Өлүөнэ муостатын тутуута: үлэ күөстүү оргуйар

Өлүөнэ күргэтин тутуутун бары да кыраҕытык кэтии сылдьар буолан, бу туһунан хас биирдии сонуну кэрэхсии уонна үөрэ истэбит. Быйылгы сааскы халаан суолталаах тутууну таарыйбакка, этэҥҥэ ааста.

Бу туһунан тутууну сырдатар суруналыыстарга «ВИС» бөлөх тутууга дириэктэрэ Антон Крупнов анаан кэпсии тоһуйда:

— Сааскы халаан тутууну таарыйбакка, этэҥҥэ ааста. Муоста тутуута былаан быһыытынан баран иһэр. Үлэбитин кыһыҥҥы кэмҥэ эмиэ ыыппыппыт. Сүрүн үлэ өрүс уҥа өттүгэр ыытыллар. Хаҥас өттүгэр халаан кэмигэр тутуу эмиэ салҕанан барбыта. Билигин онно эмиэ тэтимнээх үлэ бара турар”, — диэн тутуу хаамыытын билиһиннэриитин саҕалаата тутуу салайааччыта.

Коффердам — тутуу сүрүн матырыйаала

Биһигини тутуу саамай хорук тымырыгар — тутуу ыытыллар сүрүн учаастагар киллэрэн, кааска биэрдилэр, анал сэлиэччиги кэтэртилэр. Ол кэннэ үлэ-хамнас күөстүү эргийэр киинигэр тиийдибит. Суруналыыстары арыаллыы сылдьан, «ВИС» бөлөх тутуу бырайыагын дириэктэрэ Антон Крупнов сиһилии быһааран биэрэр:

— Муоста коффердамын тутуута 30% бэлэм. 17,52 м үрдүктээх, 36 м кэтиттээх тимир «бочканы» от ыйын ортотугар диэри бүтэрэргэ былаанныыбыт. Ити үлэни хара уу ааһыытын кэмин учуоттаан ыытабыт. Уҥа биэрэккэ сүрүн өрөмүөннүүр баазабытын кытта ситимниир киирии суолу бүтэрэн эрэбит.

Бэлиэтээн эттэххэ, Өлүөнэ өрүс муостата тыйыс килиимэттээх усулуобуйаҕа аан дойдуга суох ураты тутуунан буолар. “Коффердам” диэн өрүс түгэҕэр муоста пилоннарын тутууга кураанах үлэлиир сири оҥорор тимир тутуу. Уопсай ыйааһыннара — 4,5 тыһыынча туонна. Тутуу бу матырыйаалын “ВИС” бөлөх анал сакааһынан Тюмень куоракка баар “СтальМост” АУо собуотугар оҥорбуттара. Арассыыйаҕа үс пилоннаах канатнай муоста тутуутугар үгүс технология аан бастаан туһаныллар.

Тутуу матырыйаала барыта баар

Тутуу дириэктэрэ Антон Крупнов бэлиэтииринэн, тутуу матырыйаалын Арассыыйа бары муннугуттан аҕаллылар.

— Арматура Комсомольск-на-Амуре куораттан кэллэ, оттон тимир конструкциялара Тюмень куоракка таҥыллаллар. Сорох матырыйааллары Дьокуускайтан атыылаһабыт. Онон матырыйаал өттүнэн уустук боппуруос суох. Билиҥҥи туругунан, хаҥас кытылга баар технологическай учаастакка 600‑тэн тахса туонналаах тимир тутуу таҥылынна. Исписэлиистэр истиэнэ панелларын уонна анал турбалары таҥыыны саҕалаатылар, — диэн кэпсиир салайааччы.

Үлэ икки биэрэккэ тэҥинэн барар

Салгыы Антон Крупнов бырайыак үс түһүмэҕинэн олоххо киирэрин бэлиэтээтэ. Бастаан тутуу ыытыллар сирин-уотун бэлэмнээбиттэр. Онтон өрүс уҥа уонна хаҥас өттүнэн тутууга туһаныллар суолу-ииһи оҥоруу. Онон билигин өрүс икки биэрэгэр тэтимнээх үлэ тэҥинэн бара турар эбит.

— 80‑ча сыбаайаны туруордубут. Муоста сүрүн тирэҕин балаҕан ыйыгар туруорарга былаанныыбыт. 2025 сылга үлэ сүрүн түһүмэҕэ былааннаммыт: уҥа кытылга толору кээмэйдээх сири дьөлө үүттээһин, хаҥас кытылга коффердамы таҥыыны уонна хапытаалынай тирэҕи тутууну түмүктээһин. Уопсайа үс коффердам уонна үс ханаал тирэхтэрэ тутуллуохтара. Бары наадалаах тимир конструкциялар тутуу учаастагар тиэрдиллибиттэрэ, — диэн бэлиэтээтэ тутуу салайааччыта.

Олохтоох дьон кытталлар

Биллэн турар, маннык баараҕай тутуу тэтимнээхтик барыыта үлэһит илии ахсааныттан тутулуктаах. Бу туһунан «ВИС» бөлөх тутууга дириэктэрэ Антон Крупнов бу курдук кэпсээтэ:

— Билигин учаастакка 200 киһи үлэлиир. Тутуу кэмигэр олохтоох дьону тардыыга ураты болҕомто ууруллар. 200 оробуочайтан аҥаара — олохтоох дьон. Уоннааҕы үлэһит — Арассыыйа эрэгийиэннэриттэн кэлбит коффердамнары хомуйар, иһэрдэр, таҥар уопуттаах анал исписэлиистэр. Саха сиригэр маннык исписэлиистэр тиийбэттэр, онон атын эрэгийиэннэртэн каадырдары аҕалабыт. Муоста сүрүн тутуутун кэмигэр үлэһит ахсаанын 500 киһиэхэ тиэрдэр былааннаахпыт. Олохтоох дьон сүрүннээн сир үлэтигэр сыһыаннаах үлэни оҥороллор.

Сахалар — муоста тутуутугар

Муоста тутуутун учаастагар үлэлии сылдьар саха исписэлиистэрин анаан көрсөн кэпсэттим. “ВИСстрой” бөлөх тутууга салайааччыларыттан биирдэстэрэ Михаил Акимов бэлиэтииринэн, Өлүөнэ өрүс икки биэрэгэр үлэ тэтимнээхтик бара турар.

— Бүгүҥҥү күҥҥэ 17 м үрдүктээх, 1300 туонна ыйааһыннаах 10‑с коффердамы хомуйа сылдьабыт. Хаҥас биэрэккэ сири дьөлө үүттүүр үлэ бара турар. Уопсайа 26 тирэх оҥоһуллуохтаах. Сүрүн үлэ от ыйыгар саҕаланыаҕа. Онуоха тустаах үлэ биэрэккэ ыытыллар. Онон билиги эппиэттээх үлэ күөстүү оргуйар, — диэн кэпсиир Михаил Акимов.

Олус эппиэттээх, тутаах үлэлээх геодезист Роман Платонов Дьокуускай куораттан сылдьар эбит.

— Геодезистар иккиэбит. Үлэбин саҕалаабытым ый буола илик. Бу билигин истиэнэ холуонналарын кээмэйдии сылдьабыт. Барыта нүөмэринэн араарыллан таҥыллар. Онон ааҕыы-суот бөҕө. Эппиэттээх үлэ, — диэн бэлиэтиир геодезист.

Үлэһиттэргэ — бэртээхэй усулуобуйа

Салгыы суруналыыстары Эргэ Табаҕаттан тэйиччи турар «ВИС» бөлөх тутууну ыытар сүрүн баазатыгар илтилэр. Манна салалта сүрүн офиһа, үлэһиттэр олорор дьиэлэрэ бааллар, тутуу матырыйаалын таҥыы үлэтэ ыытыллар былаһаакката, ыарахан уйуктаах тиэхиньикэ гарааһа баар.

— Бу учаастакка тутууга аналлаах каркаастары бэлэмниибит. Үлэһиттэрбит манна олороллор, аһыыллар, мантан сүрүн үлэлэринэн тарҕаһаллар. Онон үлэ бириэмэтин көдьүүстээхтик туһанар инниттэн производственнай баазаны манна оҥорбуппут, — диэн кэпсиир Антон Крупнов.

Тутууга үлэлиир дьон уопсай дьиэлэрин киирэн көрдүм. Симиэнэн үлэлиир буолан, сорох дьон сынньалаҥнарын кэмэ эбит. Бэйэ-бэйэлэрин солбуйсан үлэлиир буолан, бэрээдэк кытаанах. Суунар-тараанар хосторо киэҥ-куоҥ, ыраас. Уопсай дьиэ иһигэр-таһыгар табахтыыр көҥүллэммэт эбит. Дьиэттэн тэйиччи аһыыр остолобуойдара турар. Онон үлэһиттэргэ бэртээхэй усулуобуйа тэриллибит.

…Ити курдук, Өлүөнэ муостатын тутуута хайдах баран иһэрин, тутааччылар бырайыак сүрүн түһүмэхтэрин түмүктүүр соруктаах үлэлииллэрин, үлэ-хамнас тэтимнээҕин илэ көрөн, суруналыыстар астынан тарҕастыбыт.