Дьиэлээхтэргин күндүлээ: Алаадьы арааһа, эгэлгэтэ элбэҕи-ин!..

«Сахалар ытык аспыт -– алаадьыбыт урууга, оҕо төрөөтөҕүнэ, малааһыҥҥа, араас сиэргэ-туомҥа, үөрүүгэ да, хомолтоҕо да астаныллар олохпут сүдү суолталаах өрүтэ. Алаадьы дыргыл сыта салгыны ыраастыыр, киһи сүргэтин көтөҕөр, өйүн-санаатын чэбдигирдэр, сылаас-сырдык сүүрээни кутугар-сүрүгэр иҥэрэр», – диир «Арчы Дьиэтэ» Духуобунай култуура киинин уус-уран салайааччыта, СӨ култууратын туйгуна, «Күн төгүрүк алаадьыта» бырайыак ааптара Любовь Константинова-Кыталы Куо.

«Күн төгүрүк алаадьыта» диэн ааттаах, 24 аккырыылаах кэмпилиэк «Айар» кыһа кинигэтигэр бэчээттэнэн тахсыбыт. Ол эбэтэр бу бэлэххэ-туһахха, саха ыалын күннээҕи аһылыгар туһанарыгар наадалаах олус үчүгэй, дьэрэкээн аккырыыккалар баар буолбуттар. Хас биирдии аккырыыккаҕа 24 араас  алаадьы ырысыаба  бэриллибит, алгыс тыллар суруллубуттар. Маанылаах аспыт -– алаадьыбыт араастааҕын дьэ,  бу аккырыыккалартан билэҕин. Ырысыаптар хантан ылыллыбыттарын туһунан ааптар маннык суруйбут:

«2016 сылтан дьоллоох Дьокуускай «Арчы Дьиэтин» алгыстаах түһүлгэтигэр үтүө үгэскэ кубулуйбут «Күн төгүрүк алаадьыта» саха аһын ситимниир айылгылаах күрэс сыллата ыытыллар. Күрэскэ кыттааччылар бэйэлэрин ырысыаптарын кистэлэҥнэрин үллэстэллэр, маастар-кылаастары көрдөрөллөр, сандалы маанытын тэрийэллэр. Ону сэргэ, сыллата Үс Хатыҥҥа Туймаада Ыһыаҕын үөрүүлээх арыллыытыгар кыттар чиэскэ тиксэллэр.
Бу бырайыак саха аһын киэҥ эйгэҕэ тарҕатар дириҥ суолталаах. Ону сэргэ, хас биирдии кыттааччы талба талаанын туспа ураты дьоҕурун арыйар, билиһиннэрэр айылгылаах».

«Күн төгүрүк алаадьыта» күрэс кыттыылаахтарын ырысыабын билсиэҕиҥ уонна өрөбүллэрбитигэр дьиэлээхтэрбитин күндүлүөҕүҥ.

Өлүөхүмэлии алаадьы

Састааба:
0,5 л. үүт, 0,5 л.  уу, 2 сымыыт (сымыыт оннугар 1 ч. нь. суода кутуохха сөп), 7-8 г. туус уонна саахар, 300 г. бурдук, 30 мл. мас арыыта,
150-200 г. ынах арыыта.

Үүккэ ууну холбуубут, сымыыты тууһу, саахары кутан булкуйабыт. Алаадьы тиэстэтэ «блины» тиэстэтиттэн  барбах хойуу буолуохтаах. Итии хобордооҕу мас арыытынан сотобут. Тиэстэни хамыйаҕынан 10-12 сантиметр кэриҥнээх гына төгүрүктүү кутан, икки өттүттэн буһарабыт. Буспут алаадьылары ууллубут ынах арыытыгар умньаан сиибит.

Ойбон алаадьыта

Састааба:
2 ыстакаан үүт, 1 ыстакаан уу, 1 сымыыт, 1 ч. нь. туус, 3 ыстакаан бурдук, 30 мл. мас арыыта, 150-200 г. ынах арыыта.

Үүккэ ууну холбуубут, сымыыты, тууһу, бурдугу эбэн, алаадьы тиэстэтин оҥоробут. Алаадьылары итии хобордооххо мас арыытыгар буһарабыт. Буспут алаадьыны иһиккэ төгүрүччү ууран, үрдүгэр ууллубут ынах арыытын кутабыт. Ойбон алаадьытын итиилии сиэниллэр.
Атыннык бу алаадьыны «кэһии алаадьыта» дэнэр: тоҥорон баран, кэһии гынан ыытаҕын.

Лабыкталаах алаадьы

Састааба:
250 мл. сылаас үүт, 150 мл. уу, 2 сымыыт, 1 ч.нь. туус, 1 ост. нь. саахар, 250 г. бурдук,  200 г. лабыкта, 35 мл. мас арыыта.

Лабыктаны бэлэмниибит: ыраас хаппыт лабыктаны ытыска мэлийэн бороһуок оҥоробут.
Сылаас үүккэ ууну холбуубут, сымыыттары, тууһу, саахары кутабыт. Үчүгэйдик ытыйабыт. Онтон лабыкта бороһуогун, сиидэлэммит бурдугу эбэн, хойуу сүөгэй курдук тиэстэни оҥоробут. Алаадьыны итии хобордооххо мас арыытыгар, икки өттүттэн эргитэ сылдьан буһарабыт.

Тускутугар туһаныҥ, чэгиэн-чэбик сылдьыҥ. Минньигэстик аһааҥ.