Чурапчы дьоһун ыала: Калачевтар — саха хомуһа сайдыытыгар саҥа сүүрээни киллэрбит дьиэ кэргэн!

Share

Евдокия, Петр Калачевтар 50-тан тахса сыл бииргэ олорор,  хомуска дьиэ кэргэнинэн оонньооһуну  көҕүлээн, өрөспүүбүлүкэҕэ үтүө холобуру көрдөрбүт ытык ыаллар буолаллар.

Аан бастаан Евдокия бэйэтэ соҕотоҕун хомуска  кыттара, онтон оҕолорун эрчийэн эрэрин кэпсээбитэ. Ол кэнниттэн  1984 сыллаахха аан бастаан Калачевтар бүтүн дьиэ кэргэнинэн хомуска оонньуу сценаҕа тахсыбыттара.

Хаартысканы Мария ГЕРАСИМОВА-Сэҥээрэ тиксэрдэ

Ахсынньыга Дьокуускайга хомусчуттар семинардара буолбута. Евдокия Михайловнаны өрө күүркэтэммит, ол семинарга дьиэ кэргэнинэн хайаан даҕаны кыттын диэн тылбытыгар киллэрэммит, аҕыйах хонук иһигэр таҥастарын-саптарын тэрийиигэ үлэ бөҕөнү көрсөн, аҕалара Петр Николаевич түбүктээх үлэҕэ да сырыттар, сөбүлэһэн, улуустан семинарга кытта ахсынньы аам-даам тымныытыгар түөрт уолларын илдьэ киин куоракка киирбиттэрэ. Манна, кыракый Петяларын микрофоҥҥа чугаһатан, олоппоско туруоран оонньотон, дьиэ кэргэн ансаамбыла хомуска кэрэ дьүһүүйүүлэринэн семинар кыттыылаахтарын олус сөхтөрбүтэ, үөрдүбүтэ. Өрөспүүбүлүкэҕэ дьиэ кэргэнинэн хомуска оонньооһун диэн бу иннинэ суоҕа. Онон, Калачевтар саха хомуһа сайдыытыгар саҥа сүүрээни киллэрбиттэрэ. Семинар кэмигэр импровизатор хомусчуттары уонна хомус уустарын кытта билсиспиттэрэ. Бу киэҥ тэрээһин кыттыылаахтарыгар,  оҕону кыра сааһыттан хомуска  уһуйуохха сөбүн итэҕэтиилээхтик көрдөрбүттэрэ. Итинтэн сиэттэрэн, Калачевтар улахан түһүлгэлэргэ оонньооһуннара саҕаламмыта. Ол курдук, Дьокуускайга ыытыллыбыт I Бүтүн Союзтааҕы варганнай муусука кэмпириэнсийэтигэр кыттыбыттара. Бүтүн Союзтааҕы норуот айымньытын көрүү лауреаттарынан буолбуттара уонна РСФСР култуураҕа министиэристибэтин көһөрүллэ сылдьар Кыһыл Знамятын Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр  туттарыыга анаммыт правительственнай кэнсиэргэ, өрө көтөҕүллэн туран, оонньообуттара. Москваҕа “Мелодия” грампластинкалары оҥорор Бүтүн Союзтааҕы фирмаҕа сылдьан, дьиэ кэргэнинэн уһуллан кэлбиттэрэ. 1989 сыллаахха Амурскай уобаласка СӨ Литературатын, искусствотын күннэригэр кыттан, кыыстарын Аанчыктарын оонньотон, биэс оҕолорун илдьэ, сэттиэн бэрт ситиһиилээхтик сылдьан кэлбиттэрэ.

