Дууһа кылын таарыйар киинэлэр элбии турдуннар!

Дьокуускайга 7-с төгүлүн ыытыллар норуоттар икки ардыларынааҕы киинэ бэстибээлин аһыллыыта артыыстар, режиссердар, киинэни устааччылар Кыһыл көбүөрүнэн хаамыыларыттан саҕаланна.

Киинэ бэстибээлин аһыллыыта Саха тыйаатырыгар буол­ла. Сааланы толору ыҥырыылаах ыалдьыттар муһуннулар.

РФ култуураҕа министиэ­ристибэтин кинематографияҕа, сыыппара сайдыытыгар департаменын дириэктэрэ Дмитрий Давиденко – бэстибээл бочуоттаах ыалдьыта.

– Бүгүн – киинэ дьиҥнээх бырааһынньыга! Ханнык баҕарар бэстибээл сүрүн сыала – саҥа киинэ, саҥа быра­йыак төрөөһүнэ. Саха киинэтин феномена тугуй диэн миигиттэн үгүстүк ыйыталлар. Онуоха кистэлэҥэ – төрөөбүт дойду, дьон-сэргэ туһунан чиэһинэй, истиҥ киинэни устуу дии саныыбын. Маннык дьиҥнээх, дууһа кылын таарыйар кии­­нэлэр Арассыыйаҕа элбии тур­дуннар! – диэн кини эттэ.

Андрей Борисов, Ил Дархан сүбэһитэ:

– Барыта алта бэстибээл буолан ааспыта, ол саха киинэтин базата үөскүүрүгэр, аата ааттанарыгар тирэх буолбута. Сэттис бэстибээл киинэ па­­вильона тутулларыгар, киинэ индустрията салгыы сайдарыгар туһуланар. Ити уустук суол эрээри, олус интэриэһинэй!

Дьокуускайдааҕы киинэ бэстибээлэ аан бас­­таан 2013 сыллаахха РФ култуураҕа министиэристибэтин, Арассыыйа кинематографис­тарын сойууһун өйөбүллэринэн ыытыллыбыта. 2020 сыллаахха хамсыктан сылтаан, онлайн көрүҥүнэн буолбута. Онтон түөрт сыл буолан баран, быйыл, дьэ, «Желанный берег» Арктикатааҕы ускуустуба пуорумун чэрчитинэн ыытылынна.

Сүрүн куонкуруска 9 киинэ кытынна. Ыччаты уонна саҥа саҕалааччылары өйүүр сыалтан, быйыл аан бастаан тэйиччиттэн Бүтүн Арассыыйатааҕы устудьуон киинэтин куонкуруһа буолла.

Маны тэҥэ, үөрэтэр бырагыраамаҕа: маастар-кылаас­тар, лиэксийэлэр, айар көрсүһүүлэр, сүрэхтээһиннэр буоллулар. Дьыалабыай бырагыраамаҕа былаас бэрэстэбиитэллэрэ уонна киинэни устааччылар баар кыһалҕалары ырыттылар.

Ханнык киинэлэр кытыннылар?

Паб «Старый дуб» реж. Кен Лоуч / Великобритания, Франция, Бельгия; «Последняя цена» реж. Наур Гармелия / Арасыыйа; «Хорошенькая» реж. Индия Дональдсон / АХШ; «Король Лир» реж.  Сергей Потапов / Саха сирэ; «Там, где танцуют стерхи» реж. Михаил Лукачевский; «Город ветров» реж. Лхагвадулам Пурев-Очир / Монголия, Германия, Нидерланды, Португалия, Франция; «Дастур» реж. Куаныш Бейсек / Казахстан; «Пылающее облако» реж.  Лю Сыи / Кытай; «78 дней» реж. Эмилия Гасич / Сербия.

Бу киинэлэри «Лена» киинэ тыйаатырыгар буор-босхо баран көрүөххэ сөп. Онуоха саайтка киирэн, босхо билиэттэри ылыахха наада. Ол эрээри, “Сахафильм” дириэктэрэ Алексей Егоров эппитинэн, билиэттэр үс чаас иһинэн бүппүттэр. Онон баҕалаах элбэх эрээри, бары сылдьар кыахтара суох этэ.

Бииргэ үлэлэһии олуга уурулунна

Дьүүллүүр сүбэҕэ Ли Баохуа (Кытай), «Казахфильм» сүрүн эрэдээктэрэ Бекбулат Шекеров (Казахстан), режиссер, продюсер Олзийн Цевелзуен (Монголия), режиссер, «Сахафильм» уус-уран салайааччыта Алексей Романов (Саха сирэ), сценарист Дмитрий Пермяков (Санкт-Петербург) бааллар. Кинилэри кытта өр сыллаах бииргэ үлэлэһии олуга уурулунна.

Холобур, Арассыыйа тэлэбиидэнньэтин ханаалларыгар сэрийээллэри устарга үлэлэһэр Дмитрий Пермяковы кытта саха сэрийээлин устар былаан баарын “Сахафильм” дириэктэрэ, продюсер Алексей Егоров бэлиэтээтэ.

“Өссө үрдүк таһымнаах киинэлэр уһуллуохтара”

Айсен Николаев, Ил Дархан:

– Мин бэстибээл хайдах төрөөн-үөскээн тахсыбытын өйдүүбүн. 2013 сыллаахха кэккэ ыарахаттар бааллар этэ. Бу кэмтэн саха киинэтэ «феномен» диэн ааттанна.

