“Дыырай Бэргэн”: олоҥхо уонна циркэ дьүөрэлэһиитэ

Саха Бриллиантовай циркэтэ Устин Нохсоров олоҥхотунан «Дыырай Бэргэн уонна үс төбөлөөх Луо Балык» остуоруйа премьератын көрдөрдө. Дьэ, чахчы, табыллыбыт туруоруу буолла! Артыыстар, салайааччылар санааларын ааҕыҥ.

Испэктээкил үөһээ, орто, аллараа дойдулары дьүһүйэн көрдөрөр. Орто дойдуга дьэрэкээн сибэккилэр тыллаллар, лыахтар көтөллөр. Элбэх, дьэрэкээн да көстүүмнэри тикпиттэр, артыыстар олус да бэлэмнэммиттэр!

Олоҥхо уонна циркэ ускуустубата, омос көрдөххө, икки тус-туспа көрүҥнэр эрээри, олус бэркэ дьүөрэлэһэллэрин былырыын Олоҥхо ыһыаҕын аһыллыытыгар көрдөрөн тураллар.

Оттон бу остуоруйа-олоҥхоҕо чаҕылхай көстүүнү, тэтимнээх, интэриэһинэй сюжеты уонна уустук трюктары бииргэ түмпүттэр. Дыырай Бэргэн тапталлааҕын быыһыырыгар араас уустуктары туоруурун, ыарахан трюктар туоһулууллар.

Олоҥхоҕо бухатыыр үксүгэр соҕотоҕун абааһы уолун кытта охсуһар. Оттон манна Дыырай Бэргэн Айыы бухатыырдарын түмэн, сырдык, кырдьык иһин охсуһар этэрээт буолан тиийэн, абааһылары кытта кыргыһаллар. Бу элбэх кыттааччылаах “батальнай” сцена олус тыҥааһыннаах, чаҕылхай көстүүлээх.

Аттар олус бэркэ үҥкүүлүүллэрин, бэл, скакалканан ыстаналларын кэрэхсээтим. Тэриллэри хомуйар кэмҥэ клоуннар оҕолору кытта алтыһан, бэркэ сэргэхситтилэр. Онон сааскы каникул кэмигэр дьиэ кэргэнинэн кэлэн көрөргө бэртээхэй испэктээкил буолбут.

Салайааччы санаата

“Инникитин улахан былааннаахпыт”

Сергей Расторгуев, Саха циркэтин дириэктэрэ, бырайыак салайааччыта:

— Олоҥхо ыһыаҕар элбэх киһи сөбүлээбититтэн үөрбүппүт, кынаттаммыппыт. Премьера кэннэ көрөөччүлэр туран эрэн таһыннылар. Исписэлиистэр да аан дойду таһымнаах диэн эттилэр.

Бу саха култууратын, үгэстэрин кэпсиир олоҥхо-остуоруйаны Арассыыйаҕа, Казахстаҥҥа, Белоруссияҕа, о.д.а. көрдөрүөхпүтүн сөп. Инникитин улахан былааннар бааллар. Холобур, кытайдар олоҥхону сүрдээҕин сэргииллэр. Билигин оҕолору Кытайга биэс сылга үөрэттэрэ ыытарга кэпсэтии бара турар.

Циркэбит аан дойдутааҕы үрдүк таһымҥа сылдьар, онон өрөспүүбүлүкэ салалтатын өттүттэн салгыы сайыннарарга улахан өйөбүл наада. Дьиэбит тутуллубута сүүрбэ сыл буолла, кэҥиэн, тупсуон, эбии тутуллуон наада. Аныгылыы көстүүлээх, тэхиньиичэскэй хааччыллыылаах буолуон баҕарабыт. Оччоҕо соҕурууттан атын, үчүгэй бырагыраамалар да кэлиэхтэрэ. Улуустарга циркэ устуудьуйаларын тэрийиэхпит. Циркэ ускуустубата киинэттэн хаалсыбат, сороҕор ордуон сөп.

“Артыыстар хастыы да оруолга оонньоотулар”

Сүрүн режиссер Мария Харлампьева-Попова эргэ циркэ арылла илигиттэн үлэлиир, бастакы салгын гимнастката буолар. Кини циркэ ис тутулун, уратытын билэр буолан, олоҥхо-остуоруйа сценарийын суруйбута.

— Сылайыахпытыгар диэри, күҥҥэ иккитэ эрэпэтииссийэлээтибит. Трюктара ыарахан, онон артыыстар сылайаллар. Кинилэринэн киэн туттабын! Бу испэктээкилгэ биир артыыс хаста да киирэр. Нүөмэрин оҥорон баран, тута таҥаһын уларыттаат, мас, сибэкки буолан тахсар. Ол иһин элбэх, сүүһүнэн кыттааччы курдук көһүннүлэр.

«АРКТИК ЦИРК» устуудьуйа саҥа оҕолоро бэркэ кытыннылар. Сорохторо аан бастаан манежка таҕыстылар. Олус долгуйаллар, үөрэллэр. Салайааччылара Марианна Еремеева бу испэктээкилгэ хас да оруолга киирэн таҕыста. Дыырай Бэргэн кыра эрдэҕинээҕитин оонньообут уол бэйэбит артыыстарбыт оҕолоро. Биһиэхэ цирковой дьиэ кэргэттэр элбэхтэр.

Сүрүн хореограф Марияна Саморцева, муусука ааптара, таҥан оҥорооччу Константин Васильев, «Оллоон» бөлөх салайааччыта Виктория Григорьева кыһаллан үлэлээтилэр.

Сүрүн худуоһунньук Петр Винокуров бутафордары, реквизитордары, иистэнньэҥнэри дьаһайар. Кулиса кэннигэр олох оргуйан олорор – киириигэ-тахсыыга нэһиилэ таҥыннаран, киллэрэн, миэстэтин булларан, сүүрүү-көтүү, дьаһайыы. Гример Мия Ефимова Аан Алахчын Хотун буолбута, ол быыһыгар хас да үҥкүүгэ киирэн таҕыста. Онон кэлэктиип барыта үлэлиир, ким да туора турбат.

Артыыстар санаалара

“Оҕолор куттаннылар – ол аата сыалбын ситистим”

Николай Кузьмин аллараа дойду ааттааҕа Ардьамаан-Дьардьамаан оруолун толордо.

— Клоуннаан, дьону күллэрэ, үөрдэ сырыттаҕым дии. Оттон бу оруолбар дьону куттуохпун наада. Быдан атын уопут эбит, онон оруолга киирэрбэр кыратык ыарырҕаттым. Куһаҕан, өлөрөр-өһөрөр санаалаах абааһы оруолугар киирэн, дьон абааһы көрөрүн, куттанарын ситиһиэхтээхпин. Мин акробат буолбатахпын, онон трюк өттүгэр буолбакка, артыыстааһыҥҥа болҕомтобун уурабын.

Икки нэдиэлэ устата сарсыардаттан киэһэ хойукка диэри күүскэ бэлэмнэннибит. Премьерабыт этэҥҥэ ааста! Оҕолор куттаныы бөҕө, ол аата мин сыалбын ситистим.

“Үлэбин наһаа таптыыбын”

Каролина Тарасова нарын-намчы Айталыын Куо оруолун оонньуур. Кытайга 7 сыл үөрэнэн баран, циркэҕэ үлэлээбитэ 13 сыл буолла.

— Салгын гимнаһынан үлэлээбитим сыл эрэ буолла. Ол иннинэ канаатынан хаамааччыбын. Бу үлэбэр барытын сөбүлүүбүн. Хас сырыы аайы саҥа испэктээкили туруорабыт, саҥаны саҕалааһын түбүгэр киирэрбин, дьон үөрэрин, циркэ ураты эйгэтин – үлэбин наһаа таптыыбын. Өр үлэлээбэтэхпинэ, ахтабын. Бу оруолга ыарахана диэн миэхэ ытыыр, куттанар, эрэйдэнэр иэйиилэри тиэрдии этэ.

“Циркэ артыыһа — дэгиттэр”

Иннокентий Слепцов култуура, ускуустуба колледжын бүтэрэн, салгын гимнаһынан үлэлээбитэ 23 сыл буолла.

— Сүрүн оруолга хас да киһиттэн арыый дэгиттэр диэн миигин талбыттара. Джигитовканы, “Колесо смелости” сатыырбын, салгын гимнаһа буоларбын барытын учуоттаабыттара.

Олоҥхо ис хоһоонугар, бухатыыр оруолугар киирии уустуктардаах. Охсуһууга, таптал сценаларыгар иэйиигин көрдөрүөххүн наада. Экстремальнай нүөмэргэ үлэлии да сылдьан, итини барытын иилэ хабан ылан, артыыстаан көрдөрүөхтээххин.

Биһиги идэбит күн аайы эт-хаан өттүнэн дьарыктанары ирдиир. Төһө да сатыыр буол, дьарыктамматаххына, киһи итинник хайдах да үлэлээбэт. Уустук нүөмэргэ сылы-сылынан, күн аайы дьарыктанан, үлэҕин аптамаат курдук оҥорорго тиэрдэҕин, чочуйаҕын, оччоҕо эрэ табыллар.

Эбэн эттэххэ

“Дыырай Бэргэн” испэктээкилгэ саха циркэтин саамай бастыҥ нүөмэрдэрэ таҥыллан киирбиттэр. Акробаттар «Духи Севера» салгын мачталарыгар нүөмэрдэрэ (сал. СӨ үтүөлээх артыыһа Александр Посельскай) – Москватааҕы Никулин циркэтин “АРТИСТ” I норуоттар икки ардыларынааҕы циркэ бэстибээлин уонна Казахстаҥҥа «ЭХО АЗИИ» XIV циркэ ускуустубатын бэстибээлин боруонса призердара.

«Трио жонглеров» нүөмэр (сал. СӨ култууратын туйгуна Роман Романов) – Казахстаҥҥа «ALMATY CIRCUS FESTIVAL» I норуоттар икки ардыларынааҕы бэстибээл “Кыһыл көмүс бирииһин” уонна Москватааҕы “АРТИСТ” II циркэ бэстибээлин боруонса мэтээлин хаһаайына.

«Дуо Селестия» нүөмэр (сал. СӨ култууратын туйгуна Владимир Куприянов) – «МАМОНТёнок-2024» VII норуоттар икки ардыларынааҕы бэстибээл “Кыһыл көмүс бирииһин” уонна III Минскэйдээҕи циркэ ускуустубатын бэстибээлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы артыыс ааҕыныстыбатын анал бирииһин ылбыта.