Өлүөхүмэ. Элбэх боппуруос быһаарылларыгар эрэл үөскээтэ

Саха Өрөспүүбүлүкэтин ситэриилээх былааһын быйылгы, 25-с  отчуота Өлүөхүмэ улууһугар олунньу 13-18 күннэригэр буолла. Оробуочай бөлөҕү  СӨ тыа хаһаайыстыбатыгар миниистирэ Александр Атласов салайда. СӨ үпкэ миниистирин  бастакы солбуйааччы, Өлүөхүмэ улууһун сүрүннээччи Иван Алексеев салайар иккис бөлөҕө үлэтин  Малыкаан нэһилиэгиттэн саҕалаата.

“Умнас” массыына суолугар 40,6 мөлүйүөн солкуобай көрүлүннэ

Саҥыйахтаах. Оробуочай бөлөх  бастаан социальнай эбийиэктэргэ, ол иһигэр, балыыһаҕа, сырытта. Нэһилиэнньэни кытары көрсүһүү бэрт сэргэхтик ааста.

Олохтоохтор гаас ситимэ  суох буолан,  маһынан оттон олороллорун, хочуолунайга холбонуу уо.д.а. боппуруостары көтөхтүлэр. Бырабыыталыстыба чи­­лиэннэрэ хочуолунайга көһүү боппуруоһа өссө да үөрэтии­ни эрэйэрин, онон эп­­пиэт арыый хойут бэриллиэҕин туһунан эттилэр. Уопсайынан, 2015-2022 сылларга  улууска чааһынай дьиэлэри киинтэн сылытыыга холбонуу дьаһалларын чэрчитинэн,  7 нэһи­лиэнньэлээх пууҥҥа 193 чааһынай олорор дьиэ  холбоммут.

Николай Кульбертинов массыынаны сапыраапкалыыр ыстаансыйа аны сайыҥҥыттан үлэлиэҕин туһунан этэн олохтоохтору үөртэ.  Саҥа эбийиэги тутарга докумуоннар оҥоһулла сылдьаллар, кыһыҥҥы суолунан тутуу матырыйаалын аҕалыы былааннанар.

Саҥыйахтаахтар 1998 сылтан туруорсар оскуолаларын боппуруоһун ыйыппакка хаалар кыахтара суоҕа. Онуоха Иван Алексеев өрөспүүбүлүкэҕэ сылга 20-чэ саҥа оскуола тутулларын санатта. Оттон Өлүөхүмэ улууһугар оскуола, бастатан туран, баһаарга умайбыт ос­­куолалаах Чапаев нэһилиэгэр тутуллуохтаах.

Улуус үгүс нэһилиэгин дьоно, ол иһигэр, саҥы­йахтаахтар,   “Умнас” суол тутуллуутун күүтэллэр. Бырабыыталыстыба чилиэннэрэ эппиттэринэн, кыһыҥҥы суолу үбүлээһин  урукку таһымынан хаалар. “Умнас” массыына суолун быһа барыл­лаан 10,0 килэ­миэтирдээх ­учаастакка өрөмүөн үлэтэ ыытыллара былааннанар. 2023 сылга бу суолу көрүүгэ-ис­­тиигэ  40,6 мөлүйүөн солкуобай көрүлүннэ.

“Тыа сирин учуутала” бырагыраамаҕа кыттыахха

Өлүөхүмэ к. СӨ Үөрэххэ уонна наукаҕа миниистирин бастакы солбуйааччы Михаил Присяжнай оробуочай бөлөҕө Өлүөхүмэ куоракка үлэлээтэ. Олохтоохтор оскуола сүрүн дьиэтин өрөмүөнүгэр көмөлөспүттэригэр махтаннылар. Ону сэргэ, алын сүһүөх кылаастар үөрэнэр оскуолаларыгар өрөмүөн наадатын эттилэр. Учууталлар тиийбэттэрэ биир кыһалҕаҕа кубулуйбут. Онуоха үрдүк үөрэх кыһатын бүтэрээччилэри улуустарга анааһын үгэһин сөргүтэргэ, «Тыа сирин учуутала» бырагыраама кыттааччыларын ахсаанын элбэтэргэ эттилэр. Михаил Юрьевич бу бырагыраама суотугар олохтоох каадырдары үүннэрэргэ сүбэлээтэ.

Кыһыҥҥы суол Балаҕаннаахха диэри оҥоһуллуоҕа

Марха. Марха уонна Урицкай олохтоохторугар сайын дебаркадер боппуруоһа сытыытык турар. СӨ Тырааныспарга, суол хаһаа­йыстыбатыгар министиэристибэтин аналитика үлэтигэр уонна үбүнэн хааччыйыы департаменын салайааччытын солбуйааччы Игор Эляков быһаарбытынан, уунан айанныыр нэһилиэктэри барыларын тута хааччыйар кыаллыбатынан, быйыл Өлүөнэ очуостара пааркаттан саҕалаан, сайаапкалар бэриллэ тураллар. Саҥыйахтаах дебаркадера өрөмүөҥҥэ турар.

ФАП баар – биэлсэр суох

Урицкай.  Биэлсэр-акушер пуунугар биэлсэрдэрэ суох, оттон нэһилиэнньэ үксэ биэнсийэлээх. Инбэлииккэ тахсар туруктаах дьон докумуоннарын оҥорторо Дьокуускайга барарга күһэллэллэр. Онуоха улуус киинигэр тоҕо анал хамыыһыйа кэлэн үлэлээбэтин ыйыталастылар. Дьон ин­­бэлииккэ тахсарга 3-4 сылы быһа эрэйи көрөрүн эттилэр. Бу боппуруоһу отчуот боротокуолугар киллэрэргэ уонна улуус баһылыга Николай Харбинныын сиһилии үөрэтэргэ эрэннэрдилэр.

Халаан уутугар бэлэм буоларга

Троицкай. Олохтоохтор үөрүүлээх сонуннарын эмиэ  үллэһиннилэр. Манна «Билайн» оператор 4G интэриниэт киллэрэн,  дьон  судаарыстыбаннай өҥөнөн туһанар, нолуоктары уонна араас төлөбүрдэри ыраахтан олорор төлүүр кыахтаммыт.

«Быйыл сааскы, сайыҥҥы ыҥырыы ардахтар сир-­уот, оҕуруот учаастактара ууга былдьаналларыгар төрүөт буоллулар быһыылаах», — диэн дьаахханар санаалар иһилиннилэр. Ол эрэн, отчуокка Нэһилиэнньэ олоҕор-дьаһаҕар куттал суох буоларын хааччыйар судаарыстыбаннай кэмитиэт бэ­­рэссэдээтэлин солбуйааччы Яна Наумова быһаарбытынан, былырыын ыҥырыы ардахтар (искусственнай) Өлүөхүмэ улууһугар ыам ыйын бүтүүтэ, бэс ыйын саҥатыгар кырыһы сиигирдэр соруктаах эрэ түһэриллибиттэрэ, онон сир-уот ууга барарыгар дьайар кыахтара суох. Тоҕо диэтэххэ, ыҥырыы ардах чопчу түспүт сиригэр эрэ, ону да кыра бириэмэҕэ эрэ түһэр. Онтон быйыл саас улуус халаан уутугар бэлэм буолара наадата этилиннэ. Онуоха тустаах министиэрис­тибэ, кэмитиэт мониторинг ыытыахтара.

Оскуола “Үтүө дьыала” бырагырааманан тутуллар

Заречнай. Нэһилиэнньэни  тутуута саҕаланан испит ос­­куола инники дьылҕата долгутар.

Иван Алексеев быһаарбытынан, Заречнай оскуолата «Үтүө дьыала» бырагырааманан тутуллар. Онуоха быйыл 19 мөлүйүөн 23 тыһыынча суумалаах үп оскуола тутуллуутугар көрүллүбүт, ол эрээри, бэдэрээччиттэн улахан тутулуктаах. Бэдэрээччит үтүө суобастаахтык үлэлээтэҕинэ уонна тутуу хаамыытын нэһилиэнньэ хонтуруолга ыллаҕына, оскуола дьиэтэ быйыл тутуллан киирэр кыахтааҕын туһунан иһитиннэриитин отчуокка кэлбит дьон күүстээх ытыс тыаһынан көрүстүлэр.

Олохтоох оҥорон таһаарыыны сөргүтүөххэ

Солянка. Манна  ньиэби уонна гааһы хостооччулар үлэлииллэр диэтэххэ, кинилэр улууска биир да оскуоланы туппаттарын туһунан олох­тоохтор хомолтолорун эттилэр. Солянкаҕа оскуолалара олус эргэ, мас дьиэҕэ үөрэ­нэллэр. Өрөспүүбүлүкэ социаль­най-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар уонна улууска да, нэһи­лиэккэ да туһалаах буоларыгар, Солянкаҕа ханнык эмэ оҥорон таһаарар үлэни тэрийэн, үлэ миэстэтин таһаарыахха наадатын сиэрдээхтик туруорустулар.

Улуус устуоруйатын мусуойугар сир-уот көрүлүннэ

Өлүөхүмэ к. Нэһилиэктэргэ сылдьан илэ хараххынан көрдөххө уонна олохтоохтор туруорсууларын иһиттэххэ, хомойуох иһин, улууска до­­руобуйа харыстабылын кыһалҕата олус элбэх.  СӨ до­­руобуйа харыстабылын миниистирин бастакы солбуйааччы Дмитрий Сергин 2020 сылтан улуустарга ананар испи­сэлиистэр ортолоругар биир да Өлүөхүмэттэн төрүттээх мэдиссиинискэй үөрэхтээх ыччат суоҕун, онон улуус­ка идэни таларга сырдатар үлэ күүскэ барыахтааҕын туһунан эттэ.

Бүтүн улуус үйэлээх устуо­руйатын кэпсиир, көрдөрөр кыраайы үөрэтэр түмэл дириэк­тэрэ Ирина Никифорова туспа дьиэ суох буолан, элбэх эспэнээт (14 тыһыынча 400 кэриҥэ) көрдөрүүгэ туруоруллар кыаҕа суоҕун, «Култуура» национальнай бырайыакка кыайан киирсибэттэрин туһунан эттэ.  Николай Харбин саҥа түмэлгэ анаан сир учаастага бэриллибитин, көрдүүр-чинчийэр үлэлэр ыытыллыбыттарын туһунан иһитиннэрдэ.

Олохтоохтор ситэ­­риилээх былаас үлэтин «үчүгэйинэн» сыаналаатылар. Бырабыыталыстыба нэһилиэнньэ кыһалҕатын балачча билэрин уонна быһаарарын бэ­­лиэтээн туран, нэһилиэнньэҕэ куруук аһаҕас буоларыгар баҕардылар уонна Өлүөхүмэ сирин эрчимин иҥэринэ, элбэхтик кэлэллэригэр ыҥырдылар.

Ааптар хаартыскалара