Дойдутун дорҕоонноохтук ааттатар устудьуон Максим Исаков

Аны аҕыйах хонугунан, бэс ыйын 13–14 күннэригэр, Саха сиригэр Татарстаан Өрөспүүбүлүкэтин аатырар-сураҕырар Сабантуй национальнай бырааһынньыга ыытыллыаҕа.

~~Түүр тыллаах дьон буолан, татаар уонна саха норуоттара аймахтыы курдукпут. Бырааттыы норуоттар култуураларбытын, былыр былыргыттан илдьэ сылдьар үгэстэрбитин, духуобунай баайбытын көрдөрөн, билиһиннэрэн, бииргэ алтыһарбыт, биллэн турар, икки өттүттэн ис турукпутун, куппутун байытар. Мин бүгүҥҥү сэһэргэһээччим, Татарстаан Өрөспүүбүлүкэтин Казаньнааҕы федеральнай университетын Норуоттар икки ардыларынааҕы сыһыан, история уонна востоковедение институтун «Түүр норуоттар устуоруйалара» хайысха 4‑с кууруһун устудьуона Максим Исаков ону толору бигэргэтэр.

Татарстааны талыы

— Максим, эн дойду биир бөдөҥ университетын талан, Татарстааҥҥа үөрэнэ сылдьаҕын. Хайдах, туох үөрэҕий?

— Оскуолабын бүтэрээт, Санкт-Петербурга А. И. Герцен аатынан институкка уонна Казаньнааҕы федеральнай университекка докумуоннарбын ыыппытым. Иккиэннэригэр киирбитим. Онтон түүр омукка чугас буоларбынан, Татарстааны талбытым. 2021 сылтан Казань куоракка үөрэнэбин. Үөрэхпин олус сөбүлүүбүн. Саха, нуучча тылларын тэҥэ английскай, турецкай, персидскэй тылларынан холкутук кэпсэтэбин, “старотатарскай” дэнэр уонна османскай тыллары үөрэтэбин. Саха сириттэн 150‑ча устудьуон баар. Биир дойдулаахтар түмсүүлээхпит. Тувиннары уонна бүрээттэри кытта бииргэ алтыһан үлэлиибит. Былырыын Татарстааҥҥа бастакы ыһыахпытын тэрийэн ыыппыппыт.

Устудьуон — учуутал

— Билигин, 4‑с кууруска үөрэнэр киһи, күн солото суох сылдьарыҥ буолуо?

— Үөрэҕим быыһыгар Казань куорат Вахитовскай оройуонун 28 №-дээх гимназиятыгар история уонна обществознание учууталынан үлэлиибин. Маны таһынан, дириэктэри иитии боппуруостарыгар уонна оҕо уопсастыбаннай түмсүүлэрин кытта сибээскэ сүбэһитэбин. Ханна да буоларын курдук, Татарстааҥҥа учууталлар эмиэ тиийбэттэр. Ордук мин үөрэтэр биридимиэппэр. Ол иһин преподавателлэрбит сүбэлэринэн үгүспүт учууталлыыбыт. Гимназия дириэктэрэ өссө “оҕону иитиигэ элбэҕи биэриэххин сөп” диэн сүбэһитинэн ылбыта. Онуоха Бүтүн Арассыыйатааҕы оҕо уонна ыччат уопсастыбаннай-судаарыстыбаннай «Движение первых» хамсааһын Татарстаан Өрөспүүбүлүкэтин отделениетын куратора уонна уһуйааччыта (наставник) буоларым улахан оруоллааҕа чахчы. Миэхэ, туһугар, уопут буоллаҕа. Быйыл үөрэхпин бүтэрэн баран, магистратураҕа киириэҕим. Норуоттар икки ардыларыгар сыһыаннаһыы хайысхатынан, бэлиитикэни талыыһыбын.

“Саха ыччата Татарстаан Өрөспүүбүлүкэтигэр бэйэтин дойдутугар сылдьар курдук көҥүллүк тыынар, бары кыаҕын олоххо киллэрэр кыахтаах”.

Көхтөөх уопсастыбанньык

— Бэрт толкуй эбит. Маннык быһаарыныыны ылынаргар, устудьуоннуу сылдьан уопсастыбаннай үлэҕэ сыстыыҥ эмиэ дьайдаҕа буолуо?

