Чөркөөх түмэлигэр — Өксөкүлээххэ мэҥэ өйдөбүнньүк

Чөркөөхтөөҕү политсыылка түмэлигэр саха суругунан уус-уран литературатын төрүттээбит Өксөкүлээх Өлөксөй мэҥэ өйдөбүнньүгэ арылынна.

Бүгүн норуот ырыаһыта, Таатта улууһун бастакы кулубата Иван Елисеевич Кулаковскай – Оонньуулаах Уйбаан төрөөбүтэ 160 сылыгар уонна А.Е.Кулаковскай – Өксөкүлээх Өлөксөй «Байанай алгыһа» айымньыта суруллубута 125 сылыгар  аналлаах “Халлаан сырдыыра” тэрээһин ыытылынна.

Бу бэртээхэй тэрээһиҥҥэ Таатта улууҺун салайар бас-көс дьон кытыннылар, элбэх ыалдьыт дьон, Кулаковскайдар – Оонньуулаахтар уонна Өксөкүлээхтэр, Решетниковтар — кэргэнин Дьэбдьиэй аймах-хаан дьоно кэлбиттэр. Тэрээһин ытык ыалдьытынан Оонньуулаах Уйбаан сиэнэ Клара Трифоновна Яковлева буолла, кини оҕолорунаан кэлбит.

Тэрээһин аһыллыытыгар улуус баһылыгын солбуйааччы С.В.Сунхалыров, Таатта култууратын салайааччы Г.Г.Вырдылин, Октябрьскай нэһилиэк баһылыга А.П.Семенов эҕэрдэ тылы эттилэр, эҕэрдэ суруктары туттардылар. Бу кэнниттэн Оонньуулаах Уйбаан хос сиэнэ, норуот маастара Валентина Порядина тикпит сахалыы таҥастарын кэтэннэр, дьон иннигэр хааман көрдөрдүлэр.

Николаевскай таҥара дьиэтигэр “Күн анныгар төрөөбүт” быыстапка аһылынна, манна И.Е.Кулаковскай – Оонньуулаах Уйбаан олоҕун сырдаттылар, кини туһунан киинэ көһүннэ. Быыстапкаҕа Өксөкүлээхтэр аймахтара Леонид Павлович Романов Кулаковскайдар малларын уура сылдьар чааһынай түмэлин мала турда. Быыстапканы иилээн-саҕалаан түмэл ыстаарсай сотруднига, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Изабелла Жерготова ыытта.

Дьэ бу кэнниттэн тэрээһин күүтүүлээх чааһа буолла. Таатта үрэх үрдүгэр Аал Луук Мас аттыгар “Байанай алгыһа” суруйан, саха суругунан уус-уран литературатын төрүттээбит Өксөкүлээх Өлөксөй Мэҥэ өйдөбүнньүгүн арыйыы сиэрэ-туома ыытылынна.

Чөркөөхтөөҕү политсыылка түмэлин сэбиэдиссэйэ М.А.Протодьяконов бу мэҥэ өйдөбүнньүгү туох өйтөн-санааттан оҥотторбутун кэпсээтэ:

“Мин манна үлэҕэ ананаат даҕаны Суорун Омоллоон бу түмэли олохтообут идеятыгар тыын киллэрбит киһи дии санаабытым. Өксөкүлээх Өлөксөй саха литературатын саҕалаабыт айымньылара барыта саха норуотугар туһаайыылаах алгыстар буолаллар. Туох баар сиэр-туом барыта манна баар. Оннук үтүөлээх-өҥөлөөх киһиэхэ хайаан да өйдөбүнньүк туруохтаах диэн санааҕа кэлбитим. Толкуйдаан-толкуйдаан баран, кэнчээри ыччакка хаалларбыт нэһилиэстибэтин үйэтитиэххэ диэн санааҕа кэлбитим. Кини алгыһа норуокка тиийдин диэн. Саха литературата төрүттэммитэ 125, Өксөкүлээх Өлөксөй төрөөбүтэ 150 сылын көрсө аналлаах тэрээһиннэргэ кыттыһар баҕаттан ылсыбыппыт. Ону Чөркөөххө олорбут, ойуулуур-дьүһүннүүр ускуустубаны төрүттээбит Иван Попов сиэнэ, бэйэбит ыччаппыт Иван Попов ис сүрэҕиттэн оҥордо. Өксөкүлээх манна соҕотох туруо суоҕа, манна бүтүн композиция эбиллэн иһиэ. Оттон кини убайын Оонньуулаах Уйбааны — улуус бастакы кулубатын  — кэнэҕэски ыччаттар билиэхтээхтэр. Бүгүн бу мэҥэ өйдөбүнньүгү оҥорууга үлэлэспит дьоҥҥо махтанабын: композицияны оҥорбут Иван Поповка, үбүнэн көмөлөспүт Виктор Омуковка, куораттан тиэйэн таһаарбыт “Тааттаавтодор” салайааччыта Иван Бочониҥҥа”.

Лариса Реасовна Кулаковская, Өксөкүлээх Өлөксөй сиэнэ:

“Сэрэнэн аһан көрөн баран наһаа долгуйдум, эһэм аттыгар турабыттан. Бу Мэҥэ өйдөбүнньүгү оҥорууга үлэлэспит, кыттыспыт дьоҥҥо улахан махтал. Күнэ-дьыла да туран биэрдэ. Убайа Оонньуулаах Уйбаан Өксөкүлээх буһан-хатан тахсыытыгар улахан өҥөлөөх киһи диэн сөпкө этэллэр. Билигин Оонньуулаах Уйбааны судаарыстыбаннай, хаһаайыстыбаннай, уопсастыбаннай салайааччы быһыытынан көрүү саҕаламмыта үчүгэй. Эһэм этэн турар, туох баар куһаҕан, сэрии билим уонна прогресс баһылаатахтарына суох буолуохтара диэн. Оттон аҕам, эдьиийим этэллэр этэ, төһөнөн сахалар үөрэхтэнэн, сайдан иһэллэр да, соччонон кинилэр суолталара улаатан иһиэ диэн. Бүгүҥҥү күн ол туоһута буолар. Тааттам дьонугар наһаа улахан махталбын тиэрдэбин”.

Бу кэнниттэн үөрүүлээх быһыыга-майгыга Мэҥэ өйдөбүнньүгү Өксөкүлээхтэр аймахтара, сыдьааннара астылар. Таатта үрэх үрдүгэр саха норуотун өйө-санаата буолбут ытык киһибит Мэҥэ өйдөбүнньүгэ үйэлэргэ турда.

Хаартыскалары С. Аввакумова, С. Халгаева тиксэрдилэр.