Эйиигинниин «Наһаа да үчүгэйдик олоробут», Сергей Васильевич!

Бу өрөбүллэргэ Саха сирин култуурунай олоҕор олус суолталаах  тэрээһиннэр — РФ уонна СӨ үтүөлээх артыыһа Сергей Расторгуев 50 сыллаах айар үлэтигэр анаммыт дьоро киэһэлэр буолан аастылар.

Биллэн турар, үбүлээр бэлиэ күнүнэн сибээстээн интервью арааһын биэрдэ. Ол онно кини биир түгэни ордук чорботон бэлиэтээтэ: «Олоҕум тосхоло — ким да эн иннигинэ оҥорботоҕун оҥоруу, тэрийии. Нүөмэр буоллун, кэлэктиип буоллун, киһи сөҕө көрөр улахан тэрээһинэ буоллун. Өскө мин ылыстым да, дьону сөхтөрөр кимиэхэ да, туохха да тэҥэ суох киһи кэрэхсиир, соһуйар тэрээһинин оҥоробун».

Бу өрөбүллээҕи үбүлүөйдээх тэрээһиннэрэ оннук да чаҕылхай  буоллулар.

Сергей Расторгуев айар дьоро киэһэтигэр билиэттэр олох эрдэ бүппүттэр этэ. Ол туоһута — цииркэ иһэ толору көрөөччү.

Сергей Васильевич быйыл тохсунньу 31 күнүгэр 70 сааһын туолбута. Ол эрээри сахаларга бу дьоһуннаах сааһы киэҥник бэлиэтээбэттэринэн сибээстээн,  ааттаах-суоллаах артыыс үбүлүөйүн сыла быһа чаҕылхай  премьераларынан, араас бырааттыы дойдуларынан гастролларынан бэлиэтээтэ. Быйылгы сылга үлэлиир цииркэтин уораҕайыгар биир дойдулаахтарыгар икки улахан премьераны туруорда. «Быйыл саас «Земля мамонта» театрализованнай көстүү сүрэхпит ортотунан киирбитэ, бары олох халлааҥҥа көтүөхтүү сүргэбит көтөҕүллэн цииркэбит аанын сабан тахсыбыппыт. Аны алтынньы бүтэһик өрөбүллэригэр — 50 сыллаах айар үлэтин түмүгүн театрализованнай көстүүтэ. Кырдьык да, маннык далааһыннаах тэрээһини биһиги эрэ Сергей Расторгуевпыт тэрийэр кыахтаах!

Дьоро киэһэ Сергей Расторгуев «Туруйалар» диэн бэйэтэ суруйбут ырыатынан саҕаланна. Бу ырыа килиибэ Бриллиантовай цииркэнэн аан дойдуга биллэр уораҕайга аан бастаан сүрэхтэннэ. Үбүлээр  Семен Данилов «Туруйалар» хоһоонугар мелодия айбытын Константин Тимофеев килиип оҥорбут. Наһаа үчүгэй ис хоһоонноох ырыа устатын тухары улахан экраҥҥа Сергей Расторгуев олоҕо бүүс-бүтүннүү хаартысканан көстөр: оҕо сааһа, ыал  буолуута, айар үлэтэ.

Салгыы дьоро киэһэни Сергей Расторгуев бэйэтэ олоҕуттан быһа тардыылары кэпсээн ыыппыта ордук кэрэхсэттэ. Аатырбыт «Песняры» ансаамбылы кытта Индияҕа сылдьан доҕордоспутун кэпсээтэ. «Туруйалар» ырыа мелодиятын 1985 сыллаахха айбыт эбит.  Онно кинини оччолорго аатыра сылдьар Брюс Лига маарыннаталларын аҕынна. Кырдьык, да майгынныыр этэ дии…

Өрүү цииркэҕэ сылдьар дьон бу нүөмэри олус сөбүлүүбүт. Артыыстар көрөөччүлэртэн талан ылбыт дьоннорун арыанаҕа таһааран соруктарын ыйан биэрдилэр.

Ол кэнниттэн дьоммут соһутан турбатылар дуо? Көрөөччүнү кытта артыыстар олох  ыкса сибээстээхтэринэн цииркэни дьон уратытык таптыыр буоллаҕа!

Онтон Сергей Расторгуев суруйбут «Туруйалар» ырыа мелодиятын доҕуһуолунан салгыҥҥа куйаара сылдьан үлэлиир гимнастар маастарыстыбаларын көрдөрдүлэр. Бу саха цииркэтин саамай киэн туттар нүөмэрдэрэ аан дойдуга тиийэ көрөөччүлэр куттарын туппута.

Үбүлээри бырааттыы өрөспүүбүлүкэлэр цииркэлэрин салайааччылара куйаар нөҥүө эҕэрдэлээтилэр. Уопсайынан, кэлиҥҥи сылларга Москва, Санкт-Петербург, Казахстан, Таджикистан, Белоруссия, Киргизия уо.д.а. сэбиэскэй кэминээҕи бырааттыы дойдулар цииркэлэрин салайааччылара биһиги Сергей Расторгуевпытын тумус киһи оҥостон бииргэ түмсэн үлэлии сылдьаллара харахха быраҕыллар. Ону биһиги, Саха цииркэтин сүгүрүйээччилэрэ, бары көрө-истэ, билэ сылдьабыт. Бу туһунан Таджикистан цииркэтин салайааччыта Бахтиёр Рахматуллозода бэлиэтээн эттэ. Кини хас биирдии тылыгар биһиги Сергей Расторгуевпытыгар махтала — Саха сирин олохтоохторугар истиҥ сыһыанынан илгийэргэ дылы.

Таджикистан норуотуттан бэлэҕинэн бу омук цииркэтин аатырбыт салгыҥҥа үлэлиир гимнаһа (воздушный гимнаст) Шохрух Рохманов чаҕылхай нүөмэрэ буолла.

Гимнаст кыанара сүрдээх эбит! Туох да көмө быата-туһаҕа нүөмэрин көрдөрөн соһутта.

Биллэн турар, Сергей Расторгуев кэнсиэрин устата кини олоҕун аргыһа, бииргэ үлэлээбит соратнига, саха норуотун өйүттэн-санаатыттн хаһан да сүппэт ырыаһыппыт, артыыспыт Марфа Колесова аттыгар баара биллэр. Истиҥ тапталыгар анаабыт ырыатын Сергей Расторгуев хаартыска дьүһүйүүнэн толорбута барыбытын долгутта.

70 саастаах киһи бэрт тупсаҕайдык хамсанан үҥкүүлүү сылдьарын көрөн, «Сергей Васильевич билигин да буорахтаах эбит!» диэн киэн тутта саныыгын. Кини бу дьоро киэһэ өссө биир айбыт «Ийэбэр» диэн ырыатын доҕоро «Чороон» ВИА аатырбыт ырыаһыта Владимир Еремеев олус иэйиилээхтик толордо.

Казахстан Өрөспүүбүлкэтин Астана куоратын цииркэтин генеральнай дириэктэрэ Ерик Жолжаксынов быйыл саас Саха сиригэр анаан кэлэн, Сергей Расторгуев «Земля мамонта» премьератыгар ыалдьыттаан ааспыта. Киниттэн интервью ылбыт буолан, куйаар нөҥүө билэр киһибин көрбүттүү сананан, эҕэрдэтин хас биирдии тылын анаан болҕойон иһиттим.

Казахстаннааҕы доҕоро Сергей Расторгуев айар киэһэтигэр анаан күндү бэлэҕин — салгын гимнастката (кордепарель) Майя Улыкпанова нүөмэрин ыыппытын олус астына көрдүбүт.

Казах нап-нарын гимнасткатын нүөмэрин саха көрөөччүтэ айхаллаан атаарда.

Дьоро киэһэҕэ аан бастаан саха национальнай охсор инструменыгар Сергей Расторгуев бэйэтин цииркэтин артыыстарын кытта оонньоон көрдөрдө.  Манна Норуоттар доҕордоһууларын уордьан кавалера, СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, аатырбыт маастар, Саха сиригэр туризмы сайыннарааччылартан биирдэстэрэ, туристарга саха ноуотун төрүт үгэстэрин билиһиннэрэр «Атласовтар уһаайбалара» туристическай комплексы олохтообут Василий Атласов оҥорбут сомоҕо күпсүүрүгэр, табыкка, дүҥүргэ оонньоон иһитиннэрдилэр. Саха норуотун ис тыына дорҕооҥҥо баар эбит!

Сергей Расторгуев аан дойдуга аатырбыт цииркэтин үлэтэ хотугу норуоттар уонна саха норуотун төрүт үгэһигэр олоҕурар. Ол да иһин аар-саарга аатырдаҕа. Быйыл үбүлүөйдээх сылыгар Москваттан, Санкт-Петербургтан, Белоруссияттан кэлбит култуура диэйэтэллэрин кытта дойду таһымнаах төгүрүк остуолга дириҥ ис хоһоонноох бу туһунан кэпсэтии — ол туоһута.

Ол да иһин буолуо, саха былыргы табыгын, дүҥүрүн тыаһынан доҕуһуолламмыт цииркэ гимнастарын нүөмэрин олус чугастык ылынныбыт.

Дьоро киэһэҕэ Сергей Расторгуев урукку нүөмэрдэрин элбэхтэ көрдөрөн ааста. Оттон бу «короннай» нүөмэрин олох тыыммакка олорон көрдүбүт уонна… олус долгуйдубут.

Мээчик чорооҥҥо тута миэстэтин булбутуттан бары  олус да үөрдүбүт! Сергей Васильевич, эчи, баҕа санаата да күндүтэ – “саҥа цииркэ дьиэтэ тутуллун, эйэлээх олоххо олоруохха, цииркэбит сайда турдун…”. Онон кини эппит баҕа санаата  барыта туолар буолла! Тапталлаах артыыспыт дьоро киэһэтин түмүктүүрүгэр аҕыйах хонуктааҕыта эмиэ бэйэтэ айбыт “буруолуу сылдьар” ырыатын сүрэхтээтэ. Тыла-өһө үчүгэйиэн, кэскиллээҕиэн! Онон бары биир тыынынан «Наhаа да учугэйдик олоробут…» ырыаны ыллаһан бардыбыт.

РФ уонна СӨ үтүөлээх хартыыһа Сергей Расторгуев 50 сыллаах айар үлэтигэр анаммыт дьоро киэһэ бырайыагын режиссеругар, СӨ ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ Карл Сергучевка, цииркэ кылаабынай режиссеругар  Мария Попова-Харлампьеваҕа, кылаабынай балетмейстер Марияна Саморцеваҕа, кылаабынай худуоһунньук Егор Ефимовка, цииркэ оркестрын салайар Пётр Винокуровка махтал истиҥин тиэрдэбит.

Саха Бриллиантовай цииркэтин сүгүрүйээччилэрин аатыттан үбүлүөйдээх бырайыак салайааччытыгар, биһиги бары ытыктыыр, таптыыр артыыспытыгар Сергей Расторгуевка  дэгиттэр  талааныгар сүгүрүйэн туран, барҕа махталбытын тиэрдэбит!

Эн айар үлэҥ биһиги олохпутун дириҥ ис хоһооннуур уонна киэргэтэр, Сергей Васильевич! Өрүү бүгүҥҥүҥ курдук бар дьонуҥ ортотугар күлэ-үөрэ, айа-тута, өссө да саҥа бырайыактаргынан үөрдэ сырыт диэн алҕаатахпыт буоллун! Дом!