«Дойду» – Татыйаас Филиппова фотопоэзиятын быыстапката

Ахсынньы 19 күнүгэр «Үргэл» арт-галереяҕа Татыйаас Филиппова «Дойду» диэн ааттаах бастакы персональнай быыстапката аһыллыа. Саҥа дьыл уонна Ороһооспо бырааһынньыктарын кэмигэр, ол эбэтэр 2026 сыл тохсунньу 16 күнүгэр диэри Дьокуускай олохтоохторо Татыйаастыын Саха сирин, төрөөбүт дойдуларын кэрийэр кыахтаныахтара. Татыйаас бэйэтэ быыстапкатын поэтическай хоһуйуу курдук быһаарар, онно кини, фотограф, суруйааччы уонна саха дьахтарын быһыытынан бэйэтин ураты дьарыгын кэтэнэр уонна билиҥҥи кэмҥэ суолун көрдөнөр.

Кини үлэлэрин “хомуурунньук” диэн ааттыыр, олор олох тэтимигэр олоҕуран тутуллубуттар. Худуоһунньук төрөөбүт сирдэринэн – Дьокуускай куоратынан, Чурапчы улууһун Хайахсыт сэлиэнньэтинэн – күүлэйдэтиэ, оннооҕор ыраах Финляндияҕа кылгас кэмҥэ тирирэрдиэ.

Татыйаас бэйэтэ маннык этэр: «Төрөөбүт тылым мин испэр баар, ол эрээри мин умна быһыытыйан баран, билигин саҥаттан үөрэтэбин. Испэр баар буолан, өр кэмҥэ нуучча тылын үөрэтэрбэр көмөлөспүтэ. Кэлин, тылым көмөтүнэн, муусука курдук иһиллэр тыллары тиэкискэ кубулутарга үөрэммитим. Хас биирдии суруйууларбар, мин дууһам ырыатынан сурукка тиһэбин. Мин бастакы персональнай быыстапкам “Дойду” “Үргэл” арт-галереяҕа туруоҕа – бу мин тус бэйэм бырайыагым, онно Саха сирин билиҥҥи кэмҥэ буола турар түгэни көрдөрөбүн. Саха итэҕэлинэн биһиэхэ үс кут баар – бу Салгын-кут – салгын-кут (духуобунай саҕаланыы), Буор-кут – сир-кут (физическай эт-сиин) уонна Ийэ-кут – ийэ иһинэн бэриллэр күүһэ (киһи өбүгэлэриттэн ылар кута). Салгын-кут кыра киһи буолан кулгаахха олорор уонна утуйар кэмҥэ киһи этиттэн тахсар. Былыр сахалар, биһиги түүллэрбит – киһи айана диэн итэҕэйэллэрэ. Биһиги салгын куппут кулгаахха олороро миэхэ кэрэ метафора курдук. Тоҕо диэтэххэ атыттары истэр олус улахан суолталаах. Улаатан барн мин оһуор-дьүһүн, араас дьиктилэри атыннык көрбөт, билбэт буолбутум уонна ол сүтүктэн олус хомойбутум. Маннык түгэннэргэ былыргылар салгыны хамсатар сатамматын этэллэр. Өлбүтү аһыйыы, айманыы, ытыыр-соҥуур эмиэ сатаммат. Аһара үөрэргэ эмиэ табыллыбат. Онон киһи орто сиэринэн олоруохтаах. Баҕар, тыйыс айылҕабыт уонна үгэстэрбит биһигини айарга-тутарга кубулутарга үөрэтэрэ буолуо.

“Дойду” бырайыак – бу поэтическай хоһуйуу, мин ону салгын-кут төттөрү-таары айанын эрэ көрдөрбөккө, ону таһынан фотографияҕа араас ньымалары көрдөрөр баҕалаахпын. Бу бырайыакка мин дьиэ кэргэним альбомуттан хаартыскалары илиинэн бэчээттээбитим, туус уонна цианотипия ньымаларын туһаммытым, төрөөбүт сирим үүнээйилэринэн тонировкалаабытым, өстүөкүлэҕэ инсталляция бэлэмнээбитим.

Ыспыраапка: Татыйаас Филиппова Чурапчы улууһун Хайахсыт сэлиэнньэтигэр төрөөбүтэ, Дьокуускайга улааппыта, Иркутскай государственнай университетын бүтэрбитэ, онтон ВШЭ магистратуратын «литературнай маастарыстыба” диэн идэтин бүтэрбитэ. «Знамя» литературнай сурунаал бириэмийэтин лауреата (2020). Татыйаас үлэлэрэ урут Финляндия уонна Нидерланды галереяларыгар бииргэ оҥоһуллубут бырайыактарга көрдөрүллүбүттэрэ.