Диспансеризацияны саҕалыахха эрэ наада эбит

Анна Ивановна – Дьокуускай куорат олохтооҕо, куоракка кэлиэҕиттэн Сайсары оройуонугар олорор. Кини доруобуйатыгар, төһө кыалларынан, кыһаллар, мэдиссиинэ литэрэтиирэтин ааҕар, бэйэтин сааһыгар сөптөөх эрчиллиилэри оҥорор.

«Доруобуйа харыстабыла» национальнай бырайыак киириэ­ҕиттэн доруобуйатын эрдэттэн көрүнэригэр, ыарыыны сэрэтэргэ анаммыт диспансеризацияны нэһилиэнньэ биһи­риир. Диспансеризацияҕа урут наар балыыһа эмчиттэрин үлэлэригэр ыҥыран көрдөрөллөр этэ. Ол олус табыгастааҕа.  Үлэ чааһын бириэмэтигэр көҥүллэтэ-көҥүллэтэ балыыһаҕа сүүрэ сатаабакка, барытын биир миэстэҕэ аҕыйах чаас иһигэр көрдөрүнэн кэбиһэҕин. Оттон быйыл тэрилтэтин дьонуттан ким эрэ уоппус­катыгар сылдьар, ким эрэ ыалдьан үлэлээбэт, ким эрэ ки­­риип элбэҕиттэн балыыһа аанын арыйыан да куттанарыттан, күргүөмүнэн көрдөрүү кыаллыбата. Дьиҥэр, диспансеризацияҕа сылдьарга   хамнас төлөнөн туран, икки күн бэриллэр эбит. Кини, ону олох да хойут биллэ, чахчыта да, доруобуйатыгар кыһанар ки­­һиэхэ судаарыстыба кыһамньыта улахан.  Анна Ивановна санаа­тын түһэрбэккэ, биир үтүө күнтэн саҕалаан, олорор сиригэр  сыһыарыллыбыт балыыһатыгар – куорат 3 №-дээх балыыһатыгар диспансеризацияны саҕалыырга санаммыта.

1. Бастаан судаарыстыбаннай өҥөнөн киирэн суруйтарыан баҕарбыта да, тоҕо эрэ сатаммата, бэйэтэ сатаабата дуу? Ол иһин балыыһаҕа бэйэтигэр тиийдэ. Киирээти кытары аан таһыгар олорор эйэҕэс-сайаҕас үлэһиккэ диспансеризацияҕа кэлбитин туһунан эттэ. Үлэһит терминалга баран терапевтка суруйтаран, толуон ылан биэрдэ. Хата, көрдөрөр күнэ аһара ырааҕа суох, 3-4 хонугунан кэлэр буолла.
2. Анаммыт күнүгэр, чааһыгар балыыһа иккис этээһигэр тахсан, «Диспансеризация» диэн суруктаах 210 «а» кэбиниэти начаас булла. Урукку өйдөбүлүнэн, уһун унньуктаах уочаракка олорорго бэлэм кэлбит буолан, дьон онон-манан абына-табына олорорун көрөн соһуйда уонна күлүгэр имнэннэ. Чаас аҥаара эрдэ кэлбит эбит. Арааһа, ким эрэ кыайан кэлбэккэ хаалбыта эбитэ дуу, сотору  быраас тахсан кинини ыҥырда.
3. 210 «а» кэбиниэккэ быраас аатын-суолун ыйыталаһан баран, көмпүүтэригэр булан ылла. Онно кини балыыһаҕа хаһан сылдьыбыта, ханнык бырааска көрдөрүммүтэ, диспансеризацияны хаһан ааспыта, быраас тугу сүбэлээн ыыппыта барыта сурулла сылдьар эбит. Көрдөрүнэр киһи устуоруйата барыта биир сиргэ түмүллүбүтэ бу үчүгэйин!

