Таатта улууһун Дьохсоҕон нэһилиэгэр үгэс буолбут көҥүл тустууга ССРС спордун маастардара бырааттыы Дмитрий, Семен Ючюгяевтар бириистэригэр обургу уолаттарга өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэһии 19-с төгүлүн ыытылынна.
Бу туһунан Дьохсоҕон орто оскуолатын саха тылын уонна литературатын учуутала Мария Сивцева бу курдук иһитиннэрдэ:
— Дьохсоҕон оскуолатын бэтэрээн учуутала Сэмэн Сэмэнэбис Үчүгээйэп төрөөбүт нэһилиэгэр, улууһугар успуорт уонна физкултуура сайдыытыгар үтүмэн үлэни ыытар. Дьарыктаан-иитэн таһаарбыт уолаттара успуорт маастара буолбуттарынан, өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыгар кини туйаҕын хатаран үлэлии-хамсыы сылдьалларынан киэн туттар. Кини «Таатта тустууктара», «Дьохсоҕон – спорт туоната» кинигэлэр ааптардара. Быраатын Дмитрий туһунан Сэмэн Үчүгээйэп маннык олус иһирэхтик ахтар: «Кыра эрдэҕиттэн кинигэни таптаан ааҕара. Сахалыы да, нууччалыы да. Үөрэҕэр кыһаллар этэ. Тылга талааннааҕа. Кэлин Москваҕа сылдьан, атын да куораттар тустарынан, араас түгэннэри, биллиилээх спортсменнар тустарынан киһи эрэ истиэх курдук кэпсиирэ. Ол быыһыгар араас дьээбэтэ-хообото үгүс. Күллэрэн да биэрэрэ. Чурапчыга үөрэнэ сылдьан, каникулугар кэллэҕинэ, тута үрдүбэр түһэн, тустубутунан барарбыт. Араас саҥа албастары, тугу билбитин, сатыырын үөрэтэр, көрдөрөр этэ. Этэргэ дылы, бэйэтэ дьарык, бүтэһигэр тустуулаах буолара. Кыра ыйааһын киһитэ диэтэххэ, тэҥҥэ тустара.
Быйылгы күрэхтэһии уратытынан Бурятия Өрөспүүбүлүкэтиттэн эдэр тустууктар кыттыылара буолла. Ону таһынан Дьааҥыттан, Хаҥаластан, Томпоттон, Чурапчыттан, Тааттаттан: Ытык Күөлтэн, Дэбдиргэттэн, Баайаҕаттан, Чөркөөхтөн, Дьохсоҕонтон барыта 100-кэ оҕо тоҕуоруһа муһунна.
Эдэр бөҕөстөр күнү быһа тура тэбинэн туран кииристилэр. Сытыы хапсыһыылардаах, өрөгөйдөөх кыайыылардаах, хомолтолоох-ытаһыылаах хотторуулардаах күрэхтэһии көрөөччүлэр болҕомтолорун улаханнык тарта.
Хас биирдии дьоһуннаах тэрээһин көмө буолар дьонноох, спонсордаах буолар. Ол курдук, биһиэхэ улууспут аҕа баһылыга Айаал Бурцев, “Техноторг”, “Аллан”, “Таатта булт”, “Боробул”, “Левушка” маҕаһыыннар, Оҕо успуордун оскуолата, спорткэмитиэт, олохтоох дьаһалта, оскуола, почта, ОДьКХ, МПЧ, КП, «Алампа» аатынан норуот айымньытын дьиэтэ, уо.д.а. тэрилтэлэр сыаналаах бириистэри биэрдилэр. Г.Л. Ючюгяева, М.Л. Архипов, В.Д. Петрова дьиэ кэргэнэ, Т.Л. Попова уола В.А. Карпенколыын, П.И. Щукин анал бириистэри олохтоон, эдэр бөҕөстөр үөрүүлэрин үрдэттилэр. Тэрээһин үрдүк таһымнаахтык ааста, кыайыылаахтар илии тутуурдаах, өттүк харалаах астынан тарҕастылар.
Ити курдук, тыа сирин кырачаан тустууктара маастарыстыбаларын сайыннаралларыгар, уопуттарын атастаһалларыгар маннык тэрээһиннэр сүрүн көҕүлүүр, түмэр күүһүнэн буолаллар.
“Улуустарга эрийэн, үүттэрин харчыта тиийбитин туоһуластыбыт. “Түспүтэ”, – дэһэллэр. Уонна үүт соҕотуопкатыгар сыһыаннаах санааларын, аахсыбыт…
Дьокуускайга "Үс хатыҥ" этнокомплекска аны балтараа ыйынан Туймаада ыһыаҕа буолуоҕа. Маны көрсө Дьокуускай куорат дьаһалтатын…
Былырыын саас ыам ыйыгар Дьокуускай куорат Пионерскай уулуссатыгар баар дьиэҕэ баһаар буолбутун түмүгэр түөрт киһи…
Бүгүн, ыам ыйын 17 күнүгэр, өрөспүүбүлүкэ үгүс улуустарыгар кыралаан ардыаҕа, хоту улуустарга, Өлүөнэ аллараа тардыытынан…
ХОЙ Туохха барытыгар санааны уурдахха ситиһии кэлэрин өйдөөҥҥүн, туттумахтаан хаалыаххын наада. Үлэҕинэн үрдүүргэр табыгастаах кэмнэр. Тус…
Бүгүн, ыам ыйын 16 күнүгэр, саха литературатын устуоруйатыгар киирэр дьоһуннаах тэрээһин П.Ойуунускай аатынан Литература түмэлигэр…