Салгыы
Эдэр талааннар Сааскылааҕы сайыннараллар

Эдэр талааннар Сааскылааҕы сайыннараллар

19.02.2023, 15:02
Талааннаах учуутал үөрэтэр оҕолорун кытары. А.Сивцева хаартыската
Бөлөххө киир:

Дьокуускай куоракка үөрэх үлэһиттэрин Тохсунньутааҕы мунньахтарын чэрчитинэн, эдэр педагогтары уһуйарга аналлаах өрөспүүбүлүкэтээҕи пуорум буолан ааспыта. Манна кэлбит учууталлар элбэх куонкурустарга, былааһааккаларга кыттыбыттара, маастарыстыбаларын үрдэппиттэрэ, үөрүйэхтэрин үллэстибиттэрэ.

Анаабыр улууһуттан сылдьар 5 киһилээх хамаанда педагогическай хакатоҥҥа кыттан, үһүс миэстэҕэ тахсан, кыайыы өрөгөйүн билбитэ. Хамаанда кыайыытын иһин ылбыт харчынан сэртипикээтин былырыын уокка эмсэҕэлээбит биир дойдулаахтарыгар, 5 саастаах кырачаан Коля Поповка тута көмөҕө ыыппыта.

Ыраах Арктика улууһуттан кэлэн кыттыбыт хамаандаҕа Сааскылаах олохтооҕо, Эбии үөрэхтээһин киинин үлэһитэ, тарбаҕар талааннаах, ураты суоллаах-иистээх Аксинья Васильевна Сивцева баара.

Дойдуга тапталынан олоруохха

Аксинья Сивцева 2006 сыллаахха Намнааҕы педагогическай кэллиэһи бүтэрэн, уруһуй, черчение учууталын идэтин ылбыта. Салҕыы М.К.Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи судаарыстыбаннай университекка үөрэҕин үрдэппитэ.

Аксинья биһигин ыйаабыт, тыйыс тымныылаах кырыа хаар дойдутугар олус бэриниилээх, төрөөбүт дойдута үүнэ-сайда турарыгар ис сүрэҕиттэн баҕарар. Ол да иһин, үөрэҕин бүтэрэригэр Булуҥ улууһун Тиксиитигэр учуутал миэстэтэ баарын туһунан эппиттэригэр эдэркээн кыыс хардата чопчу этэ. «Бары атын улуустарга, куоракка көһөн хааллахпытына, төрөөбүт улууспутун ким сайыннарыай?» диэн санаата баһыйбыта уонна дойдутугар барарга бигэтик быһаарыммыта. Билигин төрөппүт оҕолорун уонна үөрэнээччилэрин эмиэ дойдуга бэриниилээх буолуу тыыныгар иитэр.
Аксинья Чурапчыттан төрүттээх Владислав Николаевич Сивцев диэн уолу көрсөн, үс оҕолонон, Сааскылаахха быр-бааччы ыал буолан олороллор. Аҕалара бу дойду булдун-алдын, айылҕатын олус сөбүлүүр. Дьиэ кэргэнинэн сир аһын, эмтээх оттору үлүһүйэн туран хомуйаллар. Хоту дойдуга эрэ үүнэр моруосканы, кыһыл отону, хаптаҕаһы, луугу уонна эмтээх оттору (ол иһигэр, бөрө отун) хомуйан, Аксинья толкуйдаабыт дизайнынан киэргэтэн, ханна баҕарар атыылыырга сөптөөх гына оҥороллор. Дьиэлэрин тиэргэнинэн хортуоппуйу, оҕуруот аһын хото үүннэрэллэр. Аны кэргэнин кытары бултуурун, балыктыырын сөбүлүүр. Ол сылдьан, айылҕа абылаҥар куустаран, айар үлэтигэр саҥаттан саҥа толкуй киирэрэ да элбэх.

Талааны эбии сайыннарыахха

Аксинья дэгиттэр талааннаах. Дьикти ис хоһоонноох хартыыналары уруһуйдуур, оҕуруонан тиһэн араас киэргэллэри, суумкалары уо.д.а. оҥорор. Бу үлэлэригэр долган омук үгэстэригэр бэйэтин аныгылыы көрүүтүн киллэрэр. СӨ Худуоһунньуктарын сойууһун салайбыт, РФ үтүөлээх худуоһунньуга, СӨ норуодунай худуоһунньуга Юрий Спиридонов кини үлэлэрин үрдүктүк сыаналыыра — эдэр киһиэхэ туһунан ситиһии.

А.Сивцева этэринэн, Үрүҥ Хайаттан төрүттээх ийэтэ Анна Константиновна Кылтасова түүлээххэ иистэнэрин көрө улааппыта уонна иистэнии мындырын киниттэн ылбыта. Эбээтэ эмиэ иистэнэрэ.

«Ханнык баҕарар айар идэлээх киһи, ол иһигэр иистэнньэҥ, кими эрэ үтүктэн эбэтэр бэйэтэ толкуйдаан саҕалыыр. Мин бэйэм айарга кыһаллабын, аныгылыы оҥоро сатыыбын. Красноярскай кыраайга баар аймахтарбыт ардыгар: «Үгэскэ киирбит оҥоһук өҥүн эбэтэр быһыытын-таһаатын, тас көстүүтүн тоҕо уларыттыҥ?» — диэн ыйытааччылар. Ол эрэн, худуоһунньук быһыытынан бэйэм көрүүлэрбин, аныгылыы буочарбын туһаныахтаахпын, оҥоһуктар көрүҥнэрин байытыахтаахпын, өссө дириҥ ис хоһооннуурга кыһаллыахтаахпын дии саныыбын. Абстрактнай соҕустук, аныгылыы оҥоро сатыыбын. Бары игирэ оҕолор курдук тэбис-тэҥ үлэлээх буоллахпытына, салҕыы сайдыбакка хаалыахпыт», -– диэн бүгүҥҥү дьоруойбут  айар үлэтин кистэлэҥнэрин арыйан ылла.

Ол да иһин, кини үлэлэрэ уратылар, сонуннар. Эдэр ыччаттар омуктарын үгэстэрин умнубаттарын туһугар, күн аайы үлэҕэ, үөрэххэ кэтэр таҥастарын, киэргэллэрин толкуйдуур. Онно долган омук илдьэ кэлбит үгэстэрин, устуоруйаларын, олоҕун-дьаһаҕын хайаан да ханан эмэ киллэрэр, көрдөрөр.

Идэҕин таптыыр буоллаххына…

«Үлэҥ таһаарыылаах буоларыгар, сүрүнэ, идэҕин, үлэҕин сөбүлүөххүн наада. Оччоҕуна улахан ыарахаттары көрсүбэккин, оҕолоруҥ эмиэ оннук хардараллар. Кинилэр тустарыгар өрө көтөҕүллэн үлэлээн, туох эрэ саҥаны, сонуну киллэрэ сатыыгын. Үөрэтэр, кэрэҕэ уһуйар оҕолорбуттан Анита Керемясова мультипликатор, аппликатор идэтигэр үөрэнэ Москваҕа барыан баҕарар, онно бэлэмнээн, туһаайан үөрэнэбит. Онуоха суруйааччы Галина Николаевна Борисова-Толбооно суруйбут долган омук үһүйээнинэн хартыыналары оҥорор, кинигэ бэчээттиир былааннаахпыт. Үөрэххэ киирдэҕинэ, салҕыы мультипликационнай киинэ оҥоруохпутун баҕарабыт.

Уопсайынан, былырыын Дьокуускайга «MUUS uSTAR» диэн ыччат бэстибээлигэр кэлэ сылдьан, Маргарита Борисова «Кындыкаан» бырайыагын олус сэҥээрбитим, онон «ыалдьыбытым», күүрээннээх үлэҕэ ылсыахпын баҕарбытым…
Онтон быйыл Дьокуускайга учууталлар пуорумнара киэҥ далааһыннаахтык ааста. Олус элбэх интэриэһинэй тэрээһиҥҥэ сырыттым.

Оҕолору сайыннарарга анаммыт былааһааккаларга ханнык-ханнык хайысха суоҕуй? Киһи ыраахтан да олорон, зуумунан үөрэниэн, сайдыан-үүнүөн сөп эбит. Холобур, биһиги улууспутугар оптоволокно киирбитэ. Онон, Куйаар ситиминэн ыраахтан үөрэнэр кыах үөскээбититтэн олус үөрэбит. Бэйэм планшекка эмиэ уруһуйдуур буоламмын, графика ускуустубатыгар дьарыктанабын, интэриэһиргээн ыйыталастым. Оскуола оҕолоро, эдэр ыччат биирдиилээн дьарыктыахтарын сөп эбит.

Итинник бэйэҕин сайыннара сырыттахына, учуутал быһыытынан таһымыҥ үрдүүр, оҕолорбор элбэх билиини биэриэм этэ буоллаҕа», -– диэн Сааскылаахха 12-с сылын үлэлии сылдьар эдэр уһуйааччы, «Боскуойкаан» куруһуок салайааччыта инникитэ сырдык, кэскиллээх.
Дьокуускайга сахалыы таҥаһы тигэр маастардар сыл аайы куорат киин уулуссаларын устун сэлэлии хаамсаллара үтүө үгэскэ кубулуйда. Аксинья бу бэстибээлгэ төһө да кыттыан, төрөөбүт норуотун ураты таҥастарын бар дьоҥҥо билиһиннэриэн баҕарбытын иһин, айан ороскуота улахан буолан, уустуктардаах. Ол эрэн, бэстибээл чэрчитинэн ыытыллар быыстапкаҕа оҥоһуктарын сыл аайы ыытан көрдөрүүгэ таһаарар.

Аксинья Сивцева быйыл саас дойдутугар Сааскылаахха тус быыстапкатын тэрийэргэ бэлэмнэнэ сылдьар. Киниэхэ ситиһиилэри баҕара хаалабыт.

А.СИВЦЕВА хаартыскалара

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
Бары сонуннар
Салгыы
29 марта
  • -15°C
  • Ощущается: -22°Влажность: 47% Скорость ветра: 3 м/с

Сообщить об опечатке

Текст, который будет отправлен нашим редакторам: