Дьиэ кэргэни харыстааһын судаарыстыбаҕа улахан суолталаах

Сэтинньи 22 күнүгэр Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Арасыыйаҕа Дьиэ кэргэн сылын биллэрэр туһунан Ыйаахха илии баттаата. Маннык быһаарыы дьиэ кэргэни уонна дьиэ кэргэн үгэс буолбут сыаннастарын харыстыыр эйгэҕэ судаарыстыбаннай бэлиитикэни  ыытар туһугар ылылынна.

Дьиэ кэргэн уонна кини үгэстэрэ Саха сирин олохтоохторугар сүрүн оруоллаахтар. Өрөспүүбүлүкэҕэ элбэх оҕолонуу үгэһэ күүстээх. Саха сиригэр  дьиэ кэргэн институтун өйөөһүн дьаһаллара “Демография” национальнай бырайыак чэрчитинэн уонна Ил Дархан Айсен Николаев көҕүлүүр кэккэ тэрээһиннэринэн олоххо киллэриллэллэр.

Өссө 30 сыл анараа өттүгэр өрөспүүбүлүкэ бастакы бэрэсиэдьинэ Михаил Николаев  дьиэ кэргэни өйүүр, ийэни уонна оҕо аймаҕы харыстыыр эрэгийиэннээҕи пуонданы тэрийбитэ.  Пуонда сыала-соруга дьиэ кэргэни өйөөһүн судаарыстыба, уопсастыбаннай холбоһуктар, биисинэс холбоһуктаах дьыалаларынан буоларыгар тирэҕирбитэ.

Саха сиригэр национальнай бырайыагы олоххо киллэрии кэмигэр элбэх оҕолоох  дьиэ кэргэттэри өйөөһүҥҥэ көрүллэр үп кээмэйэ 7,5 төгүл улааппыта, 2023 сылга 23 миллиардка тэҥнэстэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтэ төрөөһүн таһымынан Уһук Илин эрэгийиэҥҥэ бастакы миэстэҕэ, РФ субъектарын ортотугар 7-с миэстэҕэ сылдьар. Эдэр дьиэ кэргэттэри өйөөһүн дьаһалларын көмөтүнэн,  2023 сыл бэс ыйыгар Саха сирин олохтооҕун ахсаана 1 мөлүйүөнү аһарда.

«Институт региональных проблем»  генеральнай дириэктэрэ Наталья Линдигрин:

«Бэрэсидьиэн Ыйааҕа биһиги уопсастыбабыт көрдөбүлүгэр  толору эппиэттиир. Биһиги култуурабытыгар дьиэ кэргэн мэлдьи олус суолталаах уонна халбаҥнаабат өйдөбүлүнэн буолар.

Үгүс арҕаа дойдуларга дьиэ кэргэн туһунан өйдөбүлү тиэрэ эргитэ, “дьиэ кэргэн института урусхалланар, ол уопсастыба сайдыытын хаамыыта” диэн санааны иҥэрэ сатыыллар. Дьиэ кэргэни ааспыт олох хаалынньаҥын, аныгы киһиэхэ ол наадата суоҕун, атын араас көрүҥнэр  баалларын курдук өйдөбүлгэ тириэрдиэхтэрин баҕараллар.  Ол иһин, дьиэ кэргэн сыаннастарын  харыстааһын тиэмэтэ Арассыыйа олохтоохторугар ордук суолталаах буолла.

Бу тиэмэ Арассыыйа олохтоохторугар эрэ буолбакка, судаарыстыбаҕа эмиэ дьоһуннаах боппуруос. Ханнык баҕарар судаарыстыба дьиэ кэргэнэ, оҕо төрөөһүнэ уонна иитиитэ суох эстэр-быстар дьылҕалаах.

Дьиэ кэргэн сылын ыытыы туһатын туһунан этэр буоллахха, биллэн турар, социальнай өттүнэн көмүскэлэ суох дьиэ кэргэттэргэ уонна, этэргэ дылы,  орто статистикаҕа киирсэр дьоҥҥо  эбии болҕомтону күүтэбин. Ол эбэтэр болҕомто эбии чэпчэтиилэргэ уонна пособиеларга эрэ буолбакка, дьиэ кэргэттэр бэйэлэрин биллэрэллэригэр, саҥа дьыалаҕа ылсалларыгар уонна дьоҕурдарын сайыннаралларыгар көмөлөһөр сонун көҕүлээһиннэргэ баар буолуон сөп».

Дьиэ кэргэн сылын ыытыы социальнай өйөбүл  киэҥ хабааннаах дьаһалларын олоххо киллэрии быһыытынан салҕаныаҕа. Онуоха дьоһун болҕомто элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ уонна байыаннай сулууспалаахтар дьиэ кэргэттэригэр – байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарыгар ууруллуоҕа.

Политолог Александр Рудаков санаатынан, Дьиэ кэргэн сылын ыытыы нөҥүө духуобунас, майгы-сигили үгэс буолбут сыаннастарын киэҥник тарҕатар санаа баар буолбута ыраатта.

«Дьиэ кэргэн сыаннастарын өрө тутуу бэйэтин түмүктэрин көрдөрдөҕүнэ, ол уопсастыба социальнай-психологическай эйгэтигэр үчүгэйдик  дьайыаҕа”, — диэтэ Александр Рудаков.