Сибээһи сайыннарарга, бөҕөргөтөргө далааһыннаах үлэ ыытыллар

Арассыыйа Бэдэрээссийэтин тас дойду дьыалаларын министиэристибэтин (ТДДьМ) бэрэстэбиитэлистибэтэ дойду 39 субъегар баар. Олор ортолоругар Саха сирэ киирсэр. 

Норуоттар икки ардыларыгар билигин буола турар быһыы-майгы усулуобуйатыгар Арассыыйа Бэдэрээссийэтин тас дойду дьыалаларын министиэристибэтигэр дойду эрэгийиэннэрин тас сибээстэрин сайыннарыыга ордук улахан болҕомто ууруллар. Биир кэмҥэ министиэристибэ үс улахан суолталаах мунньаҕа: РФ тас дойду дьыалаларын миниистирэ Сергей Лавров кыттыылаах бэдэрээссийэ субъектарыгар бэрэстэбиитэллэр сүбэ мунньахтара, биэдэмистибэ кэллиэгийэтэ, ону кытта Арассыыйа тас дойду дьыалаларын министиэристибэтин Бэдэрээссийэ субъектарын баһылыктарын сэбиэтэ – элбэх сыл устатыгар бастакытын 2023 сылга ыытыллыбыта итини туоһулуур.

Эрэгийиэннэр норуоттар икки ардыларынааҕы сибээстэрин тиэмэтигэр элбэх сыл устатыгар аан маҥнай улахан болҕомто уурулунна. Билиҥҥи кэрдиискэ судаарыстыба тас бэлиитикэтин олоххо киллэрэргэ эрэгийиэннэр оруолларын министиэристибэ ордук суолталыыра бу чахчы дакаастыыр.

Ыкса алтыһыы көдьүүһэ

Саха Өрөспүүбүлүкэтин тас сибээскэ уонна норуоттар дьыалаларыгар министиэристибэтин кытта бэрэстэбиитэлистибэ ыкса  үлэлэһэр. Норуоттар икки ардыларынааҕы сибээстэри дойду тас бэлиитикэтин биир ыллыгар координациялыыр көдьүүстээх механизм өрөспүүбүлүкэҕэ оҥоһуллан турар. Күчүмэҕэй геополитическай майгыттан сылтаан кыраныысса таһынааҕы кыттыгастары кытары сыһыаннаһарбытыгар хас биирдии кэриэтэ хардыыны Москубалыын тэҥниибит.

2023 сылга бигэргэммит Арассыыйа тас бэлиитикэтин кэнсиэпсийэтигэр чугастыы кыраныысса таһынааҕы дойдулар уонна түмсүүлэр сүрүн оруолу ылаллар. Биһиэхэ бу хайысхаҕа баар Хотугу муора суолун сайыннарыыга усулуобуйаны тэрийии буолар. Биһиэхэ, Сибиир уонна Уһук Илин олохтоохторугар, бу улахан суолталаах.

«Хотугу Пуорум» циркумполярнай эрэгийиэннэр норуоттар икки ардыларынааҕы ассоциациятын лиидэрдэриттэн биирдэстэрэ Саха сирэ буолар. Бу тэрилтэ үлэтигэр Бэдэрээссийэ субъектара өссө киэҥник кытталлара наадатын туһунан өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Айсен Николаев этиитин миниистир Сергей Лавров тус бэйэтэ өйөөбүтэ. Кини туһаайбытын иһин, Арассыыйа хас да эрэгийиэнэ былырыын «Хотугу Пуорумҥа» холбоспута. Индия, Кытай уонна Монголия провинциялара бу тэрилтэни харахтарын далыгар киллэрэллэр.