— Оо, уопсастыбаннай үлэбин киһи ааҕан сиппэт буоллаҕа. Ыччат бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин Татарстаан Өрөспүүбүлүкэтин инвестиционнай сайдыытын боппуруостарыгар сүбэһитэбин. Гражданнары патриотическай иитии эйгэтигэр бырайыактары уонна бырагыраамалары олоххо киллэриигэ отдел эспиэринэн үлэлээбитим. Татарстаан Өрөспүүбүлүкэтин Инвестиционнай сайдыытын ааҕыныстыбатын уопсастыбаннай сэбиэтин чилиэнэбин. Татарстаан Өрөспүүбүлүкэтин 5‑с ыҥырыылаах Миниистирдэр Кэбиниэттэрин иһинэн Ыччат бырабыыталыстыбатын сүбэһитэбин. Казань куорат II ыҥырыылаах Дууматын иһинэн Ыччат парламенын сүбэһитэбин. Татарстаан Өрөспүүбүлүкэтин Култуура министиэристибэтин иһинэн Ыччат сэбиэтин чилиэнэбин. Бу уопсастыбаннай тэрилтэни тэрийэргэ этии киллэрбитим. Ону табаарыстарым өйөөбүттэрэ. Култуура миниистиригэр киирэн бэйэбит этиилэрбитин, бырайыактарбытын кэпсээбиппит. Онон билигин үгүс үлэни ыыта сылдьабыт. Холбоһуктаах Нациялар Тэрилтэлэрин (ООН)-2024 Казанскай Моделын Генеральнай Ассамблеятын бэрэссэдээтэлэбин. Норуоттар икки ардыларынааҕы ҮOMUN Холбоһуктаах Нациялар Тэрилтэлэрин медиа отделын салайааччытабын. 2023 сыллаахха эдэр бэлиитик оскуолатын тэрийбитим. КФУ Норуоттар икки ардыларынааҕы сыһыан институтун «Эдэр африканистар» научнай кулууптарын ыстаарастатабын. Евразийскай экэнэмиичэскэй пуорум уонна Аан дойдутааҕы университеттар саммиттарыгар дэлэгээтинэн сылдьыбытым. МГИМО‑2022 парламентскай моделыгар эмиэ дэлэгээтинэн кыттыбытым. Маны таһынан, устудьуоннар чинчийэр бырайыактарыгар көхтөөхтүк кыттабын. Научнай куруһуокка сылдьабын. Институтум волейбольнай хамаандатын хапытаанабын. Саахыматы үчүгэй таһымҥа оонньуубун. Иллэҥ кэммэр ааҕарбын сөбүлүүбүн.

Төрөппүккэ махтал

— Тыый, дьарыгыҥ элбэҕэ. Оттон эн, устудьуон киһи, хайдах барытын ситиһэҕин?

— Татарстаан киин куората Казань — эдэр киһи ис кыаҕын уһугуннарар куорат. Манна эн баҕалаах буоллаххына, барытыгар холкутук кыттаҕын, санааҕын сайа этэҕин, оччотугар эйигин хайаан да бэлиэтии көрөллөр. Арааһа, тэрийэр дьоҕурдаах уонна ырытар толкуйдаах буолан, барытыгар түргэнник сыстабын быһыылаах.

Дойду таһымыгар араас тэрээһиннэри ыытыыга биллэ уопутурдум, араас кэпсэтиилэри ыытарга уонна элбэх уустук соруктаах тэрийэр үлэҕэ үлэлиир дьоҕурданным. Саха ыччата Татарстаан Өрөспүүбүлүкэтигэр бэйэтин дойдутугар сылдьар курдук көҥүллүк тыынар, бары кыаҕын олоххо киллэрэр кыахтаах. Маныаха, бастатан туран, төрөппүттэрбэр муҥура суох махталбын тиэрдэбин. Кинилэр мин баҕа санаабын өрүү өйүүллэрэ, “бэйэҥ бил” дииллэрэ. Ол да иһин оскуолаҕа үөрэнэр сылларбар бэйэм баҕабынан оскуолабын үстэ уларытан турабын. Бастаан Дьокуускайдааҕы национальнай гимназияттан, физмат кылааска үөрэниэхпин баҕаран, 12‑с оскуолаҕа көспүтүм. Онтон аны санаам уларыйан, гуманитарнай хайысханы ордорон, 9‑с кылаастан өрөспүүбүлүкэтээҕи лиссиэйгэ үөрэммитим. Онон баҕа санаабын толорорбор төрөппүттэрим өрүү өйүүр буолан, оҕо сааспыттан көҥүллүк толкуйдуурга, бэйэм быһаарыы ылынарга үөрэммитим.

…Ити курдук, саха ыччата Максим Исаков Татарстаан курдук дойду биир ааттаах-суоллаах бөдөҥ өрөспүүбүлүкэтигэр бэрт үгүһү ситиһэн, төрөөбүт Сахатын сирин дорҕоонноохтук ааттата сылдьар. Кинини бастаан көрөөт, казахха да, кыргызка да, кытайга да, кореецка да майгыннаталлар эбит. Ол эрээри “саха” диэни иһиттэллэр эрэ, Саха сирин тымныытын, алмааһын, көмүһүн, табатын ыйыталаһан бараллар үһү. Кыахтаах ыччаппытыгар Максим Исаковка толкуйдаабыт толкуйа, санаабыт санаата барыта бэртээхэй бырайыак буолан, олоххо киирэн иһэригэр баҕарабыт.