Андрей Сорокин хаартыската, ЯСИА.
Бу күннэргэ «Создано на Дальнем Востоке» норуоттар икки ардыларынааҕы креативнай индустрия пуорума киэҥ далааһыннаахтык буолан ааста.
Пуорумҥа Арассыыйа 39 эрэгийиэниттэн уонна алта омук дойдутуттан: Соҕуруу Африкаттан, Кытайтан, Индияттан, Казахстантан, Кыргызстантан уонна Монголияттан ыалдьыттар кэлэн бардылар. Биисинэс-сиэссийэлэри 300‑тэн тахса сүрүн эспиэр уонна спикер ыытта. Уопсайа 150‑тан тахса тэрээһин ыытылынна — дьыалабыай сиэссийэттэн саҕалаан, киинэ көрдөрүүтэ, айар индустрия бородууксуйатын быыстапката, гастро-бэстибээл, муода көрдөрүүтэ, Саха сирэ уонна Бурятия сулустарын, Башкирия «AҮ ҮOLA» бөлөх маастар-кылаастара уонна кэнсиэрдэрэ.
Кылгастык элбэх тэрээһинтэн аҕыйаҕы билиһиннэрэн ылыахха.
РФ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы — РФ Бэрэсидьиэнин Уһук Илиҥҥэ боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев РФ Уһук Илини, Арктиканы сайыннарыытын миниистирэ Алексей Чекунковы уонна Ил Дархан Айсен Николаевы кытта “Үлэ кыбартаала” креативнай кластерга “Уһук Илиҥҥэ оҥоһулунна” креативнай оҥоһук битириинэтин көрдүлэр. Экспозицияҕа Уһук Илин култууратын, аныгы креативнай быраактыкатын ураты оҥоһуктарын көрдөрөр Уһук Илин 11 эрэгийиэнин маастардарын, урбаанньыттарын үлэлэрэ турда.
Ураты болҕомто Саха сирин брендигэр уурулунна — илиинэн таптайыллыбыт быһахтартан саҕалаан көмүс оҥоһуктарга, байыаннай дьайыы дьоруойдарыгар аналлаах комикстарга тиийэ.
Итини сэргэ вице-премьер ааптардар таҥастарын, киэргэтиигэ туһаныллар биридимиэттэри, муостан уонна тимиртэн оҥоһуктары, остуол оонньууларын уонна ураты сувенирдары туруорбут Амур, Еврейскэй автономнай уобалас, Забайкальскай уонна Камчатскай кыраай экспозициятын сэҥээрдэ. Быыстапка кыттааччылара бэйэлэрин ураты оҥоһуктарын, өйөбүл миэрэлэр, пуорумҥа кыттыыларын туһунан кэпсээтилэр.
“Пуорум судургута суох олоххо кыра да буоллар үтүөнү, айымньылаах толкуйу, дьон ыратын, кинилэргэ кэрэ туһунан өйдөбүлү аҕалар. Бүгүн биһиги пуорумҥа харахтара уоттана сылдьар, бырайыакары олоххо киллэрэр, айар холбоһуктары түмэр креативнай уонна көхтөөх дьон баарын көрдүбүт. Бу көхтөөх санаа хас биирдии кэпсэппит дьоммутугар, идиэйэлэригэр баар. Бүгүн күннээҕи олоҕу айар үлэнэн, үтүөнэн, баҕа санаанан толорор улахан суолталаах”, — диэн Юрий Трутнев этэр.
Ил Дархан Айсен Николаев Уһук Илиҥҥэ креативнай индустрия сайдыытыгар инники күөҥҥэ сылдьарын хааччыйар сүрүн хайысхалары иһитиннэрдэ.
“Саха сиригэр дьон кэлэн баран, барыахтарын баҕарбат сирдэринэн буолуон олус баҕарабыт. Тыһыынчанан сыллар устата үгүс норуоттар оҥорбут уонна сайыннарбыт, үгэстэртэн уонна култуураттан тирэҕирбит төрөөбүт дойдуга таптал аныгы технологиялары туһанан олус кэрэтик дьүөрэлэһэр”, — диэтэ Ил Дархан.
