Дьокуускайга – Арассыыйа бастыҥ үөрэнээччилэрэ

Саха сиригэр уон сылга биирдэ ыытыллар физкултуураҕа Бүтүн Арассыыйатааҕы олимпиада түмүктүүр түһүмэҕин көрөөрү “Өрөгөй” спортсменнары бэлэмниир кииҥҥэ тиийэбин. Сэргэх, сонун түгэн элбэх. Холобур, Нерюнгриттан олимпиадаҕа кыттар үөрэнээччилэрин математика учуутала эрчийэр, Мурманскай уобаластан кытта кэлбит оҕону учуутал эбээтэ арыаллыыр…

Устуоруйа быыһын сэгэттэххэ

“В здоровом теле — здоровый дух” диэн бэргэн этии баар. Бу күннэргэ Дьокуускай куоракка ити икки өйдөбүлү иккиэннэрин итэҕэтэр, көрдөрөр соруктаах Арассыыйа 81 эрэгийиэниттэн саамай бастыҥтан бастыҥ, чулууттан чулуу, киэҥ билиилээх 292 үөрэнээччи физкултуураҕа Бүтүн Арассыыйатааҕы олимпиадаҕа муһунна. Манна аҥаардас эт-хаан өттүнэн кыаҕы эрэ көрдөрбөттөр, ону таһынан, түөрүйэҕэ сорудахтары толороллор.

Устуоруйа быыһын сэгэтэн аастахха, 2014 сыллаах олимпиада Дьокуускай куоракка буолбута. Быйыл 81 эрэгийиэнтэн 292 оҕо кыттыбыт эбит буоллаҕына, оччолорго 192 үөрэнээччи этэ.

Ирдэбил кытаанах, турунуу күүстээх!

Үлэ-хамнас үөһүттэн быыс булан, “Өрөгөй” успуорт комплексыгар олимпиада таһымын билээри, физкултуура, успуорт тыҥааһынын көрөөрү анаан-минээн тиийэбин. Ирдэбил кытаанах, турунуу күүстээх! Киирэр аантан саҕалаан кытаанах бэрэбиэркэ. Кыттааччылар стадиоҥҥа бөлөҕүнэн арыалдьыттаах эрэ киирэллэр-тахсаллар. Ураты хос хамсаныы, кэлии-барыы бобуулаах. Быһатын эттэххэ, видеоҕа устубакка, хаартыскаҕа түһэрбэккэ көннөрү харахпар хатаан, өйбөр сурунан таҕыстым.

2014 сыллаах олимпиада Дьокуускай куоракка буолбута. Быйыл 81 эрэгийиэнтэн 292 оҕо кыттыбыт эбит буоллаҕына, оччолорго 192 үөрэнээччи этэ.

Бастакы күн уолаттар прикладной физическэй култуураҕа хас да көрүҥү толороллорун көрдүм. Судургу курдугун иһин, эргиир аҥаара сүүрээт кэккэ сорудахтары толороллор. Манна мас сыалы табыы, бэрэбинэнэн сүүрүү, сыыллыы… барыта баар.

Иккис күн аны кыргыттары көрөр соруктаах чэпчэки атлетикаҕа тиийэбин. Сыа киһи сылайар, эт киһи элэйэр сүүрүүтэ дьэ манна буолла (500 миэтэрэ). Кыргыттар түрүбүүнэҕэ чугаһааттарын кытта үөһэ турар учууталларын хаһыыта, сүбэтэ иһиллибитинэн барар. Сорохтор биэтэккэ кэлээт сүүрэр суолтан кыайан тахсыбакка охтон түһэллэр, атыттары кэлэн хаамтараары күүстэринэн өйөөн туруораллар, ким эрэ хотторуу кыһыытын билэн хараҕа ууланар… Быһатын эттэххэ, чахчы күүстээхтэн күүстээхтэр, бэртэн бэртэр эрэ ааһар тургутуулара!

Эбээтэ — учуутала уонна арыалдьыта

Бүтэһик күн оҕолор сүүрүүлэрин көрөн баран, бөлөхтөрүгэр бастакынан кэлбит оҕолору кытта сэһэргэһэн ааһары, иккис мэндиэмэнтэн аллара ааҥҥа түһэбин. Аттыбар саастаах дьахтар (арааһа, тириэньэр быһыылаах диэн өй охсуллан ааста) эмиэ бэйэбэр дылы кими эрэ кэтэһэр. Арай, бу турдахпытына, иһирдьэттэн оҕолор тахсыталаатылар, биир кыыс ала-чуо мин аттыбар турар тириэньэргэ тиийдэ. Чочумча кэтэһэ түһэн баран кэпсэтэргэ сорунан кинилэр диэки хардыылыыбын. Кэпсэтэн билбитим, бу сиэннээх эбээ эбиттэр. Хайдах?

Есения Скорая олимпиадаҕа Мурманскай уобалас аатыттан кытта кэлбит. Североморскай куорат гимназиятын 10‑с кылааһын үөрэнээччитэ. Кыратын көрүмэҥ, номнуо төрдүс олимпиадатыгар кыттар!

— Мурманскай уобаластан быйыл иккиэ буолан кэллибит. Иван Решетников уонна мин. Физкултуура олимпиадатыгар 7‑с кылаастан төрдүс төгүлүн кыттабын. Бу иннинэ Екатеринбурга, Нижнэй Новгородка, Ульяновскайга ыытыллыбыт олимпиадаларга кыттыбытым. Иккитэ миэстэлэһэн турабын. Быйыл орто көрдөрүүлээх иһэбин. Үчүгэй түмүгү көрдөрөргө бу курдук барар сөптөөх. Бүгүҥҥү 500 миэтэрэ судургута суох дистанция. Бэйэм түмүкпүттэн астынным.

Бу иннинэ үс олимпиадаҕа кыттыбытым быһыытынан, Дьокуускайга ыытыллыбыт олимпиада тэрээһинин биһирээтим, дьоно-сэргэтэ олус эйэҕэстэр, куруук үөрэ сылдьаллар.

«Саха сирин күндү кылаата» быыстапканы баран көрө сырыттыбыт. Күрэхтэһии кэнниттэн эксурсияҕа барыахтаахпыт. Сэлии түмэлигэр эбэтэр Ирбэт тоҥ саарыстыбатыгар сылдьар улахан баҕалаахпын, — диэн кылгастык кэпсиир.

Есения оскуола кэнниттэн П. Ф. Лесгафт аатынан физическэй култуура уонна успуорт институтугар туттарсар былааннаах. Физкултуураҕа учууталынан кини эбээтэ, тустаах биридимиэт учуутала, Североморскайдааҕы гимназия дириэктэрин солбуйааччы Ольга Скорая буолар. “Мин бэрэстэбиитэл, оҕолору бэлэмнээбит киһи быһыытынан 2003 сылтан олимпиадаларга барытыгар сылдьабын. Есения дьарыктанар оҕолору биһирии көрөн, олус баҕаран, дуоһуйан туран дьарыктанар”, — диэн этэр.

Физкултуураны, успуорду өрө тутар, биһириир ыалбыт диэххэ сөп. Ольга Скорая физкультурнай институту бүтэрбит, спортивнай гимнастикаҕа успуорт маастара. Олоҕун аргыһа, Есения эһэтэ төһө даҕаны байыаннай буоллар, эмиэ спортивнай гимнастика көрүҥэр успуорт маастарыгар хандьыдаат эбит. Онон успуорт диэн баран муннукка ытаабыт ыал.

Математика учуутала — тириэньэр

Вероника Кузьмичева Нерюнгри куорат 24‑с нүөмэрдээх информационнай-технологическай лиссиэйин математикаҕа учууталынан үлэлиир. Саамай соһуччута диэн баар, кини математиканы таһынан оҕолору физкултуура олимпиадатыгар бэлэмниир. Хайдах?

Ол туһунан бэйэтэ маннык кэпсиир:

— Бэйэм успуорду оҕо эрдэхпиттэн биһириибин. 7‑с кылаастан физкултуура олимпиадатыгар кыттар буолбутум. Оскуоланы бүтэрэрим саҕана тиэхиньиичэскэй идэҕэ туттарсыахпын баҕарбытым. Санкт-Петербурга Балтийскай судаарыстыбаннай тиэхиньиичэскэй университекка инженер-конструктор идэтин баһылаан баран, собуокка үлэлээбитим. Ол эрээри, төһө даҕаны математиканы сөбүлээбитим иһин, “Ленинградтааҕы оптико-механическай холбоһук” собуокка үлэҕэ сүрэҕим сыппакка, квалификациябын учуутал идэтигэр уларытан, былырыыҥҥыттан математика учууталынан үлэлээн эрэбин. Ол гынан баран, үйэм тухары чугас эйгэбэр, физкултуураҕа Люба Гавриленконы эрчий диэн көрдөспүттэрэ. Онон сыл устата дьарыктаан түмүктүүр түһүмэххэ тиийэн, үөрэнээччибин аҕаллым.

Оҕолору кытта үлэлиирбин, кинилэргэ көмөлөһөрбүн, сүбэ-ама биэрэрбин ордордум. Билигин 6‑с уонна 7‑с кылаастарга математиканы үөрэтэбин. Уустуга суох, интэриэһинэй, оҕолор бэйэлэрэ даҕаны эдэр учууталга талаһаллар. Оонньуу көрүҥүн эбэн, саҥаны, сонуну киллэрэргэ дьулуһабын. Уруогу сэҥээрэр, сэргиир эрэ оҕо элбэх билиини иҥэринэр, ылынар дии саныыбын.

Физкултуураҕа оҕолору эрчийэ таарыйа бэйэм эмиэ тэҥҥэ дьарыктанан сылаабын таһаарабын, күүс эбинэбин. Мин чэпчэки атлетиканан уонна хотугу многоборьенан дьарыктаммытым. Онон учууталларга аналлаах маастар-кылааһы биһирии көрдүм. Сорох элэмиэннэрин олимпиадаҕа даҕаны киллэриэххэ сөп эбит, — диэн кэпсиир.

ХААРТЫСКАЛАР: ҮӨРЭХ УОННА БИЛИМ МИНИСТИЭРИСТИБЭТЭ, ЛЮДМИЛА ПОПОВА
ТҮҺЭРИИТЭ УОННА ВЕРОНИКА КУЗЬМИЧЕВА ТУС АРХЫЫБЫТТАН