Дипфейк: уодаһыннаах үтүгүннэриилэр

Маны туһанан Арассыыйаҕа түөкүттэр сиэри таһынан баран эрэллэр. Куйаар ситимэ киириэҕиттэн бэйэтэ да түргэтээбит, ааһа баран кутталламмыт олохпут тэтимигэр аны оҥоһуу өй олорсо түстэ.

 

Мэҥиэҕэ киирэн биэримэҥ

Барыллаан 2017 сылтан аан дойду үрдүнэн дипфейк диэн нейроситимнэр көмөлөрүнэн оҥоһуллубут синтетическэй медиафайл (видео, аудио, ойуу) тарҕанан барбыта. Ол көмөтүнэн киһи дьүһүнүн, куолаһын үүт үкчү үтүгүннэрэн, хамсатан, саҥарбатаҕын да саҥардар, эппэтэҕин да этитэр видео уонна аудиозапистар баар буолбуттара. Бастаан, биллэн турар, биллэр бэлиитиктэртэн, артыыстартан саҕалаабыттара, билигин ол “сайдан”, күннээҕи олохпутугар тоҕо анньан киирдэ. Онон биллиилээх дьону туһанан бырааһынньыгынан эҕэрдэлэтэн, күллэрэн-үөрдэн испит технологиябыт, хомойуох иһин, күлүктээх өттүлээҕэ көстөн эрэр.

«Ведомости» хаһыакка BI. Zone AntiFraud салайааччыта Алексей Лужнов эппитинэн, 2025 сыл бастакы аҥаарыгар дипфейки туһанан түөкүттэр дьону албыннааһыннара 2,3 төгүл элбээбит. Хампаанньа ырытааччылара бэлиэтээбиттэринэн, киһи үгүс өттө албыны итэҕэйэр эбит, 80%-ра түөкүттэргэ чуут харчыларын ыыта сыспыт.

Бу көрдөрүүттэн дьиҥнээх сыыппара өссө улахан буолуон сөп. Ол курдук, Петербург киберполицията бигэргэтэринэн, түөрт киһиттэн биир эрэ киһи үтүгүннэрии буоларын билиэн сөп, оттон DeepStrike чинчийээччилэрэ 24,5%-ра дииллэр. Бу сыл саҕаланыыта iProov хампаанньа 2000 британецтан үтүгүннэрии буоларын төһө билэллэр эбитий диэн бэрэбиэркэлээбитигэр, 0,1%-ра эрэ сөпкө эппиэттээбит. Манна даҕатан эттэххэ, саастаах дьонтон ыйыта да барбатахтар. Кинилэртэн ыйыппыттара буоллар, ол сыыппара төһөнөн эбиллиэ биллибэт этэ.

Ханна, хайдах оҥороллоруй?

Нейроннай ситим киһи хаартыскаларын уонна видеоларын (төһөнөн элбэх, соччонон куһаҕан) үөрэтэр уонна ылбыт дааннайдары туһанан кини хаартыскаларынан эбэтэр куолаһынан саҥа, синтезтаммыт барыйаанын оҥорор. “Касперскай лабаратыарыйатыгар” эппиттэринэн, билигин албын видеолары уонна аудиолары даркнекка (англ. тылбааһа “хараҥа ситим”) оҥороллор.

Кимэ-туга биллибэт платформаларга оҥоһуу өй кыаҕын бэйэлэрин туһаларыгар эргитэн, оҥорор да, оҥорторорго да наадыйар дьон элбээн эрэллэрэ кутталлаах. “Даркнекка быдан уустук үстүрүмүөннэр —  Kaspersky GReAT биллэр-көстөр LLM-нэри туһаммакка, бэйэлэрэ-бэйэлэригэр үлэлиир, адьас саҥаттан оҥоһуллубут куһаҕан дьайыылаах улахан тыллар моделлара кытта баар буоллулар», — диэн кэпсээбит Kaspersky GReAT дириэктэрэ Игорь Кузнецов.

Дипфейк уонна сокуон

Технология сайдыытын сокуон кыайан ситиспэтинэн, Арассыыйаҕа дипфейки оҥорууну, тарҕатыыны көрөр-хаайар туспа сокуон суох. Ол гынан баран, РФ Гражданскай кодексын 152.1 ыстатыйата киһи бэйэтин дьүһүнүн көмүскүүрүгэр быраап биэрэр. Судаарыстыбаннай уонна уопсастыбаннай интэриэскэ сыһыаннаах түбэлтэлэргэ киһиттэн көҥүлүн ылан эрэ баран туһаныахха, таһаарыахха сөп.

Кимнээҕи ордук туһаналларый?

Дипфейк уобараһынан сулустар эрэ буолбаттар, эн тус бэйэҥ билэр киһиҥ, аймаҕыҥ, оҕоҥ да буолуон сөп. Дипфейк саамай тарҕаммыт көрүҥэ — мессенджердарга ыытыллар “кружочектар”. Ордук аккауну эбэтэр атын да страницаны алдьатан бараннар манныктары ыыталлар. Оннооҕор билэр дьонуҥ да үтүгүннэрии буоларын билимиэхтэрин сөп.

