«Чымаан тымныы чыпчаалыгар «Тэбэр сүрэх» сүрэхтэннэ» (видео)

Тохсунньу 21 күнүгэр «АЙАР» кинигэ кыһатын тэрээһининэн, СМАРТ- бибилэтиэкэҕэ СӨ норуодунай суруйааччыта Наталья Михалева-Сайа «Тэбэр сүрэх» хоһооннорун хомуурунньуга сүрэхтэннэ.

Үрдүкү поэзия дьоро күнүгэр Сайа үөрүүтүн үллэстэ, 12-с кинигэтин билсэ поэзияны таптааччылар, сүгүрүйээччилэр ыраахтан-чугастан тоҕуоруһа муһуннулар.

Социология наукатын дуоктара Ульяна Винокурова, тыл билимин дуоктара Валентина Семенова, Ил Дархан сүбэһитэ Игорь Николаев уо.д.а. Сайа поэзиятын үрдүктүк сыаналаатылар. Ульяна Винокурова кини кинигэтин аата саха норуотун духуобунай лиидэрэ Софрон Данилов «Сүрэх тэбэрин тухары» кинигэтин аатын кытта дьүөрэтик иһиллэрин бэлиэтээтэ.

Үгүстэр Наталья Михалева гражданскай лиирикэтэ күүстээҕин, норуотун сомоҕолуур, түмэр аналлааҕын бэлиэтээтилэр.
Бэйиэт саҥа кинигэтин биир сүрүн түһүмэҕэр  нуучча улуу бэйиэттэрэ А.Пушкин, М.Лермонтов, Ф.Тютчев, А.Блок, А.Ахматова, М. Цветаева, О.Мандельштам, С.Есенин, В.Маяковскай, Р.Гамзатов уо.д.а. хоһооннорун ураты тылбаастара киирбиттэр.

Наталья Михалева-Сайа элбэх хоһоонугар хастыы да мелодия айыллан, ырыа буолан кутуллар. Бу күн дьүөгэлэрэ Людмила Спиридонова-Сунтаар Күөрэгэйэ, Тамара Попова, Фатина Иванова, «Сунтаар суһума» бөлөх ылбаҕай ырыанан  эҕэрдэлээтилэр. Онтон саха ох саатын ыллаппыт «Кыл Саха» бөлөх мусукаана Рустам Габышев түҥ былыргы дорҕоону иһитиннэрэн, биһирэм ыалдьыттара Саха сирин 52 кыраадыстаах тыйыс тымныы күнүгэр кэлэн олороллорун умнан, самаан сайын сатыылаан турар кэмин кэрэ айылҕатын ахта-саныы олордулар, өбүгэлэрбит дойдуларыгар эргиллэн ыллылар…  Маныаха Сайа хоһоонун кыл доҕуһуолугар бэйэтэ  толоруута ураты муусука буолан иһилиннэ. Быйылгы «Үрдэл» мусукаалынай бириэмийэҕэ норуот билиниитин  кэрэһилиир номинация кыайыылааҕа Виктор Иванов-Сиэйэ Уола  «Сэбирдэх түһүөҕүн иннинэ» ырыатынан ис сүрэҕиттэн тахсар эҕэрдэтин тириэртэ.

Санааттан санаа саҕыллар дииллэринии, бу күн айар куттаах дьон түөртүү устуруокалаах, ким бүтүн хоһоонунан тапталлаах бэйиэттэригэр сүгүрүйэллэрин биллэрдилэр.
«Чымаан тымныы чыпчаалыгар
,,Тэбэр сүрэх» сүрэхтэнэр!
Тоҥон турбут Туймаадабар
Сайа күнэ күөрэйэр!» — диэн СӨ Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, бэйиэт Мария Алексеева-Арылы Дуйдаах этэн кэбиспитэ күүстээҕин.

