“Дьылҕам миигин анаабыта дьоллоох киһи буоларбар…”

Сарсын, балаҕан ыйын 10 күнүгэр, Сунтаар улууһун маҥнайгы поэтессата, Норуоттар икки ардыларынааҕы суруйааччылар сойуустарын чилиэнэ, СӨ култууратын туйгуна Саргылаана Спиридонова-Кэрэмэс Кийиитэ төрөөбүтэ 70 сылыгар аналлаах “Дьылҕам миигин анаабыта дьоллоох киһи буоларбар…” ахтыы дьоро киэһэтэ Сунтаарга буолуоҕа.

Мин кини аатын аан бастаан 1970-с сылларга тахсыбыт эдэр суруйааччылар кассета-хомуурунньуктарыгар аахпытым, “Сунтаар кыыһа” эбит диэн өйдөөн хаалбытым. Кэнники «Үчүгэйиэн тэйиччи сылдьан» диэн кини хоһоонугар айыллыбыт ырыаны иһиттэҕим аайы » Ээ, бу били кыыс хоһоонугар ырыа» диэн үөрэр этим.

Биирдэ, 1973 дуу, 1974 дуу с. күһүнүгэр илэ бэйэтин Сунтаар авиапордугар дьэ, көрбүтүм. Үөрэхпэр бараары, сөмөлүөккэ билиэккэ тиксээри ыксаан-кыараан сылдьарым. Буоларан курдук, итиччэлэргэ айдаан-куйдаан, тыыннаах уочарат кытаанаҕа. Онно буһа-хата сырыттахпына, арай,  ол кыыс, Саргылаана Спиридонова аанынан киирэн иһэр эбит. Сып-сырдыгынан сыдьаайарга дылы, кип-киэҥ харахтардаах, эчи кыраһыабайы-ын! Сиртэн-буортан тэйбит курдук, ураты!   Биһиги буоллахпытына, бу пуортан бүгүн баҕас барбыт, билиэккэ тиксибит киһи диэн сылдьар дьон, хаһыс эрэ күнүн сылайан да буолуо, бары “ыр-ар” буолуохпут, таайдахха. Ол саҕана Сунтаартан көтө сатаабыт эрэ дьон биһигини өйдүөн сөп.

Арай, били кыыспыт хата көрдөххө холкутаа, арылыччы көрөн, олох хаама сылдьар хартыына курдук! Ол түгэнтэн ыла үйэ аҥарыттан ордук кэм аастаҕа, ол эрэн умнуллубакка, харахпар хаалан хаалбыт. Тус билсиһиибит, бодоруһуубут чопчу билбэппин эрээри, ордук 2014-2015 сыллартан быһыылаах, Муттуххай Бороҥноох, Арчыланнаах тэрийбит литературнай түмсүүлэриттэн быһыылааҕа. Муттуххай Бороҥ барахсан, киһи сытыыта, иилээн-саҕалаан биһигини, дьиэ хоһоонньуттарын булаттаан, мунньуталаан, сотору-сотору көрсүһүүлэр буолаллара. Онно биллиилээх бэйиэттэри, суруйааччылары ыҥыртыыра, олортон биһиги дьолбутугар Саргылана Спиридонова-Кэрэмэс Кийиитэ бөлөхпүтүгэр киирэн баар-суох сүбэ-ама биэрээччибит, тирэнэр тирэхпит буолбута.

Биир дойдулаахтар буоламмыт буолуо, иккиэн күүстээх аҥардарбытын сүтэрэн сылдьар ыарахан кэммит буолан дуу, бэйэ-бэйэбитин өйөһөр, алтыһар буолбуппут. Хоһооннорбун отчуот курдук киниэхэ ыытар буолбутум. Миэннэрэ бэйэм майгым курдук түргэнник суруллар, сулбу-халбы, рифма, тэтим, сүһүөх эҥин диэннэри тутуһа сатаабат тутуллаах буолаллара. Ону Саргылаана быһа-тута эппэт этэ, тоҕотун билбэппин. Кинилиин дьиҥэ араа-бараа саастыыбыт эрээри, миэхэ ийэлии муударайдык, харыстабыллаахтык сыһыаннаһара, кини миэхэ эрэнэрэ күүс биэрэргэ дылы буолааччы. Туох эмит боппуруоска мин идэбинэн быһа баттаан, тосту быһаарынаары гыннахпына,  Саргылаана бэрт холкутук быһааран, уоскутан кэбиһэр дьикти дьайыылааҕа. Күннээҕи сонуннарбытын үллэстэр, хоһоон, айымньы да туһунан санаа атастаһар этибит. Хоһооннорун кинигэлэрэ утуу-субуу тахсыталаан барбытыттан олус үөрөр этэ, хас биирдиилэрин үөрдэ-көтүтэ алгыс тыллаан бэлэхтэтэлээн иһэр этэ.

Хаарыан холобур туттар айар куттаах алтыһар киһим, истиҥ дьүөгэм суох буолбутуттан хараастабын, суохтуубун…

Билигин, баара буоллар,  төһөлөөх элбэх киһиэхэ, ааҕааччыга сүрэҕин сылааһынан угуттуур, сырдык санаатынан арчылыы, сыдьаайа сылдьар айымньылары айа, онтун үллэстэ, бу сири киэргэтэ сылдьыа этэй, кэрэ киһи Кэрэмэс Кийиитэ…

Ол эрэн, Саргылаана айбыт алгыстаах поэзията, оҕолорун тэҥэ хоһоонноро саха тыллаахха ааҕылла, ырыалара ыллана туруохтара! Уонна биһиэхэ, уран тылга сүгүрүйэр, ааҕар дьоҥҥо баарбыт тухары кинини саната, бэйэтэ баарын курдук арылыйа сырдыы,  үтүөҕэ-кэрэҕэ сирдиир аналларынан кэлэр да көлүөнэлэргэ Саргылана Спиридонова-Кэрэмэс Кийиитин олорон ааспыт олоҕун салгыы туруохтара. Уран тыл, ырыа-хоһоон оннук, өлбөт аналлаах!

ХАГДААНАЙ, Дьокуускай