Диспансеризацияттан аккаастаныма…

Саха сиригэр нэһилиэнньэҕэ диспансеризацияны ыытарга  киэҥ хабааннаах үлэ салҕанар.

Биллэрин курдук, диспансеризация сүрүн соругунан нэһилиэнньэҕэ (чуолаан үлэлиир дьоҥҥо) мэдиссиинэ көмөтө табыгастаах буоларын хааччыйыы уонна доруобай буолуу култууратын иҥэрии буолар.

Диспансеризация көмөтүнэн доруобуйатын туругун бэрэбиэркэлэтиэн баҕарар киһи мэдиссиинэ бастакы сүһүөх көмөтүн оҥорор доруобуйа харыстабылын тэрилтэлэригэр суруйтарар. Судаарыстыбаннай уонна муниципальнай өҥөлөр Биир кэлим порталларыгар (ЕПГУ) суруйтарар эбэтэр «122» биир кэлим нүөмэргэ эрийэр. Маннык өҥө нэһилиэнньэ мэдиссиинэ көмөтүн көрдүүр бириэмэтин кылгатан биэрдэ, табыгастаах оҥордо. Урукку курдук, сарсыарда эрдэ туран поликлиника регистратуратыгар уһун унньуктаах уочаракка туруу умнуллан эрэр.

«Үлэһит доруобуйата — тэрилтэ туруга»

2025 сыл бастакы аҥаарыгар мэдиссиинэ бастакы сүһүөх тэрилтэлэрин уонна улахан дьон тустаах бөлөҕөр диспансеризация ыытар көһө сылдьар биригээдэлэр 597 тэрилтэҕэ 21312 үлэһит доруобуйатын бэрэбиэркэлээтилэр.

«Доруобуйа кииннэрин» исписэлиистэрэ ыарыыны сэрэтэр тэрээһиннэри ыытар туһугар тэрилтэлэргэ тиһигин быспакка тиийэллэр. Онуоха доруобуйаны чэбдигирдэргэ тустаах бырагыраамалары оҥорон, сүбэ-ама биэрэллэр. Дьарҕа (хроническай) ыарыылаахтары, ол иһигэр ыарыы бэргиир кутталлаах бөлөххө киирсээччилэри кэтээн көрүүгэ ылаллар.

Ону таһынан, 2028 сылга диэри суоттаныллар «Үлэһит доруобуйата — тэрилтэ туруктаах буолуута (благостояние)» биэдэмистибэ бырайыага олоххо киллэриллэр.

Бырайыак 200‑тэн тахса үлэһиттээх 160 тэрилтэни хабар уонна оробуочай миэстэлэргэ доруобуйаны бөҕөргөтөргө корпоративнай бырагыраамалары киллэрэргэ хайысхаланар.

Мэдиссиинэ 15 көһө сылдьар комплекса тыа сирин нэһилиэнньэлээх пууннарыгар диспансеризацияны ыытарга туһаныллар. Ол курдук, 2026 сыл алта ыйыгар 263 көһө сылдьар диспансеризация ыытыллан, 10 448 олохтоох доруобуйатын көрдөрүннэ.

Ураты болҕомто Саха сирин Арктикатын улуустарыгар ууруллар. 2023 сылтан Мобильнай биригээдэлэр эрэгэйиэннээҕи кииннэрэ үлэлиир. Маннык биригээдэлэр теле-мэдиссиинэ технологияларын туһаналлар, быраастар көһө сылдьан үлэлииллэрин хааччыйаллар. Киин Арктика ыраах сытар сирдэрин киллэрэн туран, 60 тыһыынча кэриҥэ олохтооҕу хааччыйар.

Өрөспүүбүлүкэ доруобуйатын харыстабылын тэрилтэлэрэ ыарыыны сэрэтэр тэрээһиҥҥэ хабыллыахтаах дьон испииһэгин күн аайы оҥороллор. Онуоха Call-кииннэр ресурсалара эмиэ туһаныллаллар.

Ол курдук, бу сыл алта ыйыгар 157 710 киһи ыҥырыллыбытыттан 94 422‑тэ — 40–65 саастаах. Кинилэр истэригэр кэнники икки сылга диспансеризацияны барбатахтар бааллар.

Нэһилиэнньэ диспансеризация туһунан билэригэр иһитиннэрэр-сырдатар тэрээһиннэр ыытыллаллар.

Лена Афанасьева, СӨ доруобуйа харыстабылын миниистирэ:

— Улахан дьоҥҥо диспансеризацияны ыытыы үлэтэ ыарыыны эрдэттэн сэрэтэргэ, ыарыыттан өлүүнү аҕыйатарга уонна нэһилиэнньэ доруобуйатын чэбдигирдэргэ ананар.

Саха сирэ нэһилиэнньэ олоҕо уһууругар уонна олоҕун хаачыстыбата тупсарыгар аналлаах тиһиктээх тэрээһиннэри олоххо салгыы киллэрэр.

Маргарита Осипова, улуустан кэлэ сылдьар ыарыһах:

— Мин төһө да киин улууска олордорбун, үлэ үөһүгэр сылдьар киһи доруобуйабын кэмигэр көрдөрүммэт идэлээҕим.

Дьэ бабат диэбиккэ дылы, бу саас тэрилтэбитигэр куораттан көһө сылдьар биригээдэ кэлбитигэр күүстээх санаабын киллэрэн туран барбытым. Куорат быраастара кылгас кэм иһигэр элбэх дьону көрбүттэрэ. Бары да эдэркээн бэйэлээх эйэҕэс-сайаҕас быраастар. Күүстээх аппараатынан көрөн баран миигин куоракка ыыппыттара. Куоракка кэлэн, балыыһа киһитэ буола сырыттым. Үчүгэйдик эмтэнэн дьиэбэр бараары сылдьабын.

Онон, этиэм этэ: доруобуйаҕытын эрдэттэн көрдөрүнэ сылдьыҥ. Арай, бу сырыыга диспансеризация барбатах буолуум, ыарахан ыарыыны төһөлөөх дириҥэтэ сылдьыам этэй?! Билигин санаатахпына, куттанабын. Этэргэ дылы, киһи бэйэтин доруобуйатыгар бэйэтэ кыһаныахтаах. Диспансеризация ыыппыт быраастарга улахан махталлаахпын.

Иван Захаров, куорат балыыһатыгар үлэлии сылдьыбыт быраас:

— Сорох дьон быраастар диспансеризацияны былааны толороору, нууччалыы эттэххэ, «для галочки» ыыталлар дииллэрин төрдүттэн утарабын.

Диспансеризация өссө биир дьоһуннаах соругунан киһиэхэ хайыы үйэ баар ыарыыны хонтуруоллааһын уонна сэрэтии буолар. Холобур, киһи инфаркт миокарда ыалдьа сылдьыбыт буоллаҕына, сорохторго иккистээн ыалдьар куттал эмиэ баар. Оннук куттал үөскээбэтин туһугар эмтэнээччи уонна үрүҥ халааттаах аанньал тустаах көрдөрүүлэри (ыйааһыны, хааҥҥа саахар уонна липидтэр таһымнарын) тэҥҥэ хонтуруоллуу сылдьыахтаахтар. Доруобуйаны айгыратар сибикилэри эрдэ быһаардахха эрэ, доруобуйаҥ чөл хаалыа.

Аны туран, сорох дьон диспансеризацияҕа киирэр бэрэбиэркэлэр араастара өссө элбииригэр баҕараллар. Ол эмиэ сөп. «Доруобуйа харыстабыла» национальнай бырайыак чэрчитинэн диспансеризация түмүктэрэ, хаачыстыбата, көдьүүһэ барыта үөрэтиллэр, ырытыллар. Онон, нэһилиэнньэ баҕата учуоттана турарыгар эрэллээхпин.