«Диодорова. Сүүрүгү утары»

“Сүүрбэ сыл устата миигин өйөөбүккүтүгэр уонна миэхэ бэриниилээх  тапталгыт иһин ис сүрэхтэн махтанабын. Хотторуу да, кыайыы да кэмнэригэр эһиги, биир дойдулаахтарым,  куруук мин аттыбар бааргыт! Бүгүн эмиэ миигин өйүү кэлбиккититтэн олус үөрдүм. Сотору көрсүөххэ диэри…” – диэн Анастасия Диодорова ааспыт сыл алтынньытыгар улахан успуортан барар долгутуулаах күнүгэр  биир дойдулаахтарыгар эппитэ.

Чахчыта да, көрсүһүү долгутуулаах түгэнэ эмиэ тосхойдо. Паралимпийскай оонньуулар үрүҥ көмүс призердара, харбааһыҥҥа аан дойду, Европа уонна Арассыыйа хас да төгүллээх чөмпүйүөнэ, Арассыыйа успуорка үтүөлээх маастара Анастасия Диодорова уонна кини тапталлаах ийэтэ Людмила Николаевна “Диодорова. Против течения” киинэ сүрэхтэниитигэр дойдуларыгар анаан-минээн кэллилэр.

Киинэни дойдубут тэбэр сүрэҕэр Москваҕа билиһиннэрбиттэрин, улахан сэҥээриини ылбытын истэн, киинэ нөҥүө саха чулуу кыыһын туһунан өссө элбэҕи билиэн-көрүөн баҕалаах дьон элбэҕэ. Муус устар 14 күнүгэр Култуура уонна аныгы ускуустуба Ю. А. Гагарин аатынан киинигэр сабыылаах көрдөрүүгэ СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын дьокутааттара, министиэристибэлэр салайааччылара Георгий Балакшин, Алена Атласова, Афанасий Ноев, Леонид Спиридонов, Елена Волкова киинэни устааччыларга уонна Диодоровтарга Ил Түмэн кэмитиэттэрин, министиэристибэлэр Бочуотунай грамоталарын уонна сибэкки дьөрбөтүн туттардылар, эҕэрдэ бастыҥын анаатылар.

Анастасия Диодорова күүстээх ытыс тыаһын доҕуһуолунан чэпчэки бэйэлээхтик сыанаҕа сүүрэн таҕыста уонна:

“Олус долгуйабын. Киинэбит күөх экраҥҥа тахсан эрэрин билиҥҥэ диэри итэҕэйбэт курдукпут. Ол эрэн, киинэни сөбүлүөххүт диэн эрэнэбин. Мин олоҕум кэрдиис кэмин аһаҕастык көрдөрөр кыах бэрилиннэ. Тоҕо диэтэххэ, үгүскүт миигин ситииһилэрбинэн, мэтээллэрбинэн эрэ билэллэр. Онтон төрөппүттэрбин кытары ааспыт түһүүлээх-тахсыылаах суолбутун бу киинэҕэ көрүөххүт. Режиссер Сандал Баишевка олус махтанабын”, — диэн Анастасия киинэни көрөргө ыҥырда.

Режиссер Сандал Баишев киинэни уһуларыгар көмөлөспүт, киниэхэ эрэли сахпыт Диодоровтарга уонна улахан хамаандатыгар махтанна.

Ааттыын да табыллыбыт киинэ

Саха уһулуччулаах кыыһа Анастасия Диодорованы билбэт киһи суоҕа буолуо. Уот ыстаансыйатыгар оҕустаран, икки илиититтэн матар ыарахан дьылҕаламмыт кыракый кыысчаан кытаанах майгытынан, тулуурунан, олоххо дьулуурунан аан дойдуга үгүс киһиэхэ хорсун холобурунан буолар, кыайыыга-хотууга көҕүлүүр.

“Диодорова. Сүүрүгү утары” киинэ, бастатан туран, ааттыын да табыллыбыт. Сүүрүк диэн тыл сүүрүктээх ууну, улуу байҕалы кытта ситимнээх, оттон киинэ дьоруойа — ууга харбыыр кыыс. “Сүүрүгү утары барбаккын” диэн өйдөбүл баар, ол эрэн Анастасия холобура кинилэр сүүрүгү утары устан маннык улахан ситиһиилэргэ кэлбиттэрин итэҕэтэр.

Киинэни 2019 сылтан Саха сиригэр уонна Москваҕа устубуттара. Сандал Баишев режиссердаан устубут киинэтигэр сүрүн оруолларга Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх артыыстара Ирина Никифорова уонна Федот Львов (кыыс ийэлээх аҕатын), Анастасия оруолугар Мария Иванова, тириэньэр оруолугар Арассыыйа тыйаатырын уонна киинэтин артыыската Татьяна Арнтгольц оонньоотулар.