Холобур, ырыаһыт Лариса Долина айдааннаах кыбартыыратын туһунан истибэтэх киһи аҕыйах буолуо. Ырыаһыт кэпсээбитинэн, Росфинмониторинг “үлэһитэбин” дэммит киһи пааспарыгар Андрей Лукин диэн ааттаах эбит, хаартыскатыгар “Человек-паук” киинэҕэ оонньообут Том Холланд диэн артыыһы олордубуттар.

Маннык биллэр дьон сирэйдэрин түөкүттэр билсиһии саайтарыгар, соцситимнэргэ хото туһаналлар. Сиэртибэлэрин булан билсэллэр, сыһыаны олохтууллар, өҥөр киирэн харчы көрдөөн бараллар. Итинник биир биллэр артыыс аатыттан кэпсэппиттэрин, кэлин дьиҥнээх артыыс видеоҕа “бэйэтин” көрөн баран, аһара маарынныырыттан улаханнык соһуйбут, дьиксиммит эбит.

Ити эрэ буолбатах, сулустар уобарастарын туһанан вирустаах сымыйа бырайыактары угуйуктуур видеолары тарҕаталлар, кэнсиэригэр билиэти эбэтэр табаары “атыылыыллар”. “Ырытааччылар уонна баан сулууспалара этэллэринэн, маннык дьайыы көрдөрөн туран элбээн иһэр. Дьон кинилэри итэҕэйэн, соцситимнэринэн салгыы ыытыһан иһэллэр», — диэн Информационнай-коммуникационнай технологиялары туһанан буруйу оҥорууну утары охсуһар уорганнар сэрэтэллэр.

Дьэ итинник төһөнөн технология сайдар да, дьиҥнээхтэн албыны араарарыҥ уустугуран иһэр эбит. Онон куйаар ситимигэр бэйэбит өрөспүүбүлүкэбит да, Арассыыйа да салайааччылара, биллэр дьоннорбут хайдах эрэ тосту-туора саҥаран барбыт видеоларын соһуйа-өмүрэ көрүмэҥ, ыраас мууска ылынымаҥ, социальнай ситимнэринэн ыытыһымаҥ. Бу буолуо куһаҕан иһитиннэрииттэн бэйэ бэйэни харыстаһыыбыт.

Дипфейки хайдах дьиҥнээхтэн араарыахха сөбүй?

— Видео буоллаҕына, онно көстөр киһи хаста чыпчылыйарын, кураанаҕынан көрөрүн, саҥатын кытта айаҕа хамсыыра төһө сөп түбэһэрин кэтээн көрүҥ. Төбөтө эргийэр кэмигэр баттаҕа, ачыкыта, киэргэлэ этигэр “батары киирэн” хаалыахтарын сөп.

— Чахчы киһи саҥарар дуу эбэтэр биир күдьүс роботтуу, үксүн түргэн, саҥа иһиллэр дуу, ону араарар буолуҥ. Видео бысталанан, кумаланан ылар, эмискэ сырдыыр-хараҥарар буоллаҕына — бу эмиэ дипфейк.

— Билэр-билбэт дьонуҥ, аймахтарыҥ, салайааччыҥ, судаарыстыбаннай тэрилтэ үлэһитин аатыттан СМС кодун эт эбэтэр өйдөннөрөр түгэн биэрбэккэ харчыта ыыта оҕус диэн ыктаҕына, бастаан бэйэлэригэр эрийэн бэрэбиэркэлээн көр.

— Официальнай да курдук көстөр сурукка манан киир диэн сигэ ыыппыт буоллахтарына, туттун, өмүрэх курдук баттыы охсума.

— Сибээс хаачыстыбатын болҕойуҥ. Түөкүттэр видео/аудио хаачыстыбатын анаан-минээн мөлтөтөллөр, генерация дьиппиэгин кистээри ол-бу мэһэйи угаллар.

— Ханна эрэ айанныыр буоллаххына, чугас дьоҥҥун кытта код тылла толкуйдааҥ. Көмө көрдөөн эрийбит курдук буоллаххына, итинник код көмөтүнэн түөкүттэр эрийбиттэрин начаас билиэҥ.

— Харчы көрдүүр видеозвонок эбэтэр Телеграмҥа “кружочек” кэллэҕинэ, кэпсэтиигин тохтотон баран, ол киһиэхэ төлөпүөнүнэн эбэтэр атын мессенджеринэн эрий. Дьиҥнээх киһиҥ аккауна алдьаммытын билбэккэ да сылдьар буолуон сөп.

— Кутталы кыччатар туһугар конфиденциальность настройкаларыгар бэйэҥ тус иһитиннэриигэр киириини хааччахтааҥ, улахан суолталаах дааннайдары аһаҕастык дьоҥҥо үллэстибэт буолуҥ уонна бэчээттээбит иһитиннэриигит кимҥэ уонна тоҕо наада буолуон сөбүн өссө төгүл бэрэбиэркэлээҥ.

— Дипфейк үйэтигэр «олох итэҕэйбэт буолууну» тутуһар ордук. Көрөргүн-истэргин итэҕэйимэ, бэрэбиэркэлэммит чахчылары эрэ итэҕэй, иһитиннэриини хаттаан чуолкайдаа. Харчы, СМС-тан код, сигэни баттааһын, сыһыарыыны хачайдааһын — бу барыта түөкүн албына. Балаһыанньа хайдах эрэ “саарбах” соҕус курдук буоллаҕына, тугу да гыныма, бу сэрэхтээх буоларга өссө биир хардыы.