ВИДЕО: Дьаарбаҥкаҕа туох суоҕуй? Барыта баар!

Аныгы оҕолор тугу оҥорботторо баарай? Оскуолаттан илиилэригэр сатабыллаах тахсыбатахтарына, биисинэс туһунан кыра да өйдөбүллээх буолаллара эрэбил эбит. Тоҕо?

Дьокуускай куорат 24-с нүөмэрдээх оскуолатын былаһааккатыгар үөрэх үлэһиттэрин атырдьах ыйынааҕы “Урожай-2025” тыа хаһаайыстыбатыгар оҕолор уопуттарын ситиһиитин көрдөрөр куонкурус-быыстапка, оскуола биисинэс-инкубатордарын бэстибээлэ тэрилиннэ. Манна көрдөрүүгэ күн талбыта барыта турда, атыыланна, кэпсэннэ. Хаһан даҕаны бүтүө суох курдук глянцевай сирэйдээх, куйаар куоттаах сурунаал, хартыына кэриэтэ бииртэн-биир, саҥаттан-саҥа, сонунтан-сонун үлэлэр, оҥоһуктар арыллан истилэр.

Тэрээһин Ю.А.Гагарин аатынан култуура уонна аныгы ускуустуба киинин тэлгэһэтиттэн тэлиллибит. Элбэх киһи уочараттаан турар сиригэр тиийбиппэр: “Аҕыйах мүнүүтэ иһигэр доруобуйаҥ туругун туһунан кэпсээн биэрэллэр үһү” – диэн кэнники турар киһи этэр. Бу — Саха сиринээҕи билим киинин былаһаакката. Аттыгар өссө босхо кислороднай коктейль оҥорон иһэрдэллэр.

Утары турар эрээккэ чугаһаабытым, Амма улууһун Чапчылҕан оскуолатын былаһаакката буолан биэрдэ. Оскуола иһинэн уус кыһата үлэлиир эбит. Оҕолорго руданы көрдөөһүнтэн саҕалаан, бэлэм оҥоһугу уһааран таһаарыахтарыгар диэри арыаллаан уһуйалларын кэпсииллэр. “Быйыл лааҕырбыт иккис сылын үлэлээтэ. Былырыын биэс уонча, быйыл сүүрбэччэ оҕо сырытта. Бастакы этэрээт — уһанааччылар, иккис (кыралар) этэрээт — айар-сайыннарар ис хоһоонноох. Улуустан баҕалаах оҕолору түмэбит. Лааҕыр Амма кытылыгар эспэдииссийэнэн уонна тимири уһаарыынан түмүктэнэр” – диэн оскуола дириэктэрин солбуйааччы Ньургуйаана Ксенофонтова, учуутал Людмила Юшкова  кэпсииллэр.

Аны кыһынын быар куустан олорботтор эбит. 5-11-с кылаас уолаттара “Уус дьыалата”, онтон кыргыттар “Иис дьыалата” бырагырааманан үөрэнэллэр. 2021 сылтан оскуоланы бүтэрэр уолаттар аттестаты таһынан, быһах оҥоруутугар теория, быраактыка эксээмэннэрин туттаран, сибэдиэтэлистибэлээх тахсаллар.

Ону таһынан, 5-11 кылаас үөрэнээччилэрэ “Юный ремесленник” куруһуогар дьарыктаналлар. Теорияттан саҕалаан быраактыкатыгар тиийэ үөрэтэллэр диэн этэллэр. Манна тоһоҕо туурар, аан хатыыр, муус көйөр, курдук күннээҕи олоххо-дьаһахха туттуллар кыра тэриллэри оҥороллор эбит.

Салгыы Дьокуускай куорат 24-с нүөмэрдээх оскуолатын тэлгэһэтин диэки хаамабын. Быыстапка ийэтэ-аҕата манна баар эбит. Үөһээ Бүлүү 2-с нүөмэрдээх оскуолатын үөрэнээччилэрэ арбуустан уонна уохтаттан компот оҥорбуттар,  Чурапчы улууһун Амма оскуолатын (Мындаҕаайы) оҕолоро мас долбуурга барыанньа арааһын кэчигирэппиттэр, онтон хаппыысталара бэлиэр киһи төбөтүнээҕэр улааппыт.

