Дьокуускайга Пирогов уулуссаҕа саҥа оскуола дьэндэйиэ

Дьокуускайга 4 №-дээх коррекционнай оскуола саҥа дьиэтин тутуу кыһалҕата сытыытык турбута быдан ырааппыт. Элбэх ырытыы, быһаарсыы кэнниттэн Пирогов аатынан уулуссаҕа сир учаастага көрүллэн, тутуу саҕаланара былааннаммыта. Оччолорго сайдыыларыгар уратылаах инбэлиит оҕолору үөрэтэр оскуола 1964 сыллаахха тутуллубут хаарбах дьиэҕэ баара. Билигин даҕаны бу оскуола бэйэтин бас билэр дьиэтэ-уота суох, 25 №-дээх оскуолаҕа дьукаахтаһаллар.

Дьиҥэр, бу оҕолору үөрэтии, иитии олох туспа сыһыаны, ньыманы ирдиир, онно бары өттүнэн сөп түбэһэр дьиэлээх-уоттаах буолуохтаахтар. Быйыл сыл саҥатыттан анаммыт сир учаастагар тутуу саҕаламмытын бэлиэтии көрбүппүт. Билигин үлэ күөстүү оргуйар, тутааччылар түүннэри-күнүстэри тохтоло суох түбүгүрэллэр. Саха сирин кылгас сайынын толору туһанар санаалаахтар. Бу оскуола хаһан үлэҕэ киириэҕэй? Хас оҕо үөрэнэригэр анаммыт дьиэ-уот тутулларый? Бу уонна атын ыйытыылары тутууну ыыта сылдьар “Туймаада-Строй” хампаанньа дириэктэриттэн Андрей Даниловтан туоһуластыбыт.

Аныгы ирдэбиллэри тутуһан

“Туймаада-Строй” ХЭУо тутууга уһуннук үлэлээбит, улахан уопуту, үөрүйэҕи мунньуммут тэрилтэнэн буолар. Былырыын бу оскуоланы тутууга куонкурус биллэриллэн тустаах үлэ этэҥҥэ ааспыт. Дьиҥэр, оскуола бырайыага эрдэ судаарыстыбыннай экспертизаны ааспыт эбит, хаста даҕаны тутулла сатаабыт, ол эрэн араас төрүөттэринэн мэһэйдэтэн тутуллубакка турбут эбийиэгинэн биллэр.

— Тэрилтэбит тустаах куонкуруска кыттан, кыайан бырайыактыыр-бэдэрээтчит буолбуппут. Хантараагы баттаһарбытыгар оскуола бырайыактаах этэ. Ону “Ростройпроект” диэн тэрилтэ оҥорбут этэ, саҥардан оҥорбута. Үлэбитин судаарыстыбыннай экспертизаҕа туттарыахпыт иннинэ ырытыыга сакаас түһэрбит тэрилтэбит “Прошкола” ХЭУо бырайыак наһаа эргэ, аныгы ирдэбиллэргэ эппиэттэспэт диэн баран, бырайыагы саҥаттаан оҥорорго этии киллэрбитэ. Манна биири өйдүөх тустаахпыт, тутуу өттүгэр ханнык даҕаны нуорманы кэһии суоҕа. Ол эрэн бу инбэлиит оҕолорго анаммыт оскуола. Бырайыактанар кэмигэр өй сайдыытын өттүгэр уратылаах оҕолору кытта үлэҕэ ирдэбил туспа этэ. Маннык кыһалҕалаах оҕо куруутун кэтэбилгэ, көрүүгэ-истиигэ сылдьар. Ол иһин ыстандаарка эппиэттиир орто оскуолаттан туспа оҥоһуулаах буолуохтаах. Холобур, төрөппүттэр оҕо аттыгар мэлдьи баар буолалларын хааччыйарга анаан сынньалаҥ хоһо, оонньуур сир-уот тус-туспа туруохтаахтар. Аны успуорт саалата атын оскуолатааҕар дьоҕус, киэҥ иэннээх буолуо суохтаах. Ону тэҥэ, мэдиссиинэ пууна, аһыыр сир, психологическай өйөбүл киинэ, дьарыктанар кылаастар инбэлиит оҕолор уратыларын учуоттаан былааннаныллыахтаах.