Калачевтар дьиэ кэргэнинэн хомуска оонньуулларыгар бастакы төрүөтү улахан уоллара Леня оҥорбут. Кини 1-кы кылааска үөрэнэ сылдьан соҕотоҕун хомуска үлүһүйэн  оонньуур үгэстэммит. Улахан уус С.И.Гоголев оҥорбут хомустаах эбиттэр. Уола ити тардыһыытын көрөн, ийэтэ көмөҕө кэлбит. Онтон аны аҕалара ылсыбыт. Ити курдук, кыра оҕолор эмиэ баҕаран туран кыттаннар, бары бииргэ оонньоон барбыттара. 1991 с. Москваҕа музыкальнай дьиэ кэргэттэр ассамблеяларыгар ситиһиилээхтик оонньообуттара. Ыал ийэтэ  Е.М.Калачева 1993 сыллаахха Аляскаҕа СӨ делегациятын састаабыгар киирсэн, хомуһунан кыттыыны ылбыта. Эмиэ ити 1993 сыл Петялара Саха сирин 14 талааннаах оҕолорун дэлэгээссийэлэрин састаабыгар киирсэн, Румынияҕа үс нэдиэлэ устата кэнсиэрдээн, күүлэйлээн кэлбиттэрэ. Улахан уол Леонид хомуһунан Австрияҕа, Болгарияҕа, Турцияҕа, Норвегияҕа   сылдьыбыта.

Евдокия Михайловна 1985 сылтан үлэлэппит “Үргэл” фольклорнай ансаамбыла 10 сыл устата 204 оҕону хаппыта. 1987 сыллаахха Өрөспүүбүлүкэтээҕи фольклор фестивалын, 1988-ка Үөрэнээччилэр өрөспүүбүлүкэтээҕи фестивалларын лауреаттарынан буолбуттара. 1990 сыллаахха Лука Турнин бирииһигэр Өрөспүүбүлүкэ хомусчуттарын күрэҕэр ситиһиилээхтик оонньоон, II Бүтүн Аан дойдутааҕы варганнай музыка конгреһыгар кыттар быраабы ылбыттара. Ити конгресс 1991 сыллаахха бэс ыйыгар Дьокуускайга ыытыллыбыта. Калачевтар 1990 уонна 1992 сылларга “Өбүгэлэр оонньуулара”  фестиваллар   кыайыылаахтарынан тахсыбыттара. 1993 сыллаахха “Национальная школа: концепция и технология  развития” диэн ЮНЕСКО  норуоттар икки ардыларынааҕы кэмпириэнсийэлэригэр кыттыыны ылбыттара. Кэмпириэнсийэ кыттыылаахтара Евдокия Михайловна ыытар куруһуогун үлэтин анаан-минээн көрбүттэрэ уонна үрдүк сыанабылы биэрэн, ансаамбылы уонна салайааччытын СӨ Үөрэҕин министиэристибэтин Бочуотунай грамотатынан наҕараадалаабыттара. Ити сыл сайын ансаамбыл Румынияҕа кэнсиэрдээн кэлбитэ.

Евдокия Михайловна Чурапчытааҕы спорт оскуола чулуу спортсмен оҕолорун хомуска уһуйбута. Нуучча  уола И. Кудрявцев өрөспүүбүлүкэтээҕи көрүүгэ лауреат буолбута. Эбэҥки М. Павлова, украинка О. Гулько, татарка З. Гарифуллина, о.д.а. араас омук бэрэстэбиитэллэрэ оҕолор саха хомуһунан үлүһүйэн туран дьарыктаммыттара.

Евдокия Михайловна Саллааттар уонна  мотуруостар ийэлэрин түмсүүтүн салайсан, өрөспүүбүлүкэҕэ биир бастакынан, Чечня сэриитигэр сылдьар саллааттар ийэлэригэр көмөнү оҥорууга үлэлэспитэ. 1995 сыллаахха Саха сирин дьахталларын Х сьеһин дэлэгээтинэн талыллыбыта. Улуустааҕы дьахталлар кэмитиэттэригэр саллааттар уонна мотуруостар ийэлэрин салайан, уонча сыл кыһамньылаахтык  үлэлээбитэ,  аармыйаҕа сулууспалыыр уолаттар олорор усулуобуйаларын билсиһэр, көмөлөһөр сыаллаах,  дэлэгээссийэ  састаабыгар киирсэн,  Читатааҕы байыаннай уокурукка бара сылдьыбыта.

Хаартысканы Мария ГЕРАСИМОВА-Сэҥээрэ тиксэрдэ

Кэлин Калачевтар Пекиннээҕи Международнай цирковой колледжка  үөрэнэр саха оҕолоругар учууталынан, иитээччинэн 10-ча сыл айымньылаахтык үлэлээн кэлбиттэрэ. Евдокия Михайловна СӨ култууратын туйгуна, Петр Николаевич СӨ оскуолаларын үтүөлээх учуутала, тустууга спорт маастара,  саахымакка, дуобакка  үтүөкэннээх уһуйааччы, көҕүлээччи.  Кини кэлиҥҥи кэмнэргэ суруйуунан эмиэ ситиһиилээхтик дьарыгырар, хас да кинигэ ааптара буолар.

Чурапчы Калачевтара — киэҥ-холку  майгылаах,  айымньылаах, үлэһит, үгүс билиилээх-көрүүлээх, сайдыылаах, үтүө санаалаах, дьиҥ сахалыы куттаах дьиэ кэргэн – улуус, өрөспүүбүлүкэ, дойду  киэн туттуута!

Хаартыскаларга: хатыламмат, ураты суоллаах-иистээх Калачевтар.

Мария ГЕРАСИМОВА-Сэҥээрэ,  РСФСР култууратын үтүөлээх үлэһитэ

Recent Posts

  • Сонуннар
  • Чэгиэн

Антибиотигы мээнэ иһии буортулаах

Антибиотигы кыра тумууга, вируснай ыарыыга иһэр туһата суоҕун ааһан, кутталлаах. Тоҕо диэтэр, антибиотик, бастатан туран,…

25 минут ago
  • Култуура
  • Сонуннар

Дьокуускайга «Саха сирин бастыҥ ювелирнай киэргэллэрэ» быыстапка аһылынна

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Көмүс хааһынатыгар бу нэдиэлэҕэ бэлиэтэнэр Ювелирнай уонна алмааһы кырыылыыр бырамыысыланнас үлэһиттэрин күнүн сүрүн…

54 минуты ago
  • Сонуннар
  • Хаартыска/Видео

«Сэмсэ тыл»: Быйыл уот тохтуур сибикитэ биллиэх курдук

Путин Трампка эрийэн Европалары да, Украина салалтатын да улаханнык отоойкоҕо олорто.

1 час ago
  • Сонуннар
  • Уопсастыба

«Якутия» авиахампаанньа Дьокуускай – Харбин – Дьокуускай хайысханан сырыы 20 сылын туолуутун бэлиэтиир

«Якутия» авиахампаанньа Дьокуускай – Харбин – Дьокуускай хайысханан бастакы аан дойдутааҕы пассажирскай рейсин арыйбыта 20…

1 час ago
  • Сонуннар
  • Уопсастыба
  • Үөрэх

Арассыыйаҕа оскуолаҕа 12 сыллаах үөрэҕи киллэрэр туһунан этии киллэрдилэр

Оскуолаҕа оҕолору 11 оннугар 12 сыл үөрэтэр итиэннэ алта саастарыттан оскуолаҕа ылар туһунан санааны Уопсастыбаннай…

2 часа ago
  • Сонуннар
  • Чэгиэн

Дьокуускайга оҕуруот астарын уонна фрукталар туһаларын туһунан лиэксийэлэри ыытыахтара

Саха сиригэр оҕуруот астарын уонна фрукталары сиэһини тарҕатыы нэдиэлэтин чэрчитинэн, ол иһигэр үөрэх тэрилтэлэригэр, сэрэтэр-профилактическай…

2 часа ago