Туруктаах сайдыы

Дьокуускай балаҕан ыйын 24-27 күннэригэр Туруктаах сайдыыга хотугу V пуорумун (ТСХП) ыытыы 2024 с. сүрүн түгэннэриттэн биирдэстэринэн буолбута. Арассыыйаттан уонна 16 тас дойдуттан төһүү экспертэри, 150 кыттааччыны илэ бэйэлэринэн, ол иһигэр атын дойду 56 кыттааччытын пуорум муспута. Германияттан, Индияттан, Казахстантан, Камерунтан, Кенияттан, Киргизияттан, Кытайтан, Малиттан, Монголияттан, Нигерияттан, Америка Холбоһуктаах Ыстааттарыттан, Узбекистантан ыалдьыттар ТСХП тэрээһиннэригэр илэ формакка кыттыбыттара. Индияттан, Исландияттан, Канадаттан, Кытайтан, Монголияттан, Норвегияттан, Америка Холбоһуктаах Ыстааттарыттан, Финляндияттан экспертэр испиикэр быһыытынан онлайн кыттыыны ылбыттара.

ТДДьМ Култууратын киинигэр 2022 сыл ахсынньы 7 күнүгэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин презентацията ыытыллыбыта. Министиэристибэҕэ маннык быһыылаах түгэннэр сылга элбээбитэ иккитэ-үстэ буолаллар. ТДДьМ салааларын салайааччылара, омук судаарыстыбаларын посоллара уонна дипломаттара манна кыттыыны ылбыттара. Тэрээһин Москуба дипломатическай куорпуһун өттүттэн сүүнэ интэриэһи тардыбыта уонна тас бэлиитикэ биэдэмистибэтин салалтатын үрдүк сыанабылын ылбыта. Сергей Викторович ЮНЕСКО дьыалаларыгар Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлин быһыытынан, презентацияҕа бу норуоттар икки ардыларынааҕы тэрилтэни кытта Арассыыйа үлэлэһиитин сайыннарыыга кылаатын иһин өйдөбүнньүк бэлиэни Михаил Ефимовичка туттарбытын бэлиэтиэҕи баҕарыллар.

Экэниэмикэҕэ уонна гуманитарнай үлэлэһии өттүнэн Саха сирэ элбэх дойдуну умсугутар. Омук дойдутун 70 кэриҥэ дэлэгээссийэтэ 2024 сылга өрөспүүбүлүкэҕэ кэлэ сылдьыбыта ону туоһулуур.

Үрдүк таһымнаахтык

Былырыын Ил Дархан А.С.Николаев салайыытынан Казахстаҥҥа, Кытайга, Белоруссияҕа уонна Киргизияҕа дэлэгээссийэлэр сылдьыбыттара. Саха сирин дэлэгээссийэтин дойду аайы улаханнык убаастаан үрдүк таһымнаахтык көрсүбүттэрэ. А.С.Николаев Казахстан Бэрэсидьиэнэ К-Ж.К.Токаевтыын, Белоруссия Бэрэсидьиэнэ А.Г.Лукашенколыын, Киргизия Бэрэсидьиэнэ С.Н.Жапаровтыын көрсүһүүлэрэ ону туоһулууллар.

«Азия оҕолоро» норуоттар икки ардыларынааҕы VIII сайыҥҥы спортивнай оонньуулары Дьокуускай куоракка ыытыы, биллэн турар, 2024 с. сүрүн тэрээһининэн буолбута. Оонньуулар тэрээһиннэригэр 211 бочуоттаах ыалдьыт кыттыыны ылбыта, олортон 35 киһи – тас дойдутааҕы дипломатическай бэрэстэбиитэлистибэллэр уонна ситэриилээх былаас уорганнарын бэрэстэбиитэллэрэ.

Инникини өтө көрөн

Өрөспүүбүлүкэ оскуолатын оҕолорун уонна ыччатын кытта үлэни өрө тутабыт. Бэрэстэбиитэлистибэ дипломаттара ХИФУ омук тылларын уонна эрэгийиэни үөрэтии институтугар устудьуоннарын үгэс быһыытынан үөрэтэллэр. Номнуо 19-с төгүлүн ыытыллар «Кэлэр кэм дипломата» өрөспүүбүлүкэ куонкуруһа сылын аайы элбэх сыралаах үлэттэн тахсар. 2015 сылтан ыла ТДДьМ Дипломатическай академиятыгар куонкурус 12 кыайыылааҕа үөрэнэ киирдэ, олортон 7 киһи бакалавриатка уонна магистратураҕа, 2 киһи аспирантураҕа үөрэнэр.