Хаҥалас улууһун Булгунньахтаах оскуолатыгар помидор сүүрбэттэн тахса суордун олордоллор үһү. “Оҕолор үүнээйилэрин сайынын нэдиэлэнэн солбуйса сылдьан көрөллөр-истэллэр. Урут лиэйкэнэн уу кутар эбит буоллахтарына, билигин уу ситимэ тардыллан быдан судургутуйда” – диэн үлэһиттэр этэллэр.

Эргинэр-урбанар оҕолор “Биисинэс-инкубатор” диэн суруктаах киэҥ сабыы анныгар мустубуттар. “Талах курдаах таатталар” диэн уос номоҕо эрэ буолуо дуо “Сатабыл” оҕо айымньытын дьиэтин эбии үөрэхтээһин тэрилтэтин иһинэн дьарыктанар оҕолор курдарын атыыга эмиэ аҕалбыттар. Ону таһынан, талахтан уруучука арааһын кыһан оҥорбуттар. Кыра кэллиэксийэлээх киһи быһыытынан, сэҥээрбитим сирэйбэр сурулла, харахпар көстө сылдьар  быһыылаах,  ону эрэ кэтэспиттии хоруопка муҥунан уруучуканы таһааран: “Мантан талан ыл” – диэбиттэрин “Сатабыллаах суруксут” уонна “МБУ ДО ДДТ “Сатабыл” диэн суруктардаах үс уруучуканы атыыластым.

Кэбээйи улууһа дэлэҕэ эмис соботунан аатырыа дуо, быйыл собо хатырыгыттан нарын-намчы суумкаҕа, көрүөхтэн кэрэ көстүүлээх хартыынаҕа тиийэ оҥорон аҕалбыттар. Манна даҕатан эттэххэ, аҕыйах сыллааҕыта куорат киин болуоссатыгар буолбут быыстапкаҕа собо хабаҕыттан тиийэ бэрт минньигэс, сонун бүлүүдэлэри астаан амсаталлара. Сатабыллаах дьон талааннара ити курдук сыллата арыллан иһэр диэтэҕиҥ.

Үөһээ Халыма Арыылаах оскуолатын курдук ыраах сиртэн сахалыы тыыннаах, экологическай өттүнэн ыраас туой оҥоһуктары аҕалан кэчигирэтэлээбиттэр.

Амма эдэр натуралистарын ыстаансыйата өрүү холобурга сылдьар. Бу да сырыыга хас да суол сонун барыанньа, чэй арааһын, о.д.а. аһы-үөлү анаан-минээн сүгэн-көтөҕөн аҕалбыт. Итиэннэ атыттартан биир уратылара – атрибутикалара. Чыҥха атын!

Манна даҕатан эттэххэ, быйылгы үөрэх үлэһиттэрин мунньаҕар итиннэ — аммалар, манна -аммалар, онно – аммалар. Амма улууһуттан быйыл тэрээһиннэргэ кыттар үөрэх тэрилтэтэ элбэҕин бэлиэтии көрдүм. Ил Дархан илиититтэн оптуобус күлүүһүн бастакынан В.Г.Короленко аатынан Амма 1-кы нүөмэрдээх оскуолата туппута. Улуус баһылыга Степан Кузьмин бэйэтинэн баара.

Горнай улууһун Атамай оскуолатын сайыҥҥы “Быйаҥ” лааҕырын оҕолоро бэйэлэрэ үргээбит, үүннэрбит отонноруттан, оҕуруот аһыттан 60-тан тахса көрүҥ барыанньа, 30-тан тахса суол утах бэлэмнээбиттэр! Санаан да көрдөххө элбэх. Аны Саха сиригэр ситэр күөх арбууһу, ураты амтаннаах дыняны олордубуттарын амсаттылар. Амтана туох да ааттаах! Бэл диэтэр, сутурук саҕа дьоҕус дынялары кытта үүннэрэллэр эбит. “Саха сиригэр ситэр суорт” – диэн баран өрөһөлүү дынянан туолбут корзина диэки ыйан кэбиһэллэр.

Ити курдук, сайыҥҥылыы уот куйааска балтараа чаас курдук сылдьыбытым кэннэ, төлөпүөнүм “итийэн арахсара 2 сөкүүндэ хаалла” диэр диэри хаартыскаҕа түһэрэн, видеоҕа устан кэллим. Сылайа быһыытыйбыппын төлөпүөнүм арахсыбытыгар биирдэ биллим. Оскуолалар быыстапкалара, оҕолор уһуйааччыларын көмөлөрүнэн  оҥорбут оҥоһуктара, астаабыт астара ол курдук умсулҕаннаах.