Онон сакаасчыт этиитин өйдөөн, тохсунньуга өрөспүүбүлүкэ бырабыытылыстыбатыгар этии киллэрбиппит. Бырабыытылыстыба этиибитин өйөөн бырайыакка көннөрүү киллэрии туһунан быһаарыы тахсыбыта. Итинтэн сылтаан бырайыакпытын оҥорор тэрилтэбитин уларытарга күһэллибипиит. “Ростройпроект” оннугар Тутуу уонна коммунальнай хаһаайыстыба Арассыыйатааҕы института – ГАСИС кэлэктиибэ оскуола саҥалыы бырайыагын оҥорорго ылсыбыта.

Тутуу уонна кэнсиэпсийэни таҥыы

—ГАСИС хантараак усулуобу­йатынан тутуу кэнсиэпсийэтин уонна үлэ документациятын оҥорор. Кэнсиэпсийэтэ эрдэ көрүүгэ Үөрэҕирии министиэ­ристибэтигэр бигэргэммитэ, бүтэһиктээҕэ билигин бүтэн эрэр. Билигин Экэниэмикэ министиэристибэтигэр уонна Архитектура министиэ­ристибэтигэр сөбүлэһиини ааһан эрэр. Бу эрэ кэнниттэн оробуочай бырайыак бүтэһиктээхтик бигэргэниэхтээх. Итинтэн сылтаан тутууга бытаарыы баар – хас түһүмэх ситээтин кытта тута олоххо киллэрэн, — диэн Андрей Лукич салгыы быһаарар. — Бу Саха сиригэр бастакытын маннык ирдэбиллээх саҥа тииптээх тутуу буолар, ону биһиги тутар хампаанньабыт кэлэктиибэ уонна өрөспүүбүлүкэ салалтата толору өйдөөн үлэни саҕалаатыбыт. Үөһэ этиллибит боппуруостарга Ил Дархан Айсен Николаев кыттыылаах мунньах буолбута, кини бу тутуу ыытылларын толору өйөөбүтэ.

Сакаасчыт “Прошкола” ХЭУо оскуола тутуутунан дьарыктанар улахан тэрилтэ. Арассыыйа үрдүнэн бу тэрилтэ 150 оскуола тутуутун бырайыагын салайа олорор. Быйыл 30 оскуоланы үлэҕэ киллэрбит. Онон бэрт кытаанах хонтуруолу ыытар, ирдэбиллэрэ олус үрдүк таһымнаах.

Үлэ уустуктара

—Оскуола үс этээстээх, 180 миэстэлээх. Ханнык баҕарар үлэҕэ кэккэ уустуктар баар буолаллар. Ураты бырайыактаах оскуоланы эрдэтээҥҥи кэнсиэпсийэтин уларытан тутуу хаһан баҕарар ыарахаттардаах. Онон, бастатан туран, былааннаммыт болдьохпут ыгым соҕус. Ол эрэн ГАСИС үлэтин этэҥҥэ кэмигэр ыытан истэҕинэ, сөбүгэр туттарыахпыт диэн эрэллээхпит. Ону кытта тутар сирбит кыараҕас, урукку былааннаммыт сиригэр тута сылдьабыт. Уустуктары кэмигэр этэҥҥэ быһааран иһии биир үчүгэй өрүттээх. Ол курдук, тутааччы быһыытынан улахан уопуту ылыы буолар. Онон ыарахаттартан куттаммакка, сотору кэминэн саҥа оскуолаҕа оҕолор үөрэнэллэрин хааччыйар инниттэн үлэ биир да күн тохтуо суохтаах.