Арассыйа ТДДьМ Дипакадемиятын кытта бу саамай биллиилээх үөрэх тэрилтэтигэр бүддьүөт харчытынан оҕолорбутун бэлэмниир туһунан саҥа сөбүлэһиини түһэрсэргэ үлэни билигин ыыта сылдьабыт. Дипакадемияны бүтэрээччилэр ТДДьМ, СӨ тас сибээстэргэ уонна норуоттар дьыалаларыгар министиэристибэтигэр уонна атын тэрилтэлэргэ үлэлииллэр.

Нам улууһун дьаһалтатын уонна дьокутааттарын, Хамаҕатта саха-француз лиссиэйин, Саха сириттэн ЮНЕСКО бастакы ассоциированнай оскуолатын кэлэктиибин өйөбүлүнэн 2021 сыл балаҕан ыйын 1 күнүгэр лиссиэйгэ В.П.Артамонов аата иҥэриллибитэ. Виталий Петрович өр сылларга Дьокуускайдааҕы судаарыстыбаннай университет омук тылларын факультетын декана этэ, 1991 сылга саҥа тэриллибит ЮНЕСКО дьыалаларыгар Саха ССР национальнай кэмитиэтин кыттыгас бэрэссэдээтэлинэн, 1992 сылга – СӨ тас сибээстэрин бастакы миниистиринэн анаммыта. Ол кэннэ бастакы Бэрэсидьиэн Михаил Николаев мэктиэтинэн Арассыыйа тас дойду дьыалаларын министиэристибэтигэр үлэлии киирбитэ уонна биир кэм Чадка Арассыыйа Посольствотын салайбыта. 2023 сыл кулун тутарыгар лиссиэй дьиэтигэр Арассыыйа дипломатыгар барельеф арыллыбыта.

Дьоммутун-сэргэбитин өйүүбүт

Бэрэстэбиитэлистибэ тас дойдуга уустук быһыыга-майгыга түбэспит Саха сирин дьонугар көмөнү оҥорууга үлэтин салгыыр. Атын дойдуларга барарга докумуону сөпкө толоруу, булгуччулаах медицинскэй страховка туһунан санатыам этэ, чаас, килиимэт уратылаһыытын уонна доруобуйа туругун учуоттуур, омук судаарыстыбаларын сиригэр-уотугар сокуоннайа суох үлэнэн дьарыктаммат, визовай эрэсиими тутуһар, олохтоох сокуоннары уонна үгэстэри убаастыыр наада.

Билиҥҥитэ 5 эрэ үлэһиттээх  Дьокуускайга баар Арассыыйа ТДДьМ Бэрэстэбиитэлистибэтэ туруоруллубут соруктары сүнньүнэн чиэстээхтик толорор. ТДДьМ биэдэмистибэ наҕараадатын миэхэ икки сыл анараа өттүгэр туттарбыт РФ тас дойду дьыалаларын миниистирэ Сергей Лавров үлэбитин үрдүктүк сыаналаабыта ону туоһулуур.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана быйыл тохсунньу 16 күнүгэр Сергей Лаврову кытта көрсүбүтэ. Кини Саха сирин тас сибээскэ географиятын көхтөөхтүк кэҥэтэр уонна экэниэмикэ боппуруостарынан алтыһыыларын саҥалыы тутар сыаллаах салалтабыт ыытар үлэтин биһирээбитэ.

Кэллиэгэлэрбин идэлээх бырааһынньыккытынан эҕэрдэлиибин уонна «Саха сирэ» хаһыат, саайт ытыктабыллаах ааҕааччыларын Арассыыйа ТДДьМ Дьокуускайдааҕы Бэрэстэбиитэлистибэтин үлэтин кытары http://yakutsk.mid.ru саайпытыгар, ону тэҥэ t.me/midyakutsk телеграм-ханаалбытыгар сиһилии билсэргитигэр ыҥырабын.

Вера Сидорова,

Россия ТДДьМ Дьокуускай куораттааҕы бэрэстэбиитэлэ,

СӨ Норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ,

СӨ Судаарыстыбаннай гражданскай сулууспатын туйгуна.

Хаартыскалар Вера Сидорова тус архыыбыттан.