Наталья Михалева:
«…Хатан тымныы хаайталаабытын да иһин, ордук эрэллээх ааҕааччыларым син кэлэ сатыахтара диэн бүччүм эрэллээх этим да, маннык олорор олбох тиийбэт буолуор диэри элбэх киһи кэлиэ дии санаабатаҕым… Онон барыта соһуччу, чаҕылхай уонна дьоллоох!
Бу тохсунньу тоһуттар тымныылаах күнүгэр туппут сибэккилэрим сүрэхпэр ордук күндү, кэхтибэт кэрэлээх буолуохтара. Бу күн ис сүрэхтэн этиллибит тыллар сылаастара, дьиҥнээхтэрэ арахсыбат алгыс, өлбөөдүйбэт сырдык буолуохтара. Кинигэбин идэлээх киһи хараҕынан ааҕан ырытыы оҥорбут тыл үөрэҕин дуоктардарыгар, уран тыл уустара доҕотторбор, хоһооннорбун өйдөрүттэн ааҕар билэр-билбэт ааҕааччыларбар барыгытыгар нөрүөн-нөргүй, үгүрү-сүгүрү буолуохтун! Көрсүһүүнү киэргэппит дьүөгэлэрбэр, соһуччу тиийэн кэлэн долгуппут Сиэйэм Уолугар, ох саа ырыатын тилиннэрэн айар иэйиибин уһугуннарбыт Руслан Габышевка айхал-мичил!
Бу көрсүһүүнү тэрийбит «АЙАР» кинигэ кыһатыгар, салайан ыыппыт эрэдээктэр, бэйиэт Ольга Янцеҥҥа барҕа махтал!» -– диэн ис сүрэхтэн тахсар махталын анаата.

БАР ДЬОММОР
«Ырыаттан, хоһоонтон долгуйар
Мин сахам бар дьонун таптыыбын…
Томороон тымныынан чочуллар
Майгыбыт уйанын сөҕөбүн.

Эһиэхэ иһирэх махталбын
Мин хайдах тиэрдиэхпин билбэппин,
Бу ытыс тыаһыгар этиллэр
Тапталы туохха да биэрбэппин…

Хайҕалтан, ардыгар одууттан
Айар кут туруга долгуйар.
Уйаны-хатаны тургутан
Уус-уран тыл күүһэ уһуктар.

Ол иһин таптыыбын бу маннык
Сүрэхтэн сүрэххэ тиийэрбин,
Бу тыыннаах тыллартан истиҥник
Иитиллэр күн дьолун биллэрбин».
(САЙА)

«Сахалар Сайа диэн айар куттаах, сахалыы ыраастык сайа саҥарар, хоһоон суруйар кыыстаахпытыттан дьоллонобут. Сайа хоһооно наар ураты сырдык тыыннаах, хал буолбут тыллары сааһылаан суруйуу буолбатах, удаҕамсыйбат. Киһи күн аайы туттар тылынан хайдах курдук сонуннук, сэргэхтик уобарастаан этэн кэбиһэрий?! Киһи сөҕөр эрэ. Улахан бэйиэт биһиги ортобутугар борустуой баҕайытык туттан айа-тута сылдьар. Биһиги сороҕор кыҥыр- хаҥыр саҥарсыыбытын, мөҕүттэрбитин баардылаабакка, аахсыбакка бэйэтин суолунан чиҥник үктээн, Поэзия хонуутунан дьулурҕатык баран иһэр. Сөп ээ, хас киһи айаҕын саба тутуой?! Хас тоҕойго аахса сырыттаҕына,  күнэ-дьыла баранан үрдүк миссиятын толорботугар тиийэр. Онон, доҕоттоор, Сайабытын харыстыаҕыҥ, күүс- көмө, өйөбүл буолуоҕуҥ, кини аттыбытыгар баарыгар махтаныаҕыҥ… «Поэты Пушкинской поры» диэн баар. Ол курдук, Сайа саҕанааҕы бэйиэттэр, суруйааччылар дэнэр кэм кэлиэ диэн мин, бэйиэт талаана суох киһи, сабаҕалыыбын», -– диэн кини поэзиятыгар сүгүрүйээччи Мария Неймохова санаатын ааҕааччылары кытары үллэһиннэ.

Үгүс ахсааннаах сүгүрүйээччилэриттэн биирдэстэрэ Антонина Ускеева: “Алампа  “Киһи билбэт кистэлэҥнэрэ” хоһоонугар Сайа курдук ураты көрүүлээх, айылгылаах норуот дьолугар төрүүр дьон туһунан эппит эбит ээ диэн бүгүҥҥү тэрээһин кыттыылаахтарын этиилэрин, анаарыыларын кэннэ бигэ санааҕа кэллим», — диэн  Сайаҕа өссө да иэйии эриэккэһин, баайын-талымын, санаа киэҥ далааһынын, табыллыыны, барҕарыыны баҕаран туран,  дьон сэҥээритин, биһирэбилин ылар сүдү айымньылары айан-тутан, норуоппут уус-уран литературатыгар саҥа үктэллэри дабайарыгар баҕарда.

«Тэбэр сүрэх»  сүрэхтэниитигэр кыттыспыт дьоллоох дьон  «Тэбэр сүрэҕи» эбии бэчээттииргэ баҕа санааларын эттилэр.