Доруобуйаҕа туһалаах “туустаах хос”

Кулун тутар 15 күнүгэр “Водоканал” аахсыйалаах хампаанньа бэйэтин үлэһиттэригэр анаан “туустаах хос” арыйда. Бу эмтиир дьайыылаах, тыҥаҕа туһалаах процедураны оҥорор хос. “Туустаах хос” Саха сиригэр аҕыйаҕа суох – маннык эмтиир хостор үксүн балыыһа, оҕо уһуйаана курдук социальнай тэрилтэлэргэ, эбэтэр косметическай солуоннарга баар буолааччылар.  “Водоканал” Дьокуускайга үлэлиир тэрилтэлэртэн бастакынан бэйэтин үлэһиттэригэр анаан маннык хоһу аста. Эмтиир хоско аатырбыт Кэмпэндээйи тууһа туһаныллар.

Туус хайдах эмтиирий?

Быһаарыы

Тууһунан эмтээһин “галотерапия” (греч. – halos – туус, therapeia – эмтээһин) диэн туспа ааттаах процедура. Туус киһи тыынар уорганнарыгар туһалыыр дьа­йыылааҕын XIX үйэ ортотугар Польша бырааһа Феликс Непомуцен Бочковскай арыйбыт. Бу быраас Величка куорат таһынааҕы туус шахталарыгар үлэлиир шахтердар ортолоругар тыҥа ыарыыта биллэр аҕыйаҕын бэлиэтии көрбүт уонна чинчийэн, бу эм­­тиир ньыманы олоххо киллэрбит. 

Галотерапия ыытыллар хоһугар туус шахтатыгар үөскүүр микро-ки­­лиимэти үтүгүннэрэн оҥороллор. Хаартыскаҕа көстөрүн курдук, “Водоканал” туус­таах хоһун эркиннэрэ олоччу тууһунан бүрүллүбүттэр. Ол эрэн, тулалыыр туус эбии көмө уонна киэргэл оруолун оонньуур, сүрүн дьайыыны галогенератор диэн аппараат оҥорор. Бу аппараакка туус бытархай, көтөр турукка диэри үлтү аалыллар (эттик кээмэйэ 5 мкм буолуон сөп, маннык туус быыла холкутук эҕирийиллэн тыҥаҕа киирэр). Туустаах хос иһэ NaCl ионнарынан туолар, туспа килиимэт үөскүүр. Маны таһынан, салгын сиигэ учуоттанар, туустаах хоско киһини сынньатар, эйгэни оҥороллор.

Төһө күүстээҕий?

Бастакы кэмҥэ туустаах хоско эмтэнии 20 мүнүүтэнэн хааччахтанар диэн этиллибитэ. Бу үөрү­йэҕэ суох киһи этигэр-сиинигэр эмтээһин бэрт күүстээх дьайыы­лаах буолуон сөбүнэн быһаарыллар. “Водоканал” эмтиир сулуус­патын салайааччыта Тамара Черных туустаах хоһу арыйар тэрээһиҥҥэ эмтээһин дьайыытын туһунан бу курдук эттэ:

– Биһиги бары туус эм­­тиир дьайыылааҕын билэбит – күөмэй ыарыйдаҕына туус­таах уунан сайҕанабыт, баас-үүт сытыйбатын туһугар туус суурадаһынын туттабыт. Туустаах хоско NaCl атын ньыманан киирэр.  Ити бэрт күүстээх дьайыы буо­­луон сөп. Сорох дьон бэйэлэрин холобурдарыгар итинник дьа­­йыыны тургутан көрбүт буолуохтарын сөп – сылаас дойду муоратын таһыгар салгынтан мэйии эрги­йэрин. Дьиҥэр, туус киһи этигэр-сиинигэр дьа­­йыыта туох да куһаҕаны аҕалбат – тууһу кытта киһи күн аайы алтыһар, ордук киирбит тууһу эт-­сиин түргэнник таһыгар таһаарар кыах­таах. Ол эрэн, этиллибитин курдук, үөрүйэҕэ суох киһи мэйиитэ эргийиэн сөп, аҕылыан сөп, тыынар уорганнартан салахайа убаан тахсарыттан соһуйуон сөп. Онон сыыйа туттуохтаах. Муҥутуур уһун процедура 40 мүнүүтэ усталаах буолуохтаах.

Кэмпэндээйи тууһа ордук

Ыраас, бэйэбит дойдубутугар хостонор, туох да ордук хос эбиискэтэ суох тууһу туттар быдан көдьүүстээх. Бу күҥҥэ диэри Саха сиригэр араас ос­­куолаларга, уһуйааннарга 30 туустаах хос тэрийдибит.

Туус курдук чэпчэки уонна дэлэй эттик ахсааннаах буолуох­таах. Ол иһин судургу ыйытыы үөскүүр: “Маҕа­һыыҥ­ҥа атыыланар тууһу туттар тоҕо сатаммат? Хайаан даҕаны Кэмпэндээйи тууһа буолуохтаах дуо?” Бу ыйытыыны «Кемпен­дяйская солевая компания» ХЭУо генеральнай дириэктэриттэн Алексей Игна­тьевтан туоһуластым:

– Дьиҥэр, туус аата туус буоллаҕа дии, химичес­кэй пуор­мулата ханна баҕарар биир – NaCl. Ол эрэн, көрбүккүт буолуо – маҕаһыыҥҥа атыыланар тууска “туттар болдьох” диэн ыйыллыбыт буолааччы. Мөлүйүөнүнэн сыл устата буорту буолбакка сытар туус маҕаһыын табаара буолан баран тоҕо икки эрэ сыл хараллар аска кубулуйара буолуой? Ити туус хоруопка иһигэр сытан таастыйбатын туһугар эбиллэр консерваннарын дьайыыта бүтэрин болдьоҕо. Итинник консервант галогенератор нөҥүө быыл оҥоһуллан тыҥаҕа киирэрэ соччото суох. Онон ыраас, бэйэбит дойдубутугар хостонор, туох да ордук хос эбиискэтэ суох тууһу туттар быдан көдьүүстээх. Бу күҥҥэ диэри Саха сиригэр араас ос­­куолаларга, уһуйааннарга 30 туустаах хос тэрийдибит. Билигин тэрилтэлэр интэриэһиргээн эрэллэр. Холобур, “АЛРОСА” хампаанньа икки хоһу оҥорорго дуогабар түһэрсээри сылдьар. Туус тыҥаҕа туһатын дьон өйдөөн эрэр, ордук астмалаах уонна ковид кэнниттэн тыҥалара мөлтөөбүт дьон улаханнык туһаналларын бэлиэтии көрдүм.

Салайааччы санаата

Анатолий Кырджагасов: “Тыҥаҕа кутталлаах эйгэҕэ үлэлиир дьоммут туһугар тэрийдибит”

Туустаах хоһу тэрийии көҕүлээччитинэн тэрилтэ генеральнай дириэктэрэ Анатолий Кырджагасов буолбута. Кини этэринэн, үлэһит киһини харыстааһын тэрилтэ биир эбээһинэһэ:

– Үлэ сылыгар “Водо­канал” аахсыйалаах хам­паанньа үлэһиттэригэр анаан туустаах хос тэриннибит. Билэргит курдук биһиги хампаанньабыт кири-хоҕу ыраастаһын инники кирбии­тигэр үлэлиир.  Уулуссалар анныгар сытар туһаныллыбыт ууну утаарар ханааллары ыраастыыбыт, биологическай  бөҕү ыраастыыр ыстаансыйаны үлэлэтэбит, элбэх суоппар күннэтэ массыыналарга үлэлиир. Бу үлэ киһи доруобуйатыгар, биллэн турар, куһаҕан дьайыылаах, ордук тыынар уорганнар эмсэҕэлиэхтэрин сөп. Ол иһин дьоммутун харыс­тыыр өссө биир миэрэ курдук бу эмтэнэр ньыманы туһаныахпыт. Аатырбыт Кэмпэндээйи тууһа бэрт туһалаах буолуо диэн бигэ эрэллээхпин. Маны таһынан, биһиги тэрилтэбитигэр тренажердаах саалалар, баскетбол, бильярд оонньуур сирдэр бааллар, үлэһиттэрбитин эмтэнэ санаторийдарга ыытабыт. Үлэ киһитин харыстыыр, исписэлиистэри өйүүр биһиги күннээҕи эбээһинэспит буолар!