Дьокуускайга биир кэмҥэ аан дойдутааҕы бөдөҥ тэрээһиннэр ыытыллар буолбуттарыттан астынабын. Саха киинэтэ Арассыыйаҕа, аан дойдуга аатырбытынан киэн туттабын!

Былырыын Арассыыйа аан дойдутааҕы бэстибээллэргэ кыайбыт киинэлэриттэн 20%-на Саха сиригэр уһуллубут. Ол курдук, 20-тэн тахса киинэ хампаанньалара уонна айар устуудьуйалара кэккэ сылларга 200-тэн тахса киинэни устубуттар. Ону тэҥэ, биир сыл устата атын эрэгийиэннэр бары хол­боон (Москваттан ураты) устубуттарынааҕар, элбэх киинэ уһуллубут. Мин анаан бу сыыппаралары үөрэппитим.

Андрей Борисовтыын сүбэлэһэн баран, «Желанный берег» пуоруму сыллата ыытарга быһаардыбыт. Тиэмэтэ сыл аайы уларыйа сылдьыаҕа: киинэ, эпос, тыйаатыр, муусука… Бэрэсидьиэн Владимир Путин Дьокуускайга кэлэ сырыттаҕына, киинэ павильонун бырайыагын көрдөрбүппүтүн, өйөөбүтэ. 2027 сылга диэри киинэ павильона тутуллуо диэн эрэнэбин. Оччоҕо өссө үрдүк таһымнаах киинэлэр уһуллуохтара.

Кытай уонна Саха сирэ бииргэ киинэ устуохтара

Ли Баохуа, дьүүллүүр сүбэ бэрэссэдээтэлэ, Кытай:

– Саха сиригэр төрдүс сырыым, онон доҕотторбор кэлбит курдукпун. Аан дойдуга элбэх бэстибээллэргэ сылдьыбытым эрээри, бүгүҥҥү курдук сылаас, истиҥ эйгэни өйдөөбөппүн. Олус үөрдүм, долгуйдум.

Былырыын Ил Дархан кэргэнин кытта Пекиҥҥэ кэлэ сылдьан, биһиги хампаанньабытыгар сылдьыбыта. Онно бииргэ үлэлэһэргэ сөбүлэһии түһэрсибиппит. Бэҕэһээ Алексей Егоровы кытта бииргэ үлэлэһии туһунан сиһилии кэпсэттибит. Кытай уонна Саха сирин култуурунай сибээстэрэ бөҕөргүүрүгэр олук уурулунна.

Дьэ, быйыл кимнээх кыайдылар?

Сүрүн куонкурус, сахалыы киинэ, устудьуоннар үлэлэрэ диэн арааран сыаналаатылар:

• «Эр киһи бастыҥ оруола» (саха киинэтигэр) – Георгий Бессонов.
• «Эр киһи бастыҥ оруола» анал бириис – Миша Слепцов.
• «Дьахтар бастыҥ оруола» (саха киинэтигэр) – Елизавета Далбараева.
• «Бастыҥ саха киинэтэ» – «Тимир» (режиссер Николай Корякин).

Устудьуоннар куонкурустарыгар 7 киинэ кытынна. Дьүүллүүр сүбэҕэ элбэхтик мөккүспүттэрин туһунан кэпсээтилэр.

• «Тревога» диэн (режиссер Данияр Тезекбаев) АГИКИ устудьуон­нарын киинэтэ анал бирииһи ылла.
• «Бастыҥ оператор үлэтэ» – «Сыра земля» (режиссер Максим Кужба) Москватааҕы киинэ оскуолатын устудьуонун киинэтэ.
• «Бастыҥ устудьуон киинэтэ» ааты «Нойды: северные ведьмы» киинэ, Санкт-Петербурдааҕы киинэ, тэлэбиидэнньэ институтун устудьуоннарын үлэтэ ылла.
• Сүрүн куонкуруска дьүүллүүр сүбэ анал бирииһин – «78 дней» киинэ (Сербия) ылла.
• «Дьахтар бастыҥ оруола» – Виктория Василевич (Сербия).
• «Эр киһи бастыҥ оруола» – эдэр ойуун оруолун оонньообут Монголия артыыһа Болд-Эрдэнэ Тергел.
• «Бастыҥ режиссер» – Пурев-Очир Лхагвадулама (Монголия) «Город ветра» киинэ иһин.

Дьэ, 7-с төгүлүн ыытыллыбыт Дьокуускайдааҕы киинэ бэстибээлин кыайыылааҕынан ааттанна:

«Бастыҥ киинэ» – «Кыталыктаах кырдалым» (режиссер Михаил Лукачевскай)!

Дьүүллүүр сүбэ бэрэссэдээтэлэ Ли Бао Хуа кыайыылааҕы туох да мөккүөрэ суох, чэпчэкитик быһаарбыттарын туһунан эттэ. Тоҕо диэтэр, саамай бастыҥ киинэ мөккүөргэ наадыйбат. Кини Миша Слепцову саха киинэтин инники кэскилэ, аан дойду сулуһа буолуо диэн эрэнэбин диэн эттэ. Маны тэҥэ, «Кыталыктаах кырдалым» киинэни Кытайга көрдөрүөхпүт диэн эрэннэрдэ.

Оттон киинэни устубут бөлөх бэйэбит дойдубутугар бу бирии­һи ылбыппыт өссө улахан суолталаах диэн эттилэр. Режиссер Михаил Лукачевскай соҕуруу сылдьар буолан, кыа­йан кэлбэтэ. Бу киинэ от ыйын 4 күнүттэн  дойду киин куораттарыгар киэҥ экрааҥҥа таҕыста. Бу эмиэ улахан ситиһии буолар.