Өлүү хараҕын үстэ өҥөйөн…

Аҕа дойдутун көмүскүү бэйэтин баҕатынан барбыт Александр Степанов байыаннай дьайыыга хайдах барбытын, байыас олоҕун туһунан кэпсиир.

Александр Степанов байыаннай дьайыыга ааспыт сыл күһүнүттэн сылдьар. Харса суох, түргэн-тарҕан сырыылаах «Хантер» диэн позывнойдаах байыас элбэх киһини өлүү айаҕыттан өрүһүйэн, доҕотторо кини туһунан киэн тутта, махтана кэпсииллэр. Кини тоҕо барарга санаммытын, кыргыһыы хонуутуттан доҕотторун хайдах таһаартаабытын туһунан кэпсээтэ.

Эйэлээх олоххо

Ньурба улууһун Маалыкайыттан төрүттээхпин, ыалбын, үс оҕолоохпун. Ойор-тэбэр оҕо сааһым Маалыкайга ааспыта, онно 1996 сыллаахха орто оскуоланы бүтэрбитим. Ол сыл үөрэххэ киирэн үөрэнэ сылдьан күһүн аармыйаҕа сулууспалыы барбытым. Кэлэн баран ыал буолан, оҕолонон, үөрэнэн, үлэлээн, күн-дьыл элэгэлдьийэн ааспыта. Кэлин Дьокуускайдааҕы наркологическай диспансерга медбыраатынан үлэлии сылдьабын. Онно сэттэ сыл үлэлээтим.

Хантараак баттаһыы

Ааспыт сыл атырдьах ыйыгар хантараак баттаһан барбытым. Тоҕо барбыккыный диэ? Бастатан туран, уолбун ылбатыннар диэн. Былырыын сайын уолум аармыйаттан саҥа кэлбитэ, кинини ыытыахтарын оннугар олоҕу олорбут киһи мин барыам диэн буолбута. Кини удьуору салгыыр, ууһу тэнитэр кэскилим буоллаҕа.

Иккиһинэн, сэбиэскэй кэмҥэ төрөөбүт киһи буоларым быһыытынан, патриотизм, дойду туһугар диэн санаам баһыйбыта. Киһини өйдүүр буолуохпутуттан дьиэ кэргэҥҥэ уонна оскуолаҕа дойду иннигэр бэриниилээх буоларга ииппиттэрэ. Дьиҥэ, барабын дуу, суох дуу диэн өр толкуйдаабытым. Элбэҕи ырытан, ырыҥалаан көрбүтүм уонна бэйэбэр итинник быһаарыныыны оҥорбутум.

Байыаннай дьайыыга

Тиийиэхпиттэн «Сокол» квадроциклга суоппардаабытым. Кыргыһыы бара турар сиригэр ону-маны киллэрэрим, төннөн тахсарбар 200, 300 курууһу таһаарарым. Түүн аайы 3–4 хайаан да киирэрим, саамай элбэхтэ, биир түүн 6 эриэйсэни оҥорбутум. Инники кирбиигэ сытааччыларга блиндажка диэри астарын киллэртээн биэртэлиирим.

Биир оннук төннөрбөр икки снайпер уол тыылга тахсыһабыт диэн, кэннибэр олорустулар. Инники кирбиигэ киирэргэ-тахсарга биир киэҥ аһаҕас сир баара, өстөөхтөр онтон 300 миэтэрэ курдук сыталлара. Хас сырыы аайы бүлүмүөт уонна автоматическай гранатомет үлэлиирэ, ытыалыыллара. Ол күн иннинэ ардахтаан бадараан бөҕө буолбута. Ол аһаҕас сирбэр квадроциклбынан аа-дьуо сыылларан кэлээппин кытары бастакы бүлүмүөтүнэн ытыалаан субуруттулар. Мин гаастыы сатыыбын да «Соколым» кыаммат буолан хаалла. Иннибэр-кэннибэр, ойоҕоспор бүлүмүөт ытыалаан субурутар, буулдьа ардаҕын аннынан айаннатыы. Оннук 200 миэтэрэ кэриҥэ нэһиилэ айаннаан туораатыбыт. Тахсан баран снайпер уолаттарым этэллэр: “«Хантер», как ты так ездишь? Опасно оказывается с тобой, мы то под землёй лежим в окопах и блиндажах, а ты каждую ночь так ездишь». 2 миэтэрэ үрдүктээх уолаттар бүлүмүөт ытыалыырыгар 1,5 миэтэрэлээх квадроциклга хайдах бүгэн, батан сыппыттарын бэйэлэрэ да өйдөөбөттөр.

Бааһырыы

Түүннэри-күнүстэри «Сокол» квадроциклынан инники кирбиигэ бородуукта таһабын, төннөрбөр бааһырбыт дьону таһаарабын. Бастаан киