Чэппиэрдээҕи «Саха сирэ» хаһыат туох туһунан суруйда?

«Саха сирэ» хаһыат чэппиэрдээҕи нүөмэрэ таҕыста. Сааскы халаан туруга, орто үөрэххэ уларыйыылар, Өймөкөөҥҥө ыыттыллар Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэнии үлэтэ уонна да атын сонуннары ааҕыҥ.

Сааскы халаан

Саха сирэ — дойду үрдүнэн сааскы халааҥҥа ууга барар саамай кутталлаах эрэгийиэннэртэн биирдэстэрэ. Өскөтүн Өлүөнэ, Халыма, Алдан, Бүлүү, Амма курдук улахан өрүстэр сааскы муус барыытыгар харыы тахсан улаханнык халаанныыр буоллахтарына, кыра үрэхтэр уонна өрүстэр күһүн ардах, кыһын хаар элбэхтик түһүүтүттэн уонна саас хаар-муус түргэнник ууллуутуттан тахсан сири-дойдуну ууга ылаллар.

Бу күннэргэ уу тэрилтэтэ өр кэмнээх кэтээн көрүүтүнэн ырытыы оҥордо. Дьокуускайдааҕы гидрометеосулууспа чахчытынан, Өлүөнэ өрүс Саха сиригэр ыам ыйын 8 күнүгэр, Хаҥалас – Дьокуускай куорат туһаайыытынан 15-18 чыыһылаларга кэлиэ диэн сабаҕаланар. Амма өрүс ыам ыйын 8-11 күннэригэр, Алдан өрүс 11-13 күннэригэр, Бүлүү өрүс 11-15 күннэригэр эстиэ диэн сабаҕаланар. Уу таһыма бу өрүстэргэ нуорматтан үрдүк буолуо, харыы таҕыстаҕына, нэһилиэктэргэ киириэн сөп диэн билгэлииллэр. Быйылгы балаһыанньа хайдах буолуоҕун туһунан Уу ресурсаларын федеральнай ааҕыныстыбатын Өлүөнэ тардыытынааҕы ууга салалтатын салайааччытын солбуйааччы Федот Пермякову  кытта суруналыыс Сайаана Львова кэпсэтиититтэн билиэххит.

Өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар сааскы халаан чугаһаан, бэлэмнэнии үлэ күүһүрдэ. Онон быйыл Тыа хаһаайыстыбатын сыла биллэриллибит Хаҥалас улууһугар сүөһүнү-сылгыны быстах кэмҥэ туруорар 21 пууну 8 нэһилиэккэ тэрийдилэр. Олохтоохторго, сүөһүлээх дьоҥҥо сүбэ-ама биэрдилэр. Хоточчу сэлиэнньэтигэр ынахтары үөһээ үүрүүгэ эрчиллиини ыыттылар. Онон муус устар 30 күнүгэр диэри ууга барар кутталлаах сиргэ сытар нэһилиэктэр сүөһүлэрин-сылгыларын намыһах сиртэн көһөрүөхтээхтэр. Ол иһин миэстэтигэр булгуччу 152 т оту, 20 т комбикорманы, 10 т бурдугу бэлэмниэхтээхтэр. Маннык соругу улуустааҕы анал хамыыһыйа туруорбут. Бу туһунан Хаҥалас улууһунааҕы тыа хаһаайыстыбатын департаменын салайааччыта Андрей Архипов иһитиннэрдэ.

Бүлүү улууһун “Күүлэт” производственнай кэпэрэтиибэ

Бүлүү улууһун “Күүлэт” производственнай кэпэрэтиип хаһаайыстыбатыгар чугаһаан иһэн, аҥаардас хотоннорун тутуутуттан да, кыахтаах хаһаайыстыбаҕа кэлбиккин сэрэйэҕин. Бүлүү улууһун 1-кы Күүлэт нэһилиэгин киэн туттуутунан «Күүлэт» тыа хаһаайыстыбатын производственнай кэпэрэтиибэ буолар. Командировкам кэмигэр Елена Тутукарова салайар «Күүлэт» ТХПК-та быйылгы кыстыгы хайдах туораан эрэрин билсэ, кэпэрэтиип хотонугар анаан тиийэ сылдьыбытым. Кэпэрэтиип үлэтин-хамнаһын туһунан матырыйаалы бүгүҥҥү хаһыакка ааҕыҥ.

Олоҥхо ыһыаҕын театрализованнай тэрээһинигэр тугу бэлэмнээбиттэрий?

Ханнык баҕарар улахан театрализованнай тэрээһин режиссеруттан тутулуктааҕа чахчы. Ол да иһин буолуо, Олоҥхо ыһыаҕа ханнык улууска буоларын иһиттибит да, тута бастакы толкуйбут – “режиссерунан ким эбитэ буолла?” диэн буолар. Кимин билэн баран, дьэ, ол эппиэттээх киһи “буочарын” ырытыһыы саҕаланар. Быйыл Өймөкөөн улууһугар ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕын сүрүн режиссерунан култуура уонна ускуустуба биллиилээх диэйэтэлэ Андрей Борисов буоларын истээт, үгүспүт туох эрэ ураты, уһулуччулаах айылларын саныы түспүппүт баар суол.

