Чөркөөх түмэлин оҕолорбут сөҕө-махтайа көрдүлэр

Кулун тутар 28 күнүгэр Уус Алданнааҕы нэһилиэнньэ социальнай көмүскэлин кэлим киинин (сал. Сергеев И.И.) стационарнай отделениетын үлэһиттэрэ сааскы уһун өрөбүллэргэ сөп түбэһиннэрэн, кыраайы үөрэтэр бырайыак иһинэн ытык Таатта улууһугар аатырар-сураҕырар Чөркөөххө 18 оҕону илдьэ бара сырыттылар.

Бу оҕолор бэйэлэрин омуктарын олорон ааспыт олохторун устуоруйатын  быыһын, саатар кыратык да буоллар, сэгэтэн билсэр сыаллаах ыраах айаннарын 3 тэрилтэ кыттыһан тэрийбитэ олус хайҕаллаах. Ол курдук, улуус үөрэҕин салалтата (салайааччы  Литвинцев С.М.) элбэх оҕону илдьэ барарга улахан оптуобуһу  уларсан уонна улуустааҕы ис дьыала отдела (начаалынньык Скрябин Д.В.) айан куттала суох буоларыгар сүбэлээн-амалаан, арыаллыыр үлэһити анаан, Кэлим киин оҕо туһугар үтүө үлэтин өйөөннөр үөртүлэр. Саамай хамсаппыт күүһүнэн тэрилтэҕэ өрүү көмөлөһөр көхтөөх попечитель Айна Неустроева буолар. Кини өйүнэн-санаатынан да, үбүнэн да өйөбүлэ тугунан да кэмнэммэт. Онон,  киниэхэ махтал мааныта буолуохтун.

Оҕолор 4 улуус (Уус Алдан, Мэҥэ Хаҥалас, Чурапчы, Таатта) сирин-уотун устун сымнаҕас айаннаах Пестерев Михаил оптуобуһугар  6 чаас айаннаабыттарын билбэккэ да хааллылар. Ол туһугар иитээччилэр Дьулустан  Заболоцкай, Вероника Новгородова, миэдьик  Наталья Гуляева уонна ПДН иниспиэктэрэ  Петр Степанов бары болҕомтолорун уурдулар.

Күн ортотугар тиийбит дэлэгээссийэни  П.А.Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннас түмэлин үлэһиттэрэ үөрэ-көтө истиҥ мичээрдээх, итии чэйдээх көрүстүлэр. Түмэл үлэһитэ Светлана Халгаева икки этээһинэн кэритэн,  улуу суруйааччыбыт олоҕун оҕо эрдэҕиттэн саҕалаан сиһилии наһаа астыктык сырдатта.  Оҕолор П.А.Ойуунускай биһиги улууспутугар 1936 сыллаахха Чараҥҥа буолбут ыһыахха кыттыыны ылбытын туһунан билэллэрин чиҥэтэн истэн сэргээтилэр, онно тыл эппит трибуната турарын көрөннөр үөрдүлэр уонна биир дойдулаахтара В.В.Никифоров-Күлүмнүүр аата ааттаммытыгар сэргэхсийэ түстүлэр. Ордук сэргээбиттэринэн ол ыһыахха анаан тигиллибит Чараҥ олохтооҕо Аким Тролуков хос сиэнэ Мария Решетникова бэлэхтээбит  этэрбэһэ буолла.  Манна өссө сөрүө өрүүтүнэн дьарыктанааччылар бааллар эбит. Оҕолор маннык дьарыгы хаһан көрбүттэрэ баарай, ол да иһин кинилэр үлэлэрин чочумча көрөн турдулар. Эбээлэр барахсаттар сыа-сым курдук тутан, кичэллээхтик өрөн таһаараллара кэрэкэтин эриэхсит!

Түмүккэ аныгы кэм хоһугар киирэн туран Светлана Степановна оҕолорго туһаайан: “Эһиги бу түмэл  маннык көстүүтүн көрбүт бүтэһик көрөөччүлэр буолаҕыт, муус устартан улахан өрөмүөҥҥэ сабыллабыт… түмэлбит  аныгы  технологиянан уларыйыахтаах, онон олох атын буолуоҕа…”, —  диэтэ. Онон,  оҕолор улуу суруйааччыга анаммыт улахан түмэл билиҥҥи хайдах баарынан көстүүтүн уу харахтарынан көрөр, эт кулгаахтарынан истэр дьолго тиксибиттэринэн түмэл үлэһиттэригэр махтал мааны тыллара ананнылар, хардарыта баҕа санаалар этилиннилэр. Салгыы Д.К.Сивцев-Суорун Омоллоон тэрийбит Чөркөөхтөөҕү политсыылка түмэлигэр экскурсия саҕаланна.  Билэрбит курдук,  политсыылынайдар саха норуота хараҕа аһылларыгар, үөрэхтээх буоларыгар, үүнэн-сайдан тахсарыгар киллэрбит кылааттара сүдү. Ол туһунан араас сирдэртэн көһөрүллэн аҕалыллыбыт 20  тутуу саҥата суох кэпсиирэ үгүс. Ону ситэрэн,  түмэл үлэһитэ Сардаана Аввакумова киэҥник хабан олус  үчүгэйдик билиһиннэрдэ, түмэл тайаан сытар киэҥ иэнин устун  кэритиннэрдэ. Оҕолор маһынан оҥоһуллубут бөдөҥ миэлиҥсэни,  ампаар ааныгар ыйанан турар ыт баһын саҕа уп-улахан күлүүһү, кыракый булчут үүтээнин, Аал Луук маһы о.д.а. сэҥээрдилэр, куолакаллары тыаһатан көрөн астыннылар.

Саамай кэрэхсээбиттэрэ диэн,  соторутааҕыта күөх экраҥҥа көстөн саха дьонун кутун туппут «Уот Дьулустаан» киинэ бу түмэл дьиэтигэр-уотугар уһуллубута буолла. Бары кэриэтэ: «Ээ, бу Ылдьаана сыппыт ороно, Сүөкүлэлээх олорбут балаҕаннара… онтон бу… онтон бу…», —  дии-дии үөрдүлэр-көттүлэр. Онон Аҥар Харах, Ылдьаана, Сүөкүлэ, Ырыачай, Ньукуу, Хобороос, олоҥхоһут, балыксыт диэн тыллар үрүт-үрдүгэр хатыланнылар. Кинилэр хаампыт сирдэринэн хааман, олорбут олох мастарыгар олорон, чахчы даҕаны, астыннылар, ис сүрэхтэн Сардана Васильевнаҕа махтаннылар.

Дириҥ  устуоруйалаах икки  түмэл үлэһиттэрэ кэпсээбит кэрэ кэпсээннэрэ, көрдөрбүт күндү көстүүлэрэ хас биирдии оҕо өйүгэр-санаатыгар хаалан, хараҕар хатанан, сүрэҕэр уйаланан олоҕун тухары сырыттар ханнык, киһи буолан үүнүүтүгэр көмөлөстөр ханнык…

Светлана БУРЦЕВА, Арассыыйа суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