Дьахталлар бастакы сийиэстэрин туһунан быыстапка үлэлиэҕэ

Лоп курдук 100 сыллааҕыта, 1925 сыл кулун тутар 8-16 күннэригэр Дьокуускайга Саха сирин үлэһит дьахталларын бастакы сийиэстэрэ буолбута. Бу сийиэс 100 сылыгар анаан, Национальнай архыыпка фотодокументальнай быыстапка үлэлиэҕэ.

Быыстапкаҕа биир сүрүн докумуонунан дьахтар хамсааһынын актыбыыскалара национальнай таҥастаах түспүт хаартыскалара буолуоҕа. Бу хаартыскаҕа үлэһит дьахталлар бастакы сийиэстэрин тэрийээччи Евдокия Саввина (хаҥастан бастакы), САССР Үрдүкү Сэбиэтин президиумун бэрэссэдээтэлэ Софья Сидорова (уҥаттан бастакы), уопсастыбаннай-бэлитиичэскэй диэйэтэл Марфа Потапова-Габышева (олорор), разведчик-агитатор, уопсастыбанньык, «Ыраас олох» уопсастыбаны тэрийээччи, «Саха омук» уопсастыба актыбыыһа, биэлсэр Матрена Готовцева (устуулга турар), уо.д.а. 1924 сыллаахха түспүттэр.

Көрөргүт курдук, бу — эдэркээн кыргыттар. Ол саҕана дьахтар туох да бырааба суох, батталга олорор этэ. Үөрэнэр, быыбарга куоластыыр, үлэлиир бырааба суох дьахтар дьиэ, хотон үлэтинэн муҥурданара. Кыргыттары халыымҥа атыылыыллара. Бэл, 13 саастаах кыргыттары кырдьаҕас, огдообо дьоҥҥо аҕыйах сүөһүгэ, кирпииччэ чэйгэ атыылыыр түгэннэр бааллара. Бу кыргыттар үйэлэрин тухары дьахтар тэҥ бырааптанарын туһугар охсуспуттара.

Саха сирин үлэһит дьахталларын бастакы сийиэстэрэ улахан хамсааһыны таһаарбыта. Сийиэскэ араас улуустартан кэлбит  87 дэлэгээт дьахтар кыттыбыта. Сийиэс девиһэ: «Шире дорогу! Женщина к свету, к свободе идет!» диэн этэ. РКП(б) дьахтар салаатын сэбиэдиссэйэ Евдокия Саввина улахан дакылааты аахпыта. Дэлэгээттэр бары хаартыскаҕа түһэн, мөрсүөннэрин үйэтиппиттэрэ.

Сийиэскэ өрөспүүбүлүкэ салалтата уонна дьахтар хамсааһынын бэрэстэбиитэллэрэ артыаллары, иистэнэр мастарыскыайдары тэрийии, бырамыысыланнаска кыттыһыы, кыһыл армеецтар огдооболорун, тулаайахтарын, кырдьаҕастары көмүскээһин, балыыһалары, оҕо дьиэлэрин, оскуолалары арыйыы, бүттүүн үөрэхтээһин, хотону дьиэттэн араарыы, халыымы суох гыныы, о.д.а. боппуруостары туруорсубуттара.

Сийиэс Саха сиригэр дьахтар хамсааһына сайдарыгар олук уурбута. Дьахталлар аан бастаан бэйэлэрин бырааптарын туһунан доргуччу саҥарбыттара, эр дьону кытта тэҥ бырааптаналларын турууласпыттара. Улахан үлэ барбыта. 1936 сыллаахха нэһилиэк сэбиэттэригэр дьахталлар ахсааннара 930-тэн 2707-ҕэ диэри эбиллибитэ. Нэһилиэктэргэ дьахтар сэбиэттэрэ социальнай боппуруостары быһаарарга сүрүн күүс буолбуттара. Оҕо саадтарын тэрийэллэрэ, үлэ, дьиэ, олох усулуобуйатын тупсарарга үлэлииллэрэ. Хотонтон дьиэни араарыыга, ыраас буолууга, дьахтар үөрэхтэнэригэр, балыыһаҕа баран төрүүр буоларыгар элбэх үлэни ыыппыттара.

Быыстапка Национальнай архыыпка (Дзержинскэй уул, 41, 1 куорпус) үлэлиир.