Бүгүн “Саха сирэ” хаһыакка ыалдьыттыыр – ССРС, РФ уонна СӨ судаарыстыбаннай бириэмийэлэрин лауреаттара, Арассыыйа норуодунай артыыһа, СӨ Духуобунаска академиятын бэрэсидьиэнэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын судаарыстыбаннай сүбэһитэ, П.А. Ойуунускай аатынан Саха тыйаатырын уус-уран салайааччыта Андрей Борисов. Кинини кытта “Үөһэттэн этиттэриилээх Олоҥхо ыһыаҕа – Өймөкөөҥҥө” кэпсэтиибин ааҕыҥ уонна сэргээҥ.

Орто үөрэх сыла кылгаата

Сэбиэскэй Сойуус суох буолбута быданнаата эрээри, күн бүгүҥҥэ диэри оччотооҕу үөрэх хаачыстыбалаах этэ, киэҥ билиини биэрэрэ диэн ахтар киһи элбэх. Үөрэх федеральнай судаарыстыбаннай ыстандаарта уларыйан, саҥардыллан биэрдэ. Ол түмүгэр, орто үөрэхтэр болдьохторо урукку курдук кылгаатылар. Ханнык хайысхаларга бу уларыйыы киирбитин  үөрэх эйгэтин сырдатар суруналыыс Людмила Попова “Орто үөрэх сыла кылгаата” диэн ырытыы ыстатыйатыттан билиэххит.

Ойуур баһаарын утары охсуһааччы — Николай Копырин

Түөрт саастаах кырачаан уол саҥа тутулла турар дьиэ кырыыһа туруохтаах атахтарынан хатаастан саамай чыпчаалга тахсан хаһыаттан оҥостубут парашютунан ыстанаары дьонун улаханнык куттаабыт. Хата, дьоно аймаммакка, оҕону соһуппакка, албыннаан нэһиилэ аллараа түһэрбиттэр. Онон кыра сааһыттан үөһээнэн ытта үөрэммит Коля кэлин хаһыаттан оҥоһуллубутунан буолбакка, дьиҥнээх парашютунан үгүстүк ыстанан ойуур баһаарын утары охсуһар төһүү үлэһит буола үүммүтэ. «Авиалесоохрана» тэрилтэ Дьокуускайдааҕы авиа-салаатын старшай наблюдатель лүөччүгэ Николай Копырин – биһиги хаһыаппыт ыалдьыта. Кинилиин кэпсэтиини “Ойуур баһаарын утары охсуһааччы” диэн суруналыыс Ульяна Захарова матырыйаалыгар ааҕыҥ.

«Өксөкүлээх сардаҥата»

Соторутааҕыта Хаҥаласка Саха Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнин оскуолаларын ситимин уонна Николаев-Киин көҕүлээһиннэринэн  “Өксөкүлээх сардаҥата” диэн аахсыйа ыытыллыбыта. Онно Өксөкүлээх суруктарын, үөрэммит дневнигин көрдөрбүттэрин үгүс киһи сэҥээрбитэ. Национальнай архыып сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ, Дьокуускай куорат муниципальнай архыыбын отделын салайааччыта Айталина Захарова «Сэмсэ санаа» биэриигэ Өксөкүлээх Өлөксөй реальнай училищеҕа үөрэммит дневнигэр тугу суруйбутун, сыаналарын, өйтөн суруйуутун учуутала хайдах сыаналаабытын туһунан докумуоннарга олоҕуран кэпсээтэ. Ааҕыҥ уонна сэргээҥ.

Бастакы дуоктар

«… Ийэлэрэ Екатерина Афанасьевна улаханнык ыалдьан, балыыһа киһитэ буолбута. Ыарыы эрэйин, орто дойдуттан арахсар күн-дьыл тирээн кэлбитин этинэн-хаанынан, өйүнэн-санаатынан билэ сытар ийэлэрэ кыра кыыһыгар: «Лариса-аа, эн быраас буо­луоҥ этэ…» – диэн кэриэс тылын эппитэ. Оччолортон да орто сүнньү диэни соччо билиммэт, «баар» эбэтэр «суох» диэнинэн бигэтик салайтарар кыыс университет мэдиссиинэҕэ факультетын бүтэрэн быраас буолбута», — диэн Надежда Егорова рентгенология салаатыгар Саха сирин доруобуйатын харыстабылын устуоруйатыгар  бастакы наука дуоктара Лариса Шепелева туһунан кэпсиир матырыйаалын саҕалыыр. Суруналыыс «Бастакы дуоктар» ыстатыйатын ааҕыҥ уонна сэргээҥ.

Куораттан “гектаарга” көспүт Нелли

Кини, куоракка төрөөбүт, улааппыт оҕо, эдэр сааһыттан тыа сиригэр, чуолаан айылҕаҕа соҕотоҕун олоруом диэн былааннаах этэ. 43 сааһыгар Амма кытылыгар “гектаар” сири ылан баран, куораттааҕы дьиэтин атыылаан, дьиэ туттан, көһөн барбыта, онон элбэх дьону сөхтөрбүтэ. Ол кэмтэн үһүс кыһынын соҕотоҕун кыстаата. Дьэ, кини кимий? Тоҕо куораттан тыа сиригэр көспүтүй? Бу туһунан суруналыыс Ангелина Васильева «Куораттан “гектаарга” көспүт Нелли» матырыйаалыттан билиэххит.