Чөркөөххө – өрөгөй күн

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннаһын өрөгөйдөөх күнүн көрсө, балаҕан ыйын 26 күнүгэр, кырдьаҕас Чөркөөххө үтүө тэрээһиннэр ыытылыннылар.

Бэлиэ күҥҥэ анаан Дьокуускай куораттан СӨ Правительствотын председателин солбуйааччы С.В.Местников, СӨ Конституционнай сэбиэтин  председателэ П.В.Гоголев, Таатта улууһун баһылыга А.С.Бурцев, Ил Түмэн депутата П.Д.Рахлеев, улуус депутаттарын сэбиэтин председателэ Н.Н.Максимов, Октябрьскай нэһилиэк баһылыга А.П.Семенов, улуус нэһилиэктэрин баһылыктара, тэрилтэлэр салайааччылара, общественность Таатта эбэни туоруур муоста үөрүүлээх аһыллыытыгар тоҕуорустулар. Бу саас манна турбут муоста улаханнык саахалланан үрэҕинэн туораан айанныыр суоллаах кэккэ нэһилиэктэр, бэйэбит да нэһилиэкпит аҥаара суоллара быстан, улаханнык эрэйдэммиттэрэ. Биир дойдулаахпыт «Мостстрой” ХЭУо салайааччыта С.А.Варламов ыарахан балаһыанньаны өйдөөн түргэнник тутан “Манчаары оонньууларын” иннинэ, графиктан быдан эрдэлээн үлэҕэ киллэрбитэ. Онон үөрүүлээх аһыллыыта  туттарыллыахтаах күнүгэр — өрөспүүбүлүкэбит бэлиэ күнүн көрсө үөрүүлээхтик аһылынна. Муоста тутуутугар көмөлөспүт дьоҥҥо бэлиэ суруктар, өйдөбүнньүк бэлэхтэри нэһилиэк баһылыга А.П.Семенов туттарда.

Салгыы тэрээһин кыттыылаахтара, олохтоохтор кэрэ айылҕалаах, Таатта эбэ ытыһыгар маанылаан олорпут курдук кырдаллаах «Умсан» алааска сахалартан бастакы идэтийбит юрист идэлээх, профессор, ХИФУ юридическай салаатын туруорсан арыйтарбыт М.М.Федоров төрөөбүтэ 105 сылыгар анаан мэҥэ өйдөбүнньүгү арыйыы сиэригэр-туомугар кытыннылар. Бу алааска инньэ 1921 сыллар эргин Чөркөөххө учууталлаабыт саха бөлүһүөгэ А.Е.Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй Федоровтарга дьукаахтаһан олорбута кэрэ кэпсээн буолан сурукка тиһиллэн күн бүгүнүгэр диэри ахтабыт, кэпсиибит. Мэҥэ өйдөбүнньүгү аһыы сиэригэр төрөппүт кыыһа Ольга Михайловна кэргэнинээн, кыыһынаан, сиэнинээн кыттыыны ыллылар. Олус иһирэхтик аҕа учууталларын туһунан ахтыыны С.В.Местников, П.В.Гоголев, төрөппүт кыыһа Ольга Михайловна оҥордулар.  Петр Гоголев бэйэтин этиитигэр бүгүҥҥү күн олус символичнайдык – муоста аһыллыытынан саҕаламмытын бэлиэтээтэ, учуутала Михаил Михайлович туһунан ахтан туран, кини аатын үйэтитиигэ төрөөбүт алааһыгар мэҥэ өйдөбүнньүк туруутугар көмөлөспүт «Тааттаавтодор» салайааччыта И.И.Бочониҥҥа махталын биллэрдэ. Салгыы бу мэҥэ өйдөбүнньүк таһын  тупсарыыга үлэни былаанныахпыт диэтэ.
Үөрүүлээх тэрээһин быыһыгар  С.В.Местников нэһилиэккэ тутулла турар спортивнай саала уораҕайын, өрөмүөҥҥэ турар П.А.Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннас түмэлин көрдө, үлэһиттэри кытары кэпсэттэ. Онон тус сыаллаах хонтуруол, чопчу үлэ-хамнас тэтимин күүһүн ылыаҕа, эппит кэмнэригэр үлэ чөмчөйүө диэн эрэнэбит.

Үөрүүлээх миитин салгыы Былатыан Ойуунускай күн сирин көрбүт төрөөбүт алааһыгар ыытылынна. Сергей Васильевич Местников бэйэтин этиитигэр: «Былатыан Ойуунускай төрөөбүт алааһыгар кэлэр  ураты атын тыыны, өйү-санааны үөскэтэр, киһи манна куруутун да кэлэ туруон баҕарар. Мин манна үгүстүк сырыттым. Ол курдук саас муус устар ыйыгар СӨ Правительствотын делегациятынан кэлэммит ахтан-санаан  ааспыппыт. Бу маннык тэрээһиннэргэ эдэр дьон, оскуола оҕолоро сылдьан өрөспүүбүлүкэни төрүттээбит дьоммутун-сэргэбитин билэн, истэн баралларар олус суолталаах. Таатта улууһа — олохтоохтук сайдан иһэр диэн этиэхпин баҕарабын. Бу сайын Манчаары оонньуутугар улуус  социальнай-экономическай  сайдыытын түстүүр суолталаах тутуулар үлэҕэ киирдилэр. Бу улахан  тэрээһиннэргэ инники күөҥҥэ сылдьыбыппынан астынабын уонна түгэнинэн туһанан Айаал Семенович Бурцевка үлэбин сыаналаан  Таатта улууһун бочуоттаах гражданина ааты иҥэрбиккитигэр барҕа махтал тылларын этэбин.
Биһиги бу бэлиэ күн ахтан-санаан ааһыахтаахпыт судаарыстыбаны бөҕөргөтүү үлэтигэр кылаатан киллэрбит М.Е.Николаев сырдык аатын. Биһиги Саха сирин олохтоохторо судаарыстыбаннаһы олохтообут дьоммутун бүттүүн ахтан-санаан ааһар ытык иэспит буолар. Биир санаанан өрөспүүбүлүкэбит, дойдубут туһугар үлэлии-хамсыы туруоххайыҥ», — диэн эттэ.
Бу бэлиэ үөрүүлээх күн СӨ бочуоттаах землеустроителэ ааты  В.В.Находкин, Октябрьскай нэһилиэк бочуоттаах гражданинын аатын Г.Г.Вырдылин туттулар. Чөркөөх орто оскуолатын 8 кылааһын үөрэнээччилэрэ пааспар ылан долгуйдулар. Манна даҕатан эттэххэ, Тыараһа орто оскуолатыттан үчүгэй үөрэхтээх, общественник оҕолоро миитиҥҥэ сырыттылар. Онон кэнчээри ыччаппыт Муҥха Дэлбэрийбиккэ – Судаарыстыбаннас күнүн бэлиэтээн өйгө-сүрэххэ иҥэр тэрээһиҥҥэ сырыттылар.
Чөркөөх икки түмэлин үлэһиттэрэ үтүө үгэскэ киирбит Былатыан Ойуунускай төрөөбүт, үөрэммит балаҕаннарыгар экскурсия ыытан, итии чэйдээх, алаадьылаах саламаатынан ыалдьыттары күндүлээтилэр, көрүстүлэр.

Светлана Халгаева