Чөркөөх түмэлин сэргэх түүнэ

Соторутааҕыта аан дойдутааҕы түмэл күнүгэр сөп түбэһиннэрэн, аһаҕас халлаан анныгар турар Чөркөөхтөөҕү бэлитиичэскэй сыылка  тиэргэнигэр “Түмэл түүнэ” сэргэх тэрээһин ыытылынна. Бу тэрээһини икки түмэл кыттыһан оҥордо.

Бу күн түмэлгэ сылдьыан баҕалаах дьоҥҥо аһаҕас аан күнэ эрдэттэн биллэриллибитэ. Онон,  сарсыарда 10 чаастан саҕалаан, атын нэһилиэктэртэн саҕалаан дьон-сэргэ сыыйа тоҕуоруһан барбыта.

Аһаҕас халлаан анныгар турар түмэл дьыл кэминэн айылҕата уһуктан, ньургуһун кырдала толору ситэн-хотон, анаабыт курдук үтүө күн туран биэрэн ыалдьыттары сэргэ үлэһиттэр сүргэлэрэ көтөҕүллүбүтэ. Киэһээтин сүрүн тэрээһин ыытыллыбыта. Ол курдук,  быйыл кыһын Саха сирин олохтоохторо бүттүүн сөбүлээн көрбүт, кыраҕытык кэтээбит «Тоҕо эрэ кымыс иһиэхпин баҕардым” диэн судургу эрээри кынаттаах тылы көтүппүт “Уот Дьулустаан” сэрийээл уһуллубут эбийиэктэринэн  экскурсия тэриллибитэ. Бу киэһэ эбээ  Сүөкүччэ “олорбут” балаҕанын (Трощанскай балаҕана) көмүлүөк оһоҕо оттуллубута. Түмэл бэтэрээнэ, СӨ култууратын   үтүөлээх үлэһитэ Изабелла Жерготова, Судаарыстыбаннас түмэлиттэн Дария Кириллина ыалдьыттары кытары быр- бааччы оттуллубут балаҕаҥҥа итии чэйдээх, алаадьылаах көрсүһүү тэрийбиттэрэ. Аҥардас бу сэрийээлгэ Чөркөөхтөн эһээхэйигэр тиийэ 53 киһи хабыллыбыта. Күө-дьаа, истиҥ-иһирэх кэпсэтии тахсан, сэрийээлгэ  уһуллубут сайыҥҥы үтүө күннэр тиллибиттэрэ. Сэрийээлгэ кыттыбыт аҕам саастаах өттүлэрэ сонун санааларын этэн, ирэ-хоро кэпсэтии тахсыбыта.

Быйыл Тааттаҕа 22-с төгүлүн «Манчаары оонньуута” ыытыллар. Хас биирдии олохтоох, оҕо даҕаны бу улахан тэрээһини истэ-билэ, кэтии сылдьар. Улахан дьон улууспут тупсарыгар бэйэлэрин кылааттарын киллэрэллэр. Онон сибээстээн даҕаны,  “Тиэргэммиттэн саҕалаан – Манчаары оонньуутугар” диэн ааттаах үөрэтэри дьүөрэлээн сахалыы оонньотор тэрээһин ыытыллыбыта. Бу сыала-соруга —  оҕо эт-хаан өттүнэн бэйэтин тиэргэнин иһигэр дьарыктанан, хамсанарыгар өйдөбүлү иҥэрии. Тэрээһиҥҥэ Чөркөөх орто оскуолатын оҕолоро көхтөөхтүк кэлэн кыттыбыттарыттан олус астынныбыт. Икки бөлөҕүнэн оонньуу тэҥинэн ыытыллыбыта. Өбүгэ оонньуута эт-сиин бары өттүн хабан, тута бэлэмэ суох киһиэхэ ыарахан эбит диэн соһуйбуттара. Салгыы уопсай оонньууга хоннохтоохтук ылсан үөрэ-көтө кыттыбыттара. Түмэл сирэм күөх кырдалыттан ыраахха диэри оҕо-аймах үөрүүтүнэн-көтүүтүнэн, саҥатынан туолбута.

Киэһэтин Таатта эбэни туоруур муоста уота холбонон сандааран,  алыптаах күнү ситэрэн-хоторон биэрбитэ. Түмэл асчыт кыргыттара итии чэй, плов, алаадьы астаан, бэлэмнээн минньигэс сыт ыраахха диэри угуйбута. Айылҕа уһуктуутун кытта дьүөрэлээн «Түмэл түүнэ» табыллан, кэлбит ыалдьыттар астынан тарҕаспыттара.

Чөркөөхтөөҕү бэлитиичэскэй сыылка мусуойун сэбиэдиссэйин э.т. Сардаана Аввакумова бэлиэтээбитинэн, аһаҕас аан күнүгэр быһа холоон оҕолуун улахан дьоннуун 237 киһи кэлэн барбыт. “Тэрээһиммит санаа хоту ыытылынна, сүрүнэ —  дьон-сэргэ астынан барда. Кэлэр өттүгэр өссө да ситэрэн-хоторон оҥорорбутун учуоттаатыбыт. Эрдэттэн атын улуустарга  биллэрэн, өссө кэҥэтэн ыытыахха сөп эбит диэн санаалаахпын.  Лоп курдук бу күн Даайа Амматын үөрэнээччилэрэ кэлэн,  “Уус балаҕанын” хомуйан, тэрээһиҥҥэ кыттан бардылар. Олус да үчүгэй күн буолла диэн оҕолор астынан эттилэр”, — диэтэ С.В.Аввакумова.

Манна даҕатан эттэххэ, дьоҕус түмэл кэлэктииптэрэ талба талааннаахтар. Холобур, бу тэрээһиҥҥэ төрүт оҕунан ытыыга маастар-кылаас тэрилиннэ,  онтон Надежда Гоголева туоһунан аанньал кыргыттары оҥорорго тута үөрэтэн, дьарыкка кыттыбыттар өттүк харалаах бардылар.

Светлана ХАЛГАЕВА