Экскурсиялар космонавт ийэтин пааматынньыгыттан саҕаланаллар

Ю.А.Гагарин музей-заповеднигар сүүрбэттэн тахса сыл устатыгар экскурсиялар космонавт ийэтин пааматынньыгыттан саҕаланаллар.

Смоленскай уобаласка Юрий Гагарин мемориальнай музей-заповеднигын үлэһиттэрэ экскурсиялар космонавт ийэтин пааматынньыгыттан саҕаланалларын киэн тутта этэллэр. Монумены СӨ бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев туруортарбыта.

2000 сыллаахха СӨ бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев Гагарин куоракка кырыылыыр собуот туутуутун туһунан бопуруоһунан сылдьыбыта. Туох-ханнык иннинэ кини Ю.А.Гагарин түмэл-дьиэтигэр уонна космонавт ийэтин уҥуоҕар сылдьан баран, олус сэмэйиттэн сонньуйбута. Итиэннэ кини Анна Тимофеевна Гагаринаҕа пааматынньык туруоруллара хайаан да наадалааҕын быһаарбыта. Кини көҕүлээһининэн Дьокуускайтан скульптор Эдуард Пахомов ыҥырыллан тиийбитэ, космонавт ийэтин үйэтитэргэ киниэхэ этии киллэриллибитэ. Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкурус биллэриллибитигэр, Пахомов эскиһэ бастакы миэстэни ылбыта.

Эһиилигэр, муус устар 10 күнүгэр 2001 сыллаахха, Анна Тимофеевнаҕа анаан оҥоһуллубут пааматынньыгы үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыйаллар. Скульптор Гагарин куорат архитекторын Валентин Щекины кытары сүбэлэһэннэр, пааматынньыгы Ю.А.Гагарин түмэл-дьиэтин иннигэр туруорарга быһаараллар. Момумент боруонсаттан оҥоһуллубут. Маны Санкт-Петербурга скульптордар Александр Шляхтин уонна Евгений Кац художественнай Академия мастарыскыайыгар оҥорбуттар. Пааматынньыкка кыһыл көмүс буукубаларынан «Анна Тимофеевна Гагаринаҕа» диэн суруктаах.

Космонавт ийэтин хаһан да көрбөтөх киһи — Эдуард Пахомов хаартыскаларынан үлэлээбит. Кини үлэтин көрбүт бастакы космонавт аймахтара уонна Анна Тимофеевнаны өйдүүр дьон үкчү гына оҥорбут диэн бэлиэтээбиттэр, сөхпүттэр.

«Скульптор Анна Тимофеевна тас көрүҥүн таһынан, өссө хайдах ийэ этэй да, ону барытын олус үчүгэйдик биэрбит. Ону Анна Тимофеевнаны билэр дьон, кинини кытары кэпсэтэ, алтыһа сылдьыбыт дьон бары бэлиэтииллэр, — диэн түмэл үлэһиттэрэ кэпсииллэр. — Бу уолун атаарбыт ийэ аны хаһан кэлэрин кэтэһэ олорорун тута сэрэйэҕин диэн пааматынньыгы көрбүт дьон санааларын үллэстэллэр. Биһиги Анна Тимофеевна ыалдьыттары көрсөр диибит уонна барыларын бу пааматынньыгы көрдөрөн, кэпсээн саҕалыыбыт».

Юрий Алексеевич ийэтэ Анна Тимофеевна ыскамыайкаҕа олорор, оттон атаҕар ыт кэлэн олорбут. Баттаҕын кэннигэр хомуммут, санныгар былаатын бүрүммүт күүстээх санаалаах ийэ барахсан истиҥник көрөн олорор. Ааптар бэлиэтээбитинэн, ыскамыайканы хаһан эрэ космонавт аҕата оҥорбут, ыскамыайкаҕа уолларын синиэлэ ууруллубут.

Скульптор пааматынньыкка үлэлэһэр кэмигэр күннүккэ суруйбута баар. «Пааматынньык, маҥнай көрөргө судургу. Анна Тимофеевна ыттаах ыскамыайкаҕа олорор. Аҕалара тутан-хабан оҥорбут ыскамыайката. Бу дьиэ кэргэнин аһатар, ыал аҕатын Алексей Иванович уобараһын дьоҥҥо-сэргэҕэ тиэрдии. Ыскамыайка сиһигэр быраҕыллыбыт синиэл композиция биир тутаах чааһа. Юрий Гагарин манна ханна эрэ аттыбытыгар баар, кини хорсун быһыыларын курдук эмиэ тыыннаах. Көрөн истэх ахсын, хас биирдиилэриттэн ситимнэнэн көрбүт-истибит уонна уолаттарын сүтэрбит ийэ уобараһа арыллан кэлэр. Бу Арассыыйа элбэх ийэтин уобараһын көрдөрөр».

Бу улахан эппиэттээх үлэтин иһин Эдуард Пахомов П.А.Ойуунускай аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреатынан буолбута.

Ю.А.Гагарин дьиэ кэргэнин туһунан тиэмэҕэ үлэ салҕаныахтаах этэ. Скульптор күннүгэр 2014 сыллаахха ахсынньы 8  күнүгэр маннык суруллубута баар: Алексей Ивановичка пааматынньыгы оҥорор туһунан былаан баар, ону Иосиф Кобзону кытары бииргэ сакаастыырга былааннаныллыбыт». Хомойуох иһин скульптор былаана туолбатаҕа, кини 2015 сыллаахха олохтон барбыта.

Ол гынан баран, СӨ бастакы Бэрэсидьиэнэ туруортарбыт бастакы космонавт ийэтин пааматынньыга, 23 сыл тухары түмэл хас биирдии ыалдьытын истиҥник көрсөр.

СӨ Ил Дарханын уонна Бырабыыталыстыбатын пресс-сулууспата

Хаартыскалар СӨ Бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэтиттэн