Өймөкөөҥҥө халаан содулун туоратыы

Бу күннэргэ Өймөкөөн улууһугар от ыйынааҕы уонна атырдьах ыйынааҕы халааннартан эмсэҕэлээбит олорор дьиэлэри, социальнай эбийиэктэри, суолу-ииһи, сибээһи чөлүгэр түһэриигэ көхтөөх үлэ барар.

Улууска чөлүгэр түһэрии үлэтин хаамыытын уонна улуус дэлэгээссийэтэ киин куоракка оробуочай сырыытын түмүгүн туһунан улуус баһылыгын 1‑кы солбуйааччы Алексей Федотовы кытта анаан көрсөн кэпсэттибит.

Эмсэҕэлээбит нэһилиэктэргэ

— Алексей Васильевич, бүгүҥҥү күҥҥэ халаантан эмсэҕэлээбит нэһилиэктэргэ туох үлэ бара турарый?

— Өймөкөөн улууһун инфраструктуратын түргэнник чөлүгэр түһэрэргэ өрөспүүбүлүкэ министиэристибэлэриттэн, оройуоннарыттан кэлбит исписэлиистэр араас хайысхалаах үлэни ыыта сылдьаллар. Бастатан туран, сүрүн үлэ нэһилиэктэр икки ардыларыгар сылдьыһар суолу-ииһи чөлүгэр түһэриигэ ыытылынна. Билиҥҥи туругунан, Томтор нэһилиэгэр чөлүгэр түһэрии үлэтэ 80% түмүктэннэ. Өймөкөөн нэһилиэгин суола оҥоһуллан, сырыы олохтоммута ыраатта. Бүгүҥҥү күҥҥэ Сордоҥнооҕу кытта сибээс суох — бу нэһилиэк суолун биир бөдөҥ учаастагын иккистээн тахсыбыт халаан туһаттан таһаарда.Улахан уйуктаах эрэ массыына бу суолунан биирдэ-иккитэ сырытта. Атын көлө сылдьар кыаҕа суох. Иккистээн ороскуот симиэтэтэ оҥоһуллан, анал аактанан бигэргэннэҕинэ, бу суолу чөлүгэр түһэриэхпит.

Оттук сезона — кэмигэр

— Олорор дьиэ тутуутугар уонна хапытаалынай өрөмүөнү ыытыыга туох үлэ барарый?

— Бүтэһиктээх чахчынан, хапытаалынай өрөмүөнү эрэйэр 33 дьиэ хаалла. Икки олорор дьиэ, ону тэҥэ түөрт кыбартыыралаах дьиэ тутуулара балаҕан ыйын устата тымныы түһүөн иннинэ түмүктэниэхтээх. Оттук сезонугар этэҥҥэ киирэн эрэбит — ититэр тиһиктэр, эбийиэктэр бэрэбиэркэни аастылар. Тустаах сайаапкалары нэһилиэктэр дьаһалталара кэмигэр киллэрдилэр. Тутуу министиэристибэтин кытта сөбүлэҥ чэрчитинэн үбүнэн көмөнү тустаах дьон ыла сылдьаллар.

Поруом сырыыта сабыллыан иннинэ

— Биллэн турар, сүрүн кыһалҕалаах боппуруоһунан оту уонна эбии аһылыгы тиэйии-тиэрдии буолар. Бу күннэргэ өрөспүүбүлүкэ киин куоратыгар улуустан анал дэлэгээссийэ кэлэн, бу сытыы боппуруоска олохтоохтук үлэлэстэ. Салайан илдьэ сылдьыбыт бөлөҕүҥ үлэтин сиһилии сырдатарыҥ буоллар.

— Быйыл ходуһа бүтүннүү ууга баран, олус уустук кыстык буолаары турар. Улууска оттооһун былаана — 3 660 туонна от. Ол эрээри биллэр төрүөтүнэн былаан туолар кыаҕа суох. Сүөһүнү кыстатарга 2700 туонна от, 100 туонна комбикорм уонна 80 туонна эбиэс наада. Поруомунан сырыы тохтуор диэри улууска кырата 600 туонна оту тиэйдэххэ эрэ, кыстыкка этэҥҥэ киириэхпит.

