Чурапчыга Мунхалов галереятыгар биир дойдулаахтар быыстапкалара турда

Чурапчыга Саха Өрөспүүбүлүкэтин Култууратын, ускуустубатын, литературатын күннэригэр 20-тэн тахса айар кэлэктииптэр, тэрилтэлэр кытыннылар. Онтон биирдэстэринэн — Ольга Скорикова салайааччылаах Саха сирин Худуоһунньуктарын сойууһа буолар. Ол курдук, РФ норуодунай худуоһунньуга Афанасий Петрович Мунхалов картиннай галереятыгар Чурапчы сириттэн-уотуттан силис тардар 9 худуоһунньук 26 үлэнэн бэрт сэргэх, интэриэһинэй быыстапканы туруорда.

Худуоһунньуктар дьоҕус бөлөхтөрүн салайан кэлбит СӨ ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ Александра Бочкарева-Иннокентьева-Сууралдьыма Куо кэпсиир:

— Бу быыстапкаҕа кыттыыны ылар Чурапчыттан төрүттээх худуоһунньуктар бэйэлэрин ураты көрүүлэрин араас техниканы, матырыйаалы туттан, туруордулар. Холобур, көрүҥ, бу — живописец Иннокентий Корякин «Ыйдаҥалаах түүн» үлэтигэр кыһыҥҥы нуһараҥ түүнү хайдах курдук кыраасканан биэрбитий?! Эбэтэр Федот Макаров «Ыллыктар» хартыынатын сайыҥҥы өҥ-быйаҥ, итии күн сылааһын, сыралын өҥүнэн суруйбут.

Оттон график Иннокентий Попов плакаттара Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар Чурапчы холкуостарын күүс өттүнэн көһөрүллүүлэрин көрдөрөр күүстээхтэр. Надежда Федулова өҥнөөх харандааһынан бэртээхэй даҕаны үлэлэри оҥорор. «Харысхал. Үс кут», «Дьыл оҕуһа» көрөөччү болҕомтотун тардаллар. Мария Гуляева-Туойа шамот, фаянс тэриэлкэлэрэ — дириҥ ис хоһоонноох мэтириэттэр. Эдэр худуоһунньук Наталья Намын «Тыллыы» диэн үлэтэ киирэн иһэр киһи ийэ кутун таарыйар. Оттон Ольга Скорикова «Считая дни», «Голубой крест» — таайтарыылаах үлэлэрэ сөхтөрөр. Георгий Решетников (күтүөт, Туойа кэргэнэ) акварель кыраасканан айылҕабыт кэрэтин биэрбит…

Арассыыйа Худуоһунньуктарын сойууһун чилиэнэ, СӨ култууратын туйгуна, Алаҕар нэһилиэгин бочуоттаах киһитэ Иннокентий ПОПОВ:

— Көһөрүллүү тиэмэтигэр бастакы плакат “Сут-кураан” — “Засуха” диэн эбилик ааттаах. 1993 сыллаахха “Чурапчы алдьархайа” диэн кинигэ бэчээттэнэн, дойдум Чурапчым саастаах дьонун көһөрүү туһунан харах уулаах кэпсээннэрин, ахтыыларын киэҥ ааҕааччыга таһаарбыта.

Ити кэмнэргэ мин эмиэ, айар үлэһит быһыытынан, саҥа плакаттары оҥорбут киһи, дии саныы сылдьыбытым. Арай биир үтүө күн Саха араадьыйатыгар Алаҕар аҕыс кылаастаах оскуолатыгар завучтаабыт, учууталлаабыт Татьяна Степановна Кононова көһөрүү туһунан ахтыытын биэрдилэр. Онно кини, сут-кураан дьыл, от-мас хатан, аһыҥалар хара былыт курдук көтөн кэлэллэр этэ, олору олохтоохтор, оҕотуттан оҕонньоругар тиийэ, араастаан хомуйан, буорга, оҥкучахха көмөллөр, уматаллар эбит да, кыайтарбат этэ, — диэн кэпсээбитэ. Миэхэ ол кэпсээнтэн санаам тобуллан, бу плакат оҥоһуллубута. Манна плакат үөһээ өттүгэр көрүҥ эрэ – аһыҥалар-саранчалар хара былыт курдуктар, өссө өстөөх фашист сөмөлүөттэрин-истребителлэрин санаталлар… Бу плакат оҥоһуллубутун кэннэ балтараа-икки сыл буолан баран, “Словарь символов” диэн кинигэни атыыласпытым, онно “саранча” диэн христианскай символизмҥа, “символ разрушительной силы” диэн сурулла сылдьар. Ол аата, алдьархайы аҕалар күүстэр диэн былыргы Египет саҕаттан өйдүүллэр эбит. Онон, 1942 сыллаахха сахалары, чурапчылары Үөһээ айыылар тургутан, кыһарыйан көрбүттэр эбит…

Плакат аллараа өттүгэр хаппыт хатыҥ лабаалара, сир хайа хаппытын курдук көстүүнү биэрэллэр, ол быыһыгар кыра саха балаҕана көстөр. Бу — Чыллыйыкы алааска аҕабыт төрөөбүт балаҕана, аҕыйах сылынан 100 сааһа буолар, билигин да тураахтыыр. Биһиги дьоммут – эбээбит, аҕабыт, эдьиийдэрбит көһөрүүгэ Кэбээйигэ сылдьыбыттара. Ол туспа кэпсээн буоллаҕа.., — диэн санаатын үллэһиннэ.

Оттон галереяҕа киирээккин кытта эйигин худуоһунньук Сууралдьыма Куо «Хайа, туох сонун? Кэпсээ!» диэн, сылгылар кэпсэтэр дьикти түгэннэриттэн үллэстэр хартыыната көрсөр.

Быыстапка муус устар 17 күнүгэр диэри үлэлиир. Кэлэн көрүҥ, сыаналааҥ. Биир дойдулаахтаргыт кэрэхсэбиллээх дьүһүйүүлэрэ эһиги болҕомтотун ылыахтара диэн эрэнэбит.

Татьяна МАРКОВА.