Кэнники сылларга чулуу спортсменнарбыт олохторун көрдөрөр уонна успуорт туһунан сахалыы киинэлэр элбэхтик күөх экраҥҥа тахсаллара олус кэрэхсэбиллээх. Итинник киинэлэри, этэргэ дылы, иҥнэ үрдүгэр тыыммакка да олорон көрөҕүн, түмүгэр улахан дуоһуйууну ылаҕын. Онтон “Диодорова. Против течения” киинэни эмиэ, биллэн турар, күүрэн олорон көрөҕүн, тыҥааһыннаах түгэннэргэ үөрүүгүттэн ытыскын таһынаҕын, хараастыылаах хартыыналарга хараҕыҥ уута халыйар…

Ол эрэн, бу киинэни мелодрама жанрыгар киллэриэххэ сөп буолуо. Киинэҕэ дьоруойдар бэйэ-бэйэлэригэр уонна уопсастыба сыһыана, төрөппүт, чуолаан ийэ оруола күүстээхтик көрдөрүллэр. Биографическай киинэҕэ Людмила Николаевна оруолун элбэх испэктээккэ, киинэҕэ оонньуур, Б. Ойуунускай аатынан Саха тыйаатырын артыыһа Ирина Никифорова итэҕэтиилээхтик оонньуур. Кинини көрө олорон саха дьахтарыгар, кини сытыары-сымнаҕас майгытыгар, ол эрэн булгуруйбат санаатыгар, оҕотугар бэриниилээх тапталыгар махтана саныыгын. Ирина аҥаардас саҥата суох ааттаспыт, көрдөспүт харахтара, кылыһахтаах куолаһынан оҕотугар ыллаан киҥинэйэрэ хайдахтаах курдук улахан тапталы таайтара этэрий?

“Ильмень үрдүнэн туруйалар”, “Орда”, “Муммуттар”, “Хара хаар” уо. д.а. киинэлэргэ уһуллубут Федот Львов бу сырыыга түспэтийбит сааһыгар кэлбит, оҕолорун туһугар сүрэҕинэн-дууһатынан ыалдьар күүстээх санаалаах, мындыр өйдөөх аҕа, успуорт тириэньэрин уобараһын арыйда. Анастасия тыаҕа олорор төрөппүттэрин оонньооччулары киһи эмиэ хайдах да таптаабат, ылыммат буолуон сатаммат. Биһиги бары тыа сириттэн силистээхпитин-мутуктаахпытын, онтон күүс-уох ыларбытын туоһулууллар. Арай, арай… кыысчааны алдьархайга тириэрдибит уот ыстаансыйата орто дойду олоҕор үрүҥ уонна хара кэккэлэһэ сылдьалларын өйдөтөр ыар көстүү буолан туран хаалбыт…

Онтон көрөөччүгэ улахан арыйыынан буолбут, киинэҕэ уһулларга сайаапка биэрбит 80‑тан тахса кыыстан талыллыбыт Мария Иванова Анастасияны оонньоото. Киинэни устааччылар уонна Анастасия, Людмила Диодоровалар санааларынан, эдэр кыыс улахан артыыстартан чаҕыйбакка оонньоото. Мария Иванова устар хамаанда уонна артыыстар көмөлөрүнэн оруолун аһара ыарырҕаппатаҕын, Анастасия киниэхэ улахан холобур буолбутун туһунан билиннэ.

Ситиһиилэр, Олимпиадаҕа тиийии күөх хонууну туорааһын курдук буолбатаҕа сэрэйиллэр. Ыһыктынар, барар сир баҕана үүтэ, кэлэр сир кэлии үүтэ буолар кэмнэрэ чахчы баалларын киинэни көрө олорон уйадыйаҕын. Анастасия балыыһаҕа киирбитигэр ийэ барахсан: “Оҕобун эмиэ харыстаабатым, илиитэ суох хаалбытыгар куруук бэйэбин буруйданабын. Тоҕо да кыыспытын успуорка биэрбиппитий? Успуорт биһигини туохха тириэртэ?..” — диэн кыланыыта тоҥуй да сүрэхтээх киһи дууһатын кылын таарыйар.

Саха кыыһын үрдүк чыпчаалга тахсар суола чэпчэки буолбатаҕын киинэни көрбүт киһи өссө төгүл итэҕэйэр. Киһи айылҕаттан бэриллибит күүһүн сатаан туһаннаҕына, ыарахаттары кыайдаҕына, биир саастыылаахтарын кытары тэҥҥэ сылдьыахха, өссө үрдүк чыпчаалга тиийиэххэ сөбүн Анастасия Диодорова олоҕун суола көрдөрөр. Анастасияны оонньуур Мария Иванова ийэтигэр: “Мин киһи киһи курдук илиилээҕим буоллар, арааһа, маннык үрдүк чыпчаалларга дьулуһуом суох этэ. Атын оҕолортон туох да уратыта суохпун дакаастаары улахан успуорка кэлбитим”, — диирэ киинэ ис хоһоонун толору биэрдэ.

Санаалар:

Татьяна Арнтгольц ТАСС биэрбит интервьютуттан:

— Киһи айылҕаттан бэриллибит күүстээх буоларын маннык киинэлэр этэллэр. Биһиги кэммит дьоруойдарын туһунан киинэлэри киһи билиэхтээх-көрүөхтээх. Мин бу киинэни олус элбэх киһи көрүөҕэр эрэнэбин. Анастасия — номоххо киирэр киһи.

Домна Уйгурова, СӨ норуодунай артыыската:

— Сандал Баишев режиссер, сценарист быһыытынан бастакы үлэтэ көрөөччү дууһатын долгутта. Санааны кынаттыыр дьоһуннаах үлэтинэн ис сүрэхпиттэн ийэлии эҕэрдэлиибин. Айар аартыга арыллан истин.

Киинэҕэ дьиэ кэргэн сыаннаһа үрдэтиллэн көрдөрүллүбүтүттэн олус үөрдүм уонна долгуйдум.

Саргын СКРЯБИН (СИА) хаартыскалара