Быраас уһунун, ыйааһынын кээмэйдээтэ. Хаанын уонна хараҕын баттааһынын  бэрэбиэркэлээтэ. Онтон салгыы ханнык быраастарга  сылдьыахтааҕа  суруллубут балачча элбэх кумааҕыны  биэрдэ уонна уу сахалыы барытын хос быһаарда.

Анна Ивановна киирбит кэбиниэтиттэн тахсыбакка эрэ, салгыы кэлэр хоско сүрэҕэр кар­диограмма оҥортордо. Онтон өссө салгыы биир кэбиниэккэ саахарын, холестеринын бэрэбиэркэ­лиир хаан анаалыһын туттарда. Ол кэнниттэн аны ­смотровай хоско ааста. Урут дьахтар доруобу­йатын көрдөрүнэргэ күнү-күннүктээн   кэриэтэ уочаракка олорорун санаан (ону да бастаан толуоҥ­ҥа тигистэҕинэ), бу сырыыга түргэнэ бэрдиттэн соһуйан да хаалла.

4. Бастакы этээскэ 1.21 кэбиниэккэ флюроографияҕа түһэ оҕуста.
5. Онтон төлөбүрдээх өҥө түннүгэр тиийдэ. Тоҕо диэтэххэ, диспансеризация­ҕа иик анаалыһын туттарыы көрүллүбэт, онтон (урут баар этэ) кыратык хомойо санаа­та. Санаата буолбакка, бу анаалыһы харчы төлөөн да туран (150 солкуобай) туттарарга быһаарынна.
6. Болдьоммут күнүгэр 4-с этээскэ хас да терапевт кэбиниэтэ баарыттан бэйэтин быраа­һыгар кэллэ. Көрдөрөр бириэмэтин этэн туран, ким кэнниттэн киириэхтээҕин биллэ. Бириэмэтэ чаас аҥаара хаалбыт да, иннигэр 2-3 киһи баар эбит. Онон бириэмэтин кыратык аһарда түһэн баран, терапевка ыҥырылынна. Эйэҕэс-сайаҕас көрүҥнээх эдэр быраас кинини хаһааҥҥыттан эрэ билэрдии, үөрэ-көтө көрүстэ. Аҕатын аатын ааттаан туран, олоппоско олорорго көрдөстө. Онтон дьэ көмпүүтэригэр көрдөөн булан, туох баар анаалыстарын түмүгүн барытын ыраас мууска ууран биэрдэ. Анна Ивановна бырааска киирбиччэ: «Кыратык сүрэҕим ыалдьааччы», – диэн «билиммитигэр», бырааһа кардиограмма көрдөрүүтүн өссө сыныйан көрөн баран, ол хаанын баттааһына улары­йарыттан буолуон сөбүн туһунан эттэ уонна хайаан да бэрэбиэркэлэнэ сылдьарыгар сү­­бэлээтэ.

Анна Ивановна ити курдук, биир-икки нэдиэлэҕэ тиийбэт кэмҥэ доруобуйатын көрдөрүммүтүттэн олус астынна. Сүрүнэ, элбэх бириэмэтин сүтэрбэтэ, ханна да уочаракка олорбото, биир да үлэһит киниэхэ болҕомтото суох сыһыанын биллэрбэтэ.

Ол да буоллар, биир суолга санаата туолбата. Ол, окулист бырааска көрдөрбөтө уонна УЗИ-га түспэтэ. Аҕыйах сыллаахха диспансеризацияҕа хабыллан көрдөрөрүгэр бу балыыһатыгар окулист быраас аныгы күүстээх аппараакка бэрэбиэр­кэлээн сөхтөрбүтэ, суруйан биэрбит ырысыабынан ачыкытын уларытан турар. Оттон билигин ити туһалаах өҥөлөр диспансеризацияҕа көрдөрүллэр өҥө испииһэгиттэн ылыллыбыттар. Арааһа, үбү-харчыны кэмчилээтэхтэрэ…