Өймөкөөн Төрүтүттэн төрүттээх геолог Бустенгин Атласов туһунан кинигэ сүрэхтэннэ

Бу күннэргэ Дьокуускайга Өймөкөөн улууһун кыраайы үөрэтээччитэ  Тамара Васильева геолог Бустенгин Атласов туһунан «Бустенгин Атласов. Геолог с Оймяконья» кинигэтин биһирэмэ буолан ааста.

Суолталаах тэрээһин туһунан уопсастыбаннай кэрэспэдьиэн, педагогическай үлэ бэтэрээнэ Тамара Винокурова маннык сырдатта:

— Сэрии оҕото, Арассыыйа үтүөлээх геолога, Үлэ Кыһыл Знамята уордьан кавалера, Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, Чукоткаҕа 40-тан тахса сыл устата геологынан үлэлээбит Өймөкөөн улууһун Төрүт нэһилиэгиттэн төрүтээх  Бустенгин Атласов төрөөбүтэ 90 сылынан сибээстээн, Өймөкөөн улууһун Бочуоттаах гражданина, кыраайы  үөрэтээччи Тамара Васильева кини суруктарыгар олоҕуран, дириҥ ис хоһоонноох кинигэни бэлэмнээн бэчээккэ таһаарда. Бу күннэргэ Дьокуускайга СӨ Уопсастыбаннай балаататын саалатыгар Тамара Егоровна 16-с( !) кинигэтин сүрэхтэниитэ буолла. Педагогическай үлэ бэтэрээнэ өр сылларга сүрэҕэр-дууһатыгар иҥэрэн иитиэхтии сылдьыбыт улахан баҕа санаатын толорон, «Бустенгин Атласов. Геолог с Оймяконья » диэн дьоһуннаах саҥа кинигэтин төрөөбүт Өймөкөөнүн дьонугар-сэргэтигэр күндү бэлэх гынан уунна.

Бу үөрүүлээх тэрээһин Саха сиригэр  «Историческая память» федеральнай бырайыагы сүрүннээччи Саргылана Неустроева көҕүлээһининэн, өйөбүлүнэн ыытылынна. Кини киирии эҕэрдэ тылын кэнниттэн ааптар Тамара Васильева кинигэ историятын сырдатта.

— Өймөкөөн оройуонун Төрүт нэһилиэгиттэн төрүттээх геолог Бустенгин Атласов суруктарын ааҕа-ааҕа олус сөҕөр-махтайар этим. Кини «бу суруктарбын биир эрэ киһиэхэ буолбакка, бука барыгытыгар, биир дойдулаахтарбар  аныыбын. Билиим-көрүүм дьоҥҥо тиийиэн, тарҕаныан наада», — диирэ. Онон “маннык историческай сыаналаах матырыйаал туһаҕа тахсыахтаах” диэн санаанан салайтаран, Днепропетровскай куоракка тиийэн, Бустенгины кытта сирэй көрсөн, кэпсэтэн, бэчээккэ таһаарарга көҥүл ылбытым, — диэн көрсүһүүнү саҕалаата кининэ ааптара.

Бустенгин Атласов чугас аймаҕа, балта, СӨ доруобуйа харыстабылын туйгуна, үлэ бэтэрээнэ Полина Кондакова убайын оҕо сааһын туһунан кэпсээтэ, детдомҥа олорбут кэмин ахтан ааста.

— Өймөкөөн детдомугар иитиллибит оҕолор бука бары дьоһуннаах дьон буолан тахсыбыттара. Бустенгин олох оҕо эрдэҕиттэн олус көрсүө, үтүө санаалаах этэ. Дэлэҕэ даҕаны кини геологтыы сылдьан, » поле » диэннэригэр хайдах да ыарахан мөлтөх бэрээдэктээх оҕолору бэйэтин кытта илдьэ сылдьан тосту көннөрүө, кинилэр махталларын ылыа дуо? Убайым айанныырын, саҥа сирдэри көрөрүн сөбүлүүрэ, онно мээнэ сылдьыбат, ол сирустуоруйатын, уруккутун-хойуккутун өрүү үөрэтэр этэ, — диэтэ.

Төрүччүнү үөрэтээччи Константин Аргунов бу кинигэ тахсыыта төрүччүлэри үөрэтэр үлэҕэ улахан суолталааҕын, кинигэҕэ үйэлэргэ хаалар историческай чахчылар, архыып докумуоннара киирбиттэрин бэлиэтээтэ.

СӨ үтүөлээх суруналыыһа,» Көмүөл » кыһа дириэктэрэ Борис Павлов «Тамара Егоровна биир дойдулааҕа Бустенгин Атласов кэриэһин, баҕа санаатын толордо. Атласов — саха норуотун биир чулуу уола, олус хорсун,  дьону барытын да баһыйар киһи диэххэ сөп. Кини анаан дьарыктаммыта буоллар, улахан суруйааччы, историк да буолуон сөптөөх этэ. Бустенгин Атласовы үйэтитэр туһуттан өйдөбүнньүк оҥоруохха наада. Түмэлгэ анал истиэндэ оҥорон эбэтэр уулуссаҕа аатын иҥэрэн, уо.д.а үлэти ыытыахха сөп» диэн санаатын үллэһиннэ.

Гуманитарнай чинчийии уонна Хотугу дойду аҕыйах ахсааннаах норуоттар кыһалҕаларын үөрэтэр институт дириэктэрэ, СӨ наука Академияларын академига, история билимин дуоктара Сардаана Боякова «Тамара Егоровна үлэлэрэ барыта наукаҕа олоҕуран оҥоһулларын сөҕөбүн. Өймөкөөн уонна Дьааҥы икки ардыларыгар мөккүөргэ кини обсерватория докумуоннарыгар олоҕуран үлэлэспитэ да элбэҕи туоһулуур.  Туризм эйгэтигэр мин кинини новатор уонна лиидэр киһинэн билинэбин. Кини тугу ылыста да барытын тиһэҕэр диэри тиэрдэн, дьаныардаахтык үлэлиир киһи. Бу саҥа тахсыбыт кинигэтэ бүтүн өрөспүүбүлүкэҕэ улахан интэриэһи тардыаҕа» диэн бэлиэтээтэ.

 Кыраайы үөрэтээччи, РГО чилиэнэ, Дьокуускай куорат 5 №-дээх  оскуолатын педагога Анна Борисова «Тамара Егоровналыын ис дууһабытынан маарыннаһар дьоммут. Биһигини өссө биир күүскэ сибээстиир киһи — атыыһыт Н.О. Кривошапкин.  Кинигэни кытта үлэ олус эппиэтинэстээх, уустук дьарык буолар. Бүгүҥҥү сүрэхтэниигэ этиллибит махтал, хайҕал тыллара мээнэҕэ буолбатах. Эн барыбытыгар үтүө холобур буолаҕын, Тамара Егоровна«, — диэн бэлиэтээтэ.

«Якутия-Дискавери» турпиирмэ оператора Василий Сивцев санаатын эмиэ сайа эттэ:

— “Өймөкөөн — тымныы оройо » туристическай бырайыак Саха сиригэр бастыҥнар ахсааннарыгар сылдьар, аан дойдуга бары туурдардан ордук биллэр. Онно, биллэн турар, Тамара Егоровна өҥөтө олус улахан. Кинини кытта сөбүлээн, тапсан үлэлээбитим ыраатта. Кини уратыта диэн, дьоҥҥо барытыгар – дуоһунаһыттан—чыыныттан тутулуга суох, биир тэҥник, үтүө суобастаахтык сыһыаннаһар, көрсөр-атаарар, — диэн бэлиэтээтэ.

РФ үөрэҕириитин туйгуна, РФ уопсай үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ, РГО чилиэнэ, “Историческая память” бырайыак куораттааҕы сүбэтин бэрэссэдээтэлэ Роза Кондакова «биһиги улууспут олус баай историялаах. Бастакы Бэрэсидьиэммит Михаил Николаев «Оймякон — это жемчужина Якутии » диэн этэн турардаах.  Билигин да улууска үөрэтиллэр, ырытыллар элбэх. Бу хайысхаҕа Тамара Васильева кылаата олус улахан. Ону киһи тылынан кыайан тириэрдибэт. Оннук улахан суолталаах үлэни ыыта сылдьар кини” диэн санаатын үллэһиннэ.

Куоракка олохсуйан олорор биир дойдулаахтар ааттарыттан Евгения Габышева эҕэрдэ истиҥ тылларын анаата:

— Тамара Егоровнаны «человек — энциклопедия» диэхпин баҕарабын. Олох айылҕаттан норуотугар ананан кэлбит айдарыылаах, талааннаах киһи. «Суруллубут — суоруллубат»  диэн кини сыралаах, түбүктээх үлэтэ үйэлэргэ хаалыаҕа. Кэнэҕэски ыччаттарбыт чинчийэр үлэҕэ туһаныахтара, төрөөбүт кыраайы таптыырга үөрэниэхтэрэ.

Улуус землячествотын актыбыыһа, ИДьМ бэтэрээнэ, Төрүт нэһилиэгиттэн төрүттээх биир дойулаахтар түмсүлэрин түһэ Фаина Румянцева кинигэҕэ Тарын уонна Төрүт туһунан  анал балаһа баарын ыйда. Кини нэһилиэгин туһунан бэрт элбэх интэриэһинэй матырыйаал  киирбиттэн астыммытын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. Төрүт олохтоохторун ааттарыттан эҕэрдэ суругу тиксэрдэ.

Педагогическай үлэ бэтэрээнэ Егор Находкин «Тамара Васильева бары киэн туттар, знамя курдук иннибитигэр илдьэ сылдьар киһибит. Аан дойдуга барытыгар Өймөкөөнү аатырда сылдьар патриот.  Киниэхэ оонньооботох оҕо саастаах бэтэрээннэртэн, бэйэм үөлээннээхтэрбиттэн эҕэрдэ тиэрдэбин. Өймөкөөттөрү өрүү үрдүк хайа чыпчаалыгар таһаарар киһибит, сытыы бөрүөҥ сыппаабатын!» — диэтэ.

Орто Халыма олохтооҕо, ССРС култууратын туйгуна, идэлээх сойуус бэтэрээнэ, 84 саастаах Екатерина Белоногова кэргэнинээн тэрээһин бүтүөр диэри сырытта. Кини “мин олох кыра оҕо сааспыттан ыраах Өймөкөөн туһунан төрөппүттэрбиттэн истэн улааппытым. Тамара Егоровнаны кытта академия архыыбыгар билсэн баран сибээспитин быспакка, алтыһа сылдьабыт. Бэйэм элбэх  кинигэ ааптарабын. Саҥа тахсар кинигэ сүрэхтэниитигэр элбэхтэ кыттыбытым гынан баран, маннык истиҥ тэрээһини көрө илигим» – диэн бэлиэтээтэ. 

Тамара Васильеваны дьүөгэтэ, педагогическай үлэ бэтэрээнэ Светлана Неустроева,  1-кы гильдиялаах меценат-атыыһыт Кырбыһааҥкын сыдьааннарын ааттарыттан Мираида Кривошапкина эҕэрдэлээтилэр. Улууспут култууратын уонна туризм сайдыытын салаатын аатыттан Аксинья Сивцева уонна «Өймөкөөн» НКО эҕэрдэ суруктарын мин туттардым.

Ааптар олоҕун кэрэ-бэлиэ, долгутуулаах түгэнигэр кэлэн кини үөрүүтүн тэҥҥэ үллэстибит дьоҥҥо, ыытаччыларга, тэрээһини ылбаҕай ырыаларынан киэргэппит «Индигиир» вокальнай ансамбылга истиҥник махтанна.

Тамара Егоровна улууспут историятын, дьоьун дьонун-сэргэтин үйэтитэр үлэтэ үтүө холобур буолан өссө да салҕана турарыгар баҕарабыт!