Өймөкөөҥҥө чөлүгэр түһэрии үлэтэ түмүктэннэ

От ыйын саҥатыгар Өймөкөөҥҥө хас да күннээх улахан ардах түһэн, уу таһыма үрдээн, улуус нэһилиэктэрэ айылҕа иэдээнигэр түбэспиттэрэ.

Ордук Индигиир өрүс сүнньэ уларыйан, Өймөкөөн сэлиэннэтэ уонна ол аттынааҕы учаастактар улахан халааҥҥа ылларбыттара. Уу таһыма түһээтин кытта, тута чөлүгэр түһэрии үлэтэ саҕаламмыта. Ол эрээри атырдьах ыйыгар бу сэлиэнньэ уонна эмиэ улаханнык эмсэҕэлээбит Сордоҥноох уһун ардах кэнниттэн иккистээн халааҥҥа түбэспиттэрэ. Улуус атын нэһилиэктэрин дьиэлэрин уу ылбатаҕа эрээри, ходуһалара барыта ууга барбыттара. Чөлүгэр түһэрии үлэтигэр муниципальнай оройуоннарыттан, өрөспүүбүлүкэ министиэристибэлэриттэн тутуу биригээдэлэрэ кэлэн олохтоохтор дьиэлэрин өрөмүөннээһиҥҥэ көмөлөспүттэрэ. Улуус баһылыга Александр Оконешников өрөспүүбүлүкэтээҕи суһал ыстаапка үлэ хаамыытын нэдиэлэ аайы биллэрэ, иһитиннэрэ олорор. Ол курдук, балаҕан ыйын 22 күнүнээҕи туругунан, чөлүгэр түһэрии уонна өрөмүөн үлэтэ 100% түмүктэннэ. Өймөкөөн оройуонугар олорор дьиэлэри хапытаалынай өрөмүөннээһиҥҥэ биир кэмнээх үп-харчы көмөтүн төлөбүрдэрэ толору бэрилиннэ.

Докумуоннарыгар уустук боппуруостаах 11 эмсэҕэлээччиттэн үс киһи Өймөкөөн улууһун социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын пуондатыттан тустаах көмөнөн туһанна. Үс киһини СӨ Экология министиэристибэтэ өйүөҕэ. Атыттар докумуоннара үөрэтиигэ сылдьар.

Суол — тыын боппуруос

Томтор, Өймөкөөн, Сордоҥноох нэһилиэктэригэр тустаах аакталаах докумуоннары толоруу түмүктэннэ. Халаан иккис долгунугар сыһыаннаах докумуоннар эмиэ бэлэмнэр. Бары нэһилиэктэргэ муниципальнай айан суолларын өрөмүөнэ түмүктэннэ.

Төрүт нэһилиэгэр кыстык оту тиэйэр буолан, бэдэрээччит тустаах үлэтин толорон, от тиэйэн иһэр ыарахан уйуктаах массыыналарга анаан оҥорон биэрбитэ. Олохтоох дьаһалта Үчүгэй нэһилиэгин урбаанньыта Рафаил Гарифуллины кытта дуогарбар түһэрсэн, бу күннэргэ халаантан эмсэҕэлээбит Төрүт нэһилиэгин суолларын оҥоруохтара.

Кыстыыр от миэстэтин булла

Уу суола сабыллыан иннинэ, бу күннэргэ “Халыма” федеральнай айан суолунан толору оту тиэммит КамАз-тар сыыйылла олордулар. Улуус баһылыга Александр Оконешников бэлиэтээбитинэн, улуус 89 хаһаайыстыбатыгар 1201 туонна оту тиэйии былааннанар.

Күн бүгүҥҥэ диэри 775 туонна от тиэйилиннэ, ол эбэтэр былаан 63% туолла. Нэһилиэктэргэ толору оту тиэммит үстүү-түөртүү массыыналар күн аайы кэлэ турар буолан, бу сыыппара уларыйа турар. Ыраах айан суоппардара бу күннэргэ Мэҥэ Хаҥалас улууһуттан кэлбит бастакы оту кэлэн сүөкээбиттэрэ. Өймөкөөн нэһилиэгэр эбии Нам улууһун Маймаҕатыттан уонна Мэҥэ Хаҥалас улууһун Табаҕатыттан гуманитарнай көмө буолан кэлбит оттору саастаах дьоҥҥо уонна байыаннай дьайыы кыттыылаахтарын дьиэ кэргэттэригэр түҥэппиттэрэ. Бу нэдиэлэҕэ Уус Алдан улууһуттан кэлбит оту аҕалан түҥэттилэр. Онон Тымныы полюһун олохтоохторо үрдүк хаачыстыбалаах алаас отун тутан, үөрүүлэрэ сүҥкэн, бырабыыталыстыбаҕа уонна тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр махталлара улахан.

Бүгүҥҥү күҥҥэ улуус нэһилиэктэригэр кэлбит кыстык оту тиэйии маннык буолла: Өймөкөөн сэлиэнньэтэ — 331,8 туонна (26 массыына), Томтор — 243,05 туонна (19 массыына), Төрүт — 58 туонна (7 массыына), Сордоҥноох — 119 туонна (9 массыына), Уус Ньара — 31,55 туонна (2 массыына). Уопсайа учаастактарга 775 туонна от кэллэ.

Кылгас кэмҥэ — икки дьиэ

Өймөкөөн улууһугар алдьатыылаах улахан халааҥҥа 70 дьиэ ууга былдьаммыта. Ол онтон 56 дьиэ быйыл толору өрөмүөннэннэ.

Өймөкөөн сэлиэнньэтигэр элбэх кыбартыыралаах дьиэ тутуута 92% түмүктэннэ. Биэрэк Үрдүгэр дьиэлэрэ олоччу ууга барбыт дьоҥҥо анаммыт икки дьиэ кылгас кэм иһигэр тутулла охсон, бу күннэргэ уоту, ититии ситимин холбуу сылдьаллар. Онон сотору кэминэн бу толору хааччыллыылаах дьиэлэргэ олохтоохтор көһөн киирээри бэлэмнэнэ сылдьаллар.

Быйыл сайын айылҕа иэдээнигэр түбэспит Өймөкөөн сэлиэнньэтигэр чөлүгэр түһэрии үлэтэ бүтэһик түһүмэҕэр кэллэ — балаҕан ыйын 30 күнүгэр киэҥ далааһыннаах үлэ түмүктэниэҕэ.

* * *

…Ити курдук, Өймөкөөҥҥө быйыл от ыйыгар уонна атырдьах ыйыгар иккитэ халааннаан, айылҕа иэдээнэ улахан хоромньуну аҕалбыта. Өрөспүүбүлүкэ улуустарыттан, киин куораттан көмө, өйөбүл арааһын оҥорон, кылгас кэм иһигэр улахан чөлүгэр түһэрии үлэтэ баран, олохтоохтор өрөспүүбүлүкэ салалтататыгар истиҥ махталларын тиэрдэллэр.

Уус Алдан улууһун Дүпсүнүттэн — алаас ото

Геннадий Александров, ыраах айан суоппара Өймөкөөҥҥө айан-сырыы туһунан санаатын маннык үллэһиннэ (бу күннэргэ Өймөкөөн улууһун Төрүт нэһилиэгэр сэттэ массыына от тиэллэн кэллэ):

— Уус Алдан Бороҕонуттан сылдьабын. Өймөкөөҥҥө аан бастаан кэллим. Бастыҥ суортаах оту Уус Алдан улууһун Дүпсүн нэһилиэгин олохтооҕо Алгыс Нестерев бааһынай хаһаайыстыбатыттан аҕаллыбыт. Аара — хаар да хаар. “Чернай прижимҥэ” массыыналар тохтоон тураллар этэ. Хаар түспүт буолан, хайалаах сиргэ халтараан. Онон бытааннык айаннаан кэллибит. Өрөбүлгэ тахсан баран, үс күн аара хоно-хоно айаннаатыбыт. Халтарыйбатын диэн тимир көлөбүт көлүөһэлэригэр анаан тимир сыаптары кэтэрдибиппит. Оппутун икки нэдиэлэ устата тиэйдибит. Бу бүтэһик сырыыбыт.