Чурапчы: ситим быстыбат, утум салҕанар…

Муус устар 3-5 күннэригэр,  Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын, ускуустубатын уонна литературатын күннэригэр былаас уорганын бэрэстэбиитэллэрэ, култуура, ускуустуба диэйэтэллэрэ, уопсастыбаннас кытыннылар.

Тэрээһиннэр кэмнэригэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин  Култуураҕа, духуобунай сайдыыга министиэристибэтэ уонна Чурапчы улууһа  үбүлүөйдээх дааталары ыытарга хардарыта бииргэ үлэлиир туһунан Сөбүлэһии түһэристилэр.

Саха сирин  күннэрэ үксүгэр өрөспүүбүлүкэ тас өттүгэр бэлиэтэнэр эбит буоллахтарына, 2023 сылга өрөспүүбүлүкэ  улууһугар  кииннэнэн тэриллибиттэрэ өссө суоҕа. Онон,  өрөспүүбүлүкэ таһымнаах тэрээһини Чурапчы улууһа маҥнайгынан  саҕалаан, өрөспүүбүлүкэ устуоруйатыгар  улахан хамсааһыны таһаарда.  Тэрийээччилэр эппиттэринэн, үс күн устата ыытыллыбыт күннэргэ барыта 5515 киһи, ол иһигэр 1317 оҕо сырытта.  Киирбит үп байыаннай эпэрээссийэ пуондатыгар ананар.

Чурапчы улууһугар СӨ култууратын, ускуустубатын уонна  литературатын күннэрин  ыытыыны көҕүлээбит Култуура улуустааҕы  управлениетын начаалынньыгын солбуйааччы, култуура эйгэтигэр 27-с сылын үлэлии сылдьар  Айталина Михайловна Смирникова:

— Улууспутугар 2013 сыллаахха  “Манчаары оонньуулара”, онтон икки сылынан Олоҥхо ыһыаҕа ыытыллыбыттара. Бу улахан тэрээһиннэргэ буһуу-хатыы үөрүйэҕин  ылыы, үтүө түмүктэртэн дуоһуйуу  кэнниттэн уоскуйан олорунан кэбиһэр кыаллыбат этэ… Өссө туох эрэ кэскиллээҕи толкуйдуоххун,  үрдүк чыпчаалга дьулуһуоххун,  дьоҥҥун-сэргэҕин үөрдүөххүн баҕараҕын. Чурапчыттан төрүттээх, өрөспүүбүлүкэҕэ маҥнайгынан ааттара үрдүктүк  ааттаммыт култуура диэйэтэллэрэ, артыыстара олус элбэхтэр. Арай, ону ыччаттарбыт, кырачааннарбыт соччо билбэт курдуктар. Билэр да буоллахтарына, оскуола бырагырааматынан эрэ муҥурданаллар. Билигин да өрөспүүбүлүкэни ааттата, суон сураҕырда сылдьар, төрөөбүт улуустарыттан  тахсыбыт салайааччыларбытын, артыыстарбытын төһө билэллэрий?”  диэн санаа арахпакка аалан,  биир дойдулаахтарбытын салҕыы үйэтигэр тугу эрэ оҥордоххо сатаныыһы диэн санаа үөскээбитэ…

Онон, култуура улуустааҕы  управлениетыгар  Дмитрий Попов начаалынньыктаан олордоҕуна, биир дойдулаахтарбытын, чуолаан култуура, ускуустуба уонна литература эйгэтигэр ааттарын-суолларын хаалларбыт дьоммутун үйэтитэргэ диэн бигэ санааҕа кэлбитим. Ол эрээри,  дойдуга пандемия кэмэ саҕаланан, ол санаабыт  олоххо киирэрэ хааччахтаммыта.

Онтон   быйыл култуура управлениетын  начаалынньыгынан анаммыт Петр Гуляевка  пандемия иннинэ иитиэхтии сылдьыбыт санаабын сөргүппүт киһи диэн баҕа санаабын  тириэрдибитим. Петр Егорович олус  сэргээн,  баһылык Степан Анатольевич Саргыдаевка эппитин өйөөбүтэ. Аны ити кэмҥэ Афанасий Ноев СӨ култуураҕа миниистирин солбуйааччынан анаммыт кэмэ этэ. Афанасий Иванович Чурапчыга кэлбитигэр СӨ Култуураҕа уонна  духуобунай сайдыыга министиэристибэтин кытары сөбүлэһии түһэрсэн, миниистир сөбүлэҥин ылан, дьэ,  үлэ саҕаланан барбыта. Ити курдук,  саҥа көрүүлээх дьон салалтаҕа кэлэн, тута өйөбүлү ылан, үлэ күөстүү оргуйбута.

Култуура диэн биир тылынан этиллэр эрээри, киэҥ эйгэни хабар. Урукку сылларга биһиги улууспутун  театральнай улууһунан сыаналыыллара, норуодунай тыйаатырбыт —   өрөспүүбүлүкэ биллэр-көстөр тыйаатырдарыттан биирдэстэрэ. Улууспут киинигэр ускуустуба оскуолата, бибилэтиэкэ, мусуой, кулууптар уо.д.а. тэрилтэлэр бааллар. Кинилэр бары кыттыһан, үс күн устата төһө кыалларынан, элбэх тиэмэни хабан, араас тэрээһиннэри: маастар-кылаастары, сэминээрдэри ыыттыбыт. “Бу тэрээһиннэр  биһиэхэ наадата суохтар”  диэбэккэ, уһуйаан саастаах оҕолортон саҕалаан, кырдьаҕаһыгар тиийэ кэлэн иһиттилэр, дьарыктаннылар. Ону таһынан,  улууспут олохтоохторо аан дойдуга тиийэ аар-саарга сураҕырар тыйаатырдарбыт үлэлэрин, артыыстарын биллиннэр диэн тыйаатырдар улахан үлэлэрин билиһиннэрдибит.

Бу үс күн устата дьоммут-сэргэбит, көрөөччүлэрбит үөрбүт харахтарын, сырдык мичээрдэрин, “өссө ханна, туох буолар” диэн ыйыталаһа сылдьалларын көрөн-истэн улахан дуоһуйууну ыллыбыт.

Онон, Саха сирин култууратын, ускуустубатын уонна литературатын күннэрэ биһиги улууспутугар маҥнайгынан  биһиэхэ ыытыллыбыттарынан киэн туттан туран,  биһиги этиибитин тута ылынан өйөөбүт улууспут баһылыгар Степан Анатольевич Саргыдаевка махтанабыт.

Дьоҥҥо үөрүүнү аҕалар, көрөөччүҥ эйиэхэ махтанарын  саҕа үчүгэй суох. Үс күнү быһа “Айылгы” култуура киинин саалатыгар тобус-толору дьон кэлэн, сэргэхсийэн, махтанан барбыттарыгар эмиэ бэйэбит махталбытын этэбит. Кэлбит ыалдьыттарбыт хайдах утуйан турбуттара, тото-хана аһыы сылдьыбыттара, үчүгэйдик сынньаммыттара  тэрийээччилэри долгуппат буолуон сатаммат. Кинилэр махталлара биһигини өссө туох эрэ сонун санааларга, улахан бырайыактарга эмиэ көҕүлүүр, кынаттыыр.

Саамай үөрэрим диэн, биһиги бары биир өйгө-санааҕа кэлэн үлэлээтибит.  “Чурапчы күүһэ -– түмсүүгэ, түмсүүтүн күүһэ – норуотугар” диэн мээнэҕэ эппэттэр.

Инникитин биир сүрүн сыалбыт-сорукпут — Чурапчы улууһуттан маҥнайгынан тахсыбыт тыйаатыр диэйэтэллэригэр, режиссердарыгар, артыыстарыгар анаан искибиэр оҥорон үйэтитии. Ситим быстыбат, утум салҕанар.

СӨ Култуураҕа уонна  духуобунай сайдыыга  министиэристибэтин хаартыскалара