Ол иһин от боппуруоһун быһаарар инниттэн улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениетын салайааччыта Инна Яковлева уонна кылаабынай зоотехник Евдоким Кондаков састааптаах дэлэгээссийэни салайан кэллим. Оробуочай сырыы чэрчитинэн, тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Артем Александрову кытта көрүстүбүт. Онно кэккэ дэпэртээмэн салайааччылара кыттыыны ыллылар. Сүбэ мунньахха кыстыкка бэлэмнэнии чэрчитинэн үлэ сүрүн хайысхаларын ырыттыбыт, торумнаатыбыт. Маны таһынан, СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местников тэрийэн ыыппыт мунньаҕар сүөһү аһылыгын бэлэмнээһиҥҥэ туһаайыллыбыт боппуруостары ырыттыбыт. Тэрээһин уонна үп-харчы боппуруостарыгар сыһыаннаах бырабыыталыстыба таһымыгар быһаарыыны эрэйэр этиилэри эттим. Ону хонтуруолга ыллылар.

Алаас ото Өймөкөөннүүр буолла

— Өймөкөөҥҥө Уус Алдан улууһун олохтоохторо отунан көмөлөһөн эрэллэр эбит дии?

— Нэдиэлэ саҕаланыытыгар оройуон дэлэгээссийэтэ Уус Алдан улууһун нэһилиэктэрин баһылыктарын уонна бааһынай хаһаайыстыбаларын салайааччыларын кытта көрсөн, Өймөкөөн улууһугар оту тиэрдии боппуруоһун дьүүллэстибит. Найахы уонна Дүпсүн нэһилиэктэрин отчуттара халаантан эмсэҕэлээбит Өймөкөөн улууһун нэһилиэктэригэр кураанах алаас сирдэриттэн 600 туонна оту бэлэмнээн уурбуттарын истэн, олуһун долгуйдубут да, үөрдүбүт да. Алаас ото ураты хаачыстыбалааҕынан биллэр. Ону илэ харахпытынан көрдүбүт, үөрэттибит. Биһиги исписэлиистэрбит үчүгэй сыанабылы биэрдилэр. От анаалыһын өрөспүүбүлүкэтээҕи бэтэринээрдэр сулууспаларыгар ыыттыбыт. Анаалыс түмүгэ кэллэҕинэ, тиэйии ороскуотун үбүлээһинэ олохтоохтук быһаарылыннаҕына, тиэйиитин саҕалыахпыт.

Көдьүүстээх сырыы буоллар

— Быһаарыыны эрэйэр уустук боппуруос үгүс буолуо?

— Биллэн турар, ыарахаттар бааллар: уматык сыаната үрдээн, онно сөп түбэһиннэрэн, сыана эмиэ биллэ үрдээбит. Аны от тиэйиитигэр быһаарыыны эрэйэр өссө биир боппуруос баар. Ис иһигэр кэккэ анал ирдэбиллээх буолан, ГИБДД салалтатын кытта эмиэ үлэлэһиэххэ наада. От тиэйээччилэри кытта эмиэ эрдэттэн үлэни ыыта сылдьабыт. Үбүлээһинэ кэмигэр көрүлүннэ да, тиэйбитинэн барыа этибит. Кыһыҥҥы суол аһыллыар диэри сүөһү сиир ото суох хаалбатын туһугар, ыыта охсуохха наада. Дэлэгээссийэ оробуочай сырыыта көдьүүстээх буолар ини диэн улаханнык эрэнэбит.

Улахан тургутуу

— Улуус киинигэр Уус Ньараҕа былааннаммыт туох өрөмүөн үлэтэ ыытылларый?

— Былааҥҥа киирбит үгүс үлэттэн холобурдаатахха, Оҕо успуорт оскуолатын уонна «Пегас» оҕо айар дьоҕурун сайыннарар киин дьиэлэригэр өрөмүөн ыытыллар. Игорь Хоменко аатынан орто оскуолаҕа эбии өрөмүөнү ыытыыга чинчийэр үлэ барда.

…Быйыл сайын Өймөкөөн улууһун олохтоохторо — салайааччылар даҕаны, олохтоохтор да олус уустук тургутууну ааһан эрэбит. Уустук кэмҥэ бэйэ-бэйэҕэ болҕомтолоохтук сыһыаннаһарга, тустаах боппуруоһу быһаарыыга суһал уонна сөптөөх быһаарыыны ыларга үөрэннибит. Ол түмүгэр наадалаах докумуоннары оҥорууга, толорууга түргэн быһаарыылары ылынан, бары уустугу этэҥҥэ аастыбыт. Инникитин да көдьүүстээх үлэни оҥорорго үөрүйэх дьон быһыытынан, федеральнай, өрөспүүбүлүкэтээҕи, тус сыаллаах, грантовай уо. д. а. бырагыраамаларга кыттан, оройуоҥҥа үбү-харчыны тардыыга салгыы тэтимнээхтик үлэлэһэргэ баҕа баһаам.