Айсен Николаев хара маҥнайгыттан экэниэмикэ креативнай секторын сайыннарарга сыал-сорук туруоруммута. Маннык хабааннаах быһаарыныылартан сиэттэрэн, кини 2024 сыл муус устар 27 күнүгэр Саха сирин креативнай экэниэмикэтин 2030 сылга диэри сайыннарар туһунан Ыйаахха илии баттаабыта. Ыйаахха тоҕус сүрүн хайысха суруллубута — анимацияттан саҕалаан ювелирнай киэргэллэргэ тиийэ.
Индияҕа 10 тыһыынчаҕа диэри киинэ саалатын арыйар былааннаах “Экстра Синема” Саха сирин хампаанньата” уонна “Janta Cinemа” Индия хампаанньата Индияҕа саха технологиятынан киинэ ситимин арыйар туһунан сөбүлэһии түһэристилэр.
Быйыл атырдьах ыйыгар уон тестовай киинэ саалата бастакынан аһыллыаҕа. Сөбүлэһиигэ олоҕуран, өрүттэр Индияҕа бырайыак чэрчитинэн киинэ саалаларын арыйар уонна туһанар санаалаахтарын бигэргэттилэр. Индия Өрөспүүбүлүкэтин Трипур штатыгар 224 киинэ саалата арыллыаҕа, онтон кэлэр икки сыл устата Индия үрдүнэн 10 тыһыынчаҕа тиэрдиэхтэрэ.
“Индияҕа оробуочай сырыым кэмигэр киинэ судаарыстыбаннай корпорациятын уонна министиэристибэлэр бэрэстэбиитэллэрин кытта көрсүбүтүм. Кинилэр “Janta Cinema” диэн дойду кыаммат араҥатыгар маассабайдык киинэ көрдөрөр хампаанньаны кытта билиһиннэрбиттэрэ. Атырдьах ыйыгар онно 10 тестовай көрүҥнээх киинэ саалатын туруоруохтара. Бу сөбүлэһии 10 тыһыынча киинэ саалатын таҥарга көмөлөһөр. Индия курдук улахан, элбэх нэһилиэнньэлээх дойдуну кытта бииргэ үлэлиэхпит”, — диэтэ Петр Чиряев.
Пуорумҥа Арассыыйа эрэгийиэннэриттэн бэрт элбэх уопсастыбаннай диэйэтэл, эспиэр кэлбит. Кинилэртэн үгүстэрэ спикер быһыытынан араас сиэссийэлэри ыыттылар, дьон санаатын атастаһар былаһааккаларын тэрийдилэр. Кинилэртэн биирдэстэринэн «Живые города» куораттар сайдыыларын тэрийээччилэр сойуустарын салайааччыта, дойду таһымыгар ыытыллар БРИКС ускуустуба бэстибээлин эппиэттээх сэкирэтээрэ Александра Лазукина буолар. Москваттан сылдьар ыалдьыт быйыл Саха сиригэр төрдүс кэлиитэ. Александра Саха сирин олус сөбүлүүрүн, манна ураты толкуйдаах айар дьон олорорун туһунан бэлиэтээн эттэ. Кини бэс ыйыгар Саха сирин 10 куоратыгар айар талааннаах ыччаты аҕалаары сылдьарын туһунан сырдатта. Александра Лазукина дойду талааннаах ыччатын түмэн, Саха сирин билиһиннэрэр. Ол курдук, быйыл култуура грааныгар кыайыыны ситиһэн, ыччаты Хабаровскайга буолар ускуустуба бэстибээлигэр кытыннарыаҕа. Ол иннинэ бэс ыйын бүтүүтүгэр ыччат Саха сирин куораттарыгар сылдьан кэнсиэрдиэхтэрэ.
Креативнай пуорум чэрчитинэн киинэ, анимация, муусука хайысхаларынан анал үгүс кэпсэтии барда. Биллиилээх киинэ оператора, продюсера, сценариһа, режиссёра Семен Аманатов тэрээһин туһунан санаатын үллэһиннэ:
— Пуорумҥа араас омук дойдутуттан, эрэгийиэннэртэн киинэ устар, киинэни оҥорор, атыылыыр, хайдах гынан өссө үрдүк таһымҥа таһаарары билэр элбэх исписэлиис кэлбит. Инники былааннарбытын идиэйэлэрбитин кэпсээтибит. «Төгүрүк остуолга» саха киинэтэ сайдыытын туһунан кэпсэттибит. Биһиэхэ олус туһалаах продюсердар кэлбиттэр. Кырдьык да, «Саха киинэтэ» диэн дорҕоонноохтук ааттаммыт эбит! Биһиги бэйэбит эйгэбит дии саныы сылдьар дьон, бу өйдөбүл суолтатын үчүгэйдик билбэккэ да сылдьар эбиппит. Онон ааттаах-суоллаах дьон кэлэн, биһиги үлэбитигэр улахан сыанабылы биэрбиттэрэ, биллэ кынаттыыр.
Креативнай индустрия пуорумун сабыллыытын дьоро киэһэтигэр БРИКС+ стартап эспэдииссийэ киинэ, сценарийы суруйууга, анимацияҕа уонна муусука эйгэтигэр кыайыылаахтар билиннилэр. Саха сириттэн уонна Бурятияттан түөрт креативнай бырайыак 1‑дии мөлүйүөн солкуобайга диэри оҥорон таһаарыыны өйөөһүҥҥэ сэртипикээттэри ыллылар:
Анимация: Ойуулуктары оҥорор «Туундара» анимационнай устуудьуйа салайааччыта Анна Борисова (Саха Өрөспүүбүлүкэтэ).
Киинэ сценарийа: «Кама Хана» устуудьуйа (Саха Өрөспүүбүлүкэтэ).
Киинэ: «Дух Байкала» киинэ (Бурятия Өрөспүүбүлүкэтэ).
Муусука: «Лутаар» бөлөх (Бурятия Өрөспүүбүлүкэтэ).
Үп-харчы бырайыагы уонна сайыннарыыга, БРИКС+ чэрчитинэн бэстибээллэргэ, пуорумнарга кыттарга туттуллуоҕа. Маны таһынан, бырайыактар СӨ Инновацияны сайыннарыы пуондатын бэрэстэбиитэллэриттэн эспиэр өйөбүлүн ылыахтара.
Муус устартан саҕаламмыт куонкуруска Уһук Илиҥҥи уонна Арктика сэттэ эрэгийиэннэриттэн 42 бырайыак кыттыыны ылбытыттан 13 кыттааччы финалга тахсан, Дьокуускайга ыытыллыбыт Айар индустриялар иккис норуоттар икки ардыларынааҕы пуорумнарыгар үлэлэрин билиһиннэрдилэр. Дьүүллүүр сүбэҕэ Соҕуруу Африкаттан, Кытайтан, Монголияттан уонна Индияттан айар эйгэ эспиэрдэрэ кытыннылар.
Креативнай пуорум чэрчитинэн «БРИКС+» стартап-эспэдиисийэ киинэ, анимация, муусука хайысхаларынан анал көрүүнү ыытта. Кыттааччылар бэйэлэрин бырайыактарын норуоттар икки ардыларынааҕы эспиэрдэр хамыыһыйаларыгар билиһиннэрдилэр. Дьүүллүүр сүбэҕэ БРИКС дойдуларыттан: Соҕуруу Африкаттан, Кытайтан, Монголияттан, Индияттан креативнай индустрия бэрэстэбиитэллэрэ үлэлээтилэр.
Кини эрэдээксийэҕэ бэрт сэргэхтик туттан киирэн кэлбитэ. Волонтер Тамара Дмитриевна Попованы киһи хайдах да 78…
Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Кыайыы 80 сылын көрсө Дьокуускай куораппытыгар өссө үс улахан мурал баар…
Саха сирэ — Арассыыйа саамай улахан, киэҥ сирдээх-уоттаах эрэгийиэнэ. Биир сүрүн баайбытынан айылҕабыт буолар. Аан дойду…
Дьахталлардааҕар, оҕолордооҕор дьиэ иһинээҕи күүһүнэн өттөйүүгэ ордук саастаах төрөппүттэр көмүскэлэ суохтар диэн быһаараллар. Билиҥҥитэ биир…
Бэс ыйын 7 күнүгэр ыраах сытар, уустук суоллаах-иистээх Бөрөлөөх нэһилиэгин олохтоохторо “Арассыыйа уута” Бүтүн Арассыыйатааҕы…
— Үлэһит атын тэрилтэҕэ көһөөрү уурайыан баҕарар. Ол иһин кини уоппускатын атын тэрилтэҕэ ылаары (илдьэ бараары)…