Эдьигээн олохтоохторун түргэн интэриниэт ситимэ долгутар

Олунньу 6 күнүгэр Эдьигээҥҥэ Бырабыыталыстыба отчуотун улахан мунньаҕа буолан ааста. Отчуот сүрүн дакылаатын Үлэ уонна социальнай сайдыы миниистирэ Елена Волкова иһитиннэрдэ.

Ааспыт сыл аан дойдуга уустук балаһыанньа үөскээн, Саха Өрөспүүбүлүкэтин дьаһалтата саҥа кэм тургутууларын сөптөөхтүк көрсөргө соруктары уурбута. Арҕаа дойдулар сааҥсыйаларын охсуутун сымнатар миэрэлэр ылыллыбыттара. Ил Дархан Айсен Николаев уонна СӨ Бырабыыталыстыбата нэһилиэнньэ дохуотун таһыма түспэтин туһугар көдьүүстээхтик үлэлээбитттэрэ. Сүрүннээн, бу миэрэлэр үчүгэй түмүктэри аҕалбыттара. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэ 2022 сылы социальнай уонна экэниэмикэ өттүгэр ол иннинээҕи сыллааҕар ордук көрдөрүүлээх туораабыта. Таас чох, ньиэп, гаас уонна кыһыл көмүс хостооһунугар ааспыт сылга өрөспүүбүлүкэ муҥутуур чыпчааллары ситиспитэ. Өрөспүүбүлүкэ валовай дохуота 28% үрдээбит. Нэһилиэнньэ дохуота ортотунан эбиллибит, дьиҥэр, сыл саҥатыгар сааҥсыйалартан сылтаан бу көрдөрүү мөлтүөн сөп диэн сабаҕа баара. Үлэтэ суохтар ахсааннара аҕыйаабыт, дьоҕус уонна орто урбаан үлэһиттэрин ахсаана эбиллибит.

Дакылаат түмүгэр Елена Волкова Эдьигээн улууһугар ааспыт сыл отчуотугар киирбит боппуруостарынан үлэ түмүктэрин таһаарда. Ол курдук, Бэстээх нэһилиэгэр фельдшерскэй- амбулаторнай пуун арыллара былааннанар. Бу сайын атырдьах ыйын 10 күнүгэр диэри пуун үлэлииригэр аналлаах тэриллэрэ олоччу таҥыллыахтаахтар. Бэстээххэ быйыл модульнай почта пууна арыллара былааҥҥа киирбит. Оттугунан хааччыйар АЗС ыстаансыйатын туһунан туруорсууну олоххо киллэрэргэ уустук буолбут – маннык тэрилтэ үлэлииригэр сөптөөх экэниэмикэ көрдөрүүтэ ситиһиллиэх тустаах. Улуус уонна “Альтернатива” коммунальнай хампаанньа саҥа хочуолунай тутан үлэҕэ киллэриэхтээхтэр, онно кыра дохуоттаах ыаллары киин ититэр систиэмэҕэ киллэрии боппуруоһа быһаарылла турар.

Эдьигээн нэһилиэгэр былырыын оскуола үөрэнэр куорпустарын хапытаалынай өрөмүөнэ ыытыллыбыт, ол эрэн, дакылааччыт хайаан даҕаны саҥа оскуола тутуллара тирээн кэлбитин туһунан эттэ. Билигин Эдьигээҥҥэ 450 миэстэлээх саҥа оскуола тутуллуутугар анаан бырайыактыыр симиэтэ үлэтэ бэлэмнэниллэрин туһунан сырдатта. Биир сытыы боппуруоһунан тутулла турар “Эйгэ” этническэй култуурунай киини олоххо киллэрии буолбут. Бу сыл тиийбэт үп көрүллүөхтээх, ол туһугар үлэ бара турар.  Кыстатыамҥа былырыын саҥа уһуйааннаах оскуола тутуллан олоххо киирбит, таба иитиитин сайыннарыыга 500 таба тиксэриллибит.

Мунньах иккис чааһыгар нэһилиэнньэттэн ыйытыылар, 2023 сылга сорудахтар иһилиннилэр. Олохтоохтору барыларын долгутар боппуруоһу Эдьигээн орто оскуолатын дириэктэрэ Любовь Корякина ыйытта: “Эдьигээҥҥэ түргэн интэриниэт хаһан кэлэрий?” — диэн. Ыйытыыга инновация уонна цифровой сайдыы миниистирин бастакы солбуйааччы Петр Николаев хоруйдаата.

— Билигин Эдьигээнтэн оптоволоконнай ситим муҥутаан чугаһаабыт сирэ Бүлүү улууһун Киров нэһилиэгэ буолар. Быһа холоон 370 килэмиэтир тэйиччи турар. Ситим тардыллара былааҥҥа киирэн, ити хайысхаҕа үлэ бара турар. Интэриниэт Бэстээх, Бааханай бөһүөлэктэринэн таарыйан Эдьигээҥҥэ диэри тардыллыаҕа. Быйыл Эдьигээн иһигэр локальнай ситим GPON тардыллыаҕа – нэһилиэк иһигэр видео нөҥүө сибээс, IP-тэлэбиидэнньэ, цифровой араадьыйа баар буолуоҕа. Онтон быһа холоон сыл бүтэһигэр эбэтэр 2024 сылга оптоволокно кэлиэҕэ”, — диэн Петр Васильевич бэйэтэ Эдьигээнтэн төрүттээҕин, онон бу кыһалҕа түргэнник быһаарыллара олус улахан суолталааҕын өйдүүрүн эттэ.

Эдьигээн аэропуордун бэрэстэбиитэлэ Светлана Растопова пуорт тиэхиньикэтин Дьокуускайга ыытан техосмотру оҥотторуу уустугун эттэ: “Бу диэки хамсыыр диагностическай ыстаансыйалар кэлиэхтэрин сөп дуо?” — диэн туоһуласта. Бу ыйытыыга Уу уонна тимир суол департаменын салайааччытын солбуйааччы Любовь Винокурова хоруйдаата:

— Хотугу улуустарга түөрт “КамАз” массыынаҕа тиэйиллэр диагностическай ыстаансыйалар барыахтаахтар, Эдьигээҥҥэ бу ыстаансыйа кулун тутар 13-19 күннэригэр кэлиэхтээх.

Любовь Анатольевнаҕа бу мунньахха бэрт элбэх ыйытыы киирдэ: суол-иис тутуутун, “Степан Аржаков” теплоход сырыытын, билиэт субсидияларын, борохуот тиксэр сирин табыгастаах сиргэ чугаһатан тутууну уо.да.

Үс чаас устата барбыт мунньахха элбэх ыйытыы киирдэ. Хотугу норуоттар бырааптарын көсмүскээһин, булт-алт өттүгэр сыһыаны тупсарыы (холобур, дьон улахан ыстарааптары кытта сөпсөспөтүн биллэрдэ), биэнсийэҕэ тахсыбыт табаһыттар, каюрдар кыһалҕалара, настаабынньыктары көҕүлээһин миэрэлэрэ, мобилизацияламмыт дьон дьиэ кэргэттэригэр көмө уо.д.а.