ДИЕТОЛОГ СҮБЭТЭ: Чэгиэн буоларга тугу сиибит?

Күһүн – киһи организма ордук битэмииҥҥэ наадыйар кэмэ. Күн кылгыыр, күн уота аҕыйыыр, иммунитет мөлтүүр, оттон вирус уонна тымныйыы саҥа күүһүнэн саба түһэр. Бу кэмҥэ сылаастык таҥнар уонна утуйар эрэ буолбакка, аһылыгы сөпкө дьүөрэлиир эмиэ улахан суолталаах. Күһүҥҥү ас – доруобуйаны, эрчимнээх буолууну уонна үчүгэй настырыанньаны харыстыырга көмөлөһөр. Күһүн ханнык астары аһылыкка киллэриэххэ сөбүн туһунан диетолог Лариса Никитина кэпсээтэ.

Тураах отоно (клюква)

Тураах отоно күүстээх сүһүрүүнү утары уонна бактериялары утары дьайыытынан биллэр. Кини B бөлөх, PP, C битэмминнэринэн, ону таһынан калийынан, тимиринэн, марганеһынан уонна йодунан баай. Диетолог кэпсииринэн, тураах отоно атын отоннорго тэҥнээтэххэ, пектина быдан элбэх. Полифеноллар баалларын түмүгэр тураах отоно дьахтар доруобуйатыгар туһалаах – сүһүрүүлэри таһаарар уонна ыарыылары сэрэтэр. Бу аһыы отон үрдүк температураны түһэрэр, оһоҕоһу ыраастыыр, ас буһарыытын тупсарар уонна киһиэхэ эрчими эбэр. Отонтон муорус, соус оҥороллор, салаакка уонна йогурка эбэллэр. Сүрүнэ – туһатын мөлтөппөт туһугар, саахары наһаа элбэҕи эбимэҥ.

Облепиха

Облепиха – С битэмиининэн баайынан чөмпүйүөн буолар (100 г отоҥҥо 80 ккал кэриҥэ), ону таһынан А уонна Е битэмминнэрдээх. Иммунитеты бөҕөргөтөр, баас оһуутун түргэтэтэр, тирии туругун тупсарар, тымныйыыттан уонна сүһүрүүттэн харыстыыр. Отон арыыта – итиигэ буһууга уонна гастрикка былыргыттан биллэр эмтээх эмп. Сибиэһэй отоннору смузига, чэйгэ эбэтэр десеркэ эбиэххэ сөп. Ол эрээри, аллергиялаах дьон сэрэхтээх буолуохтаахтар, – диэн Лариса Никитина санатар, – отон киһи аайы тус-туһунан дьайыан сөп.

Уулаах отон (брусника)

Уулаах отон бензойнай кислоталаах,  бактериялар сайдалларын мэһэйдиир. Отону сүһүрүүгэ, үрдүк хаан баттааһыныгар, бүөр инфекцияларыгар туһалаах, ону таһынан дьахталлары циститтэн уонна кыра таас уорганнарын сүһүрүүтүттэн харыстыыр. Уулаах отон организмҥа күүс-уох биэрэр. Бу отонтон бөҕөргөтөр муорустары, соустары уонна көөнньөһүктэри оҥороллор.

Дьаабылыка уонна груша

Боростуой дьаабылыка уонна груша битэмииннэринэн уонна клетчаткаларынан экзотическай фруктаралартан итэҕэһэ суохтар. Кинилэр пектинынан баайдар, ол организмтан токсиннары таһаарар уонна оһоҕос үлэтин өйүүр. С уонна К битэммииннэр тымыры бөҕөргөтөллөр уонна хааҥҥа саахар таһымын биир кэмҥэ туталлар.

«Күҥҥэ биир дьаабылыканы сиэтэххинэ – сүүс сааскар диэри олоруоҥ» диэн норуот өс хоһооно мээнэҕэ этиллибэт. Күһүн ордук туһалаах.

Сүбүөкүлэ уонна хаппыыста

Сүбүөкүлэ тимиринэн, фолиевай кислотанан уонна айылҕаттан нитраттарынан баай, олор хаан сүүрүүтүн тупсараллар уонна тулуурдаах буолууну үрдэтэллэр. Салаакка эбэтэр гриль оһоххо, духуопкаҕа буһаран сииллэр. «Тимир иҥиитин тупсарар туһугар сүбүөкүлэ лимону кытта олус үчүгэйдик дьүөрэлэһэр. Сибиэһэй сүбүөкүлэ куртаҕы сымнатарга дьайар. Ону учуоттуохха наада», — диэн Лариса Никитина санатар.

Хаппыыста – С уонна К битэмииннэрдээх, ону таһынан иммунитеты бөҕөргөтөр уонна организмтан токсиннары таһаарарга көмөлөһөр сульфорафан диэн эттиктээх. Тууһаммыт хаппыыста ордук туһалаах: аһытыллар кэмигэр оһоҕос микрофлоратын өйүүр пробиотиктар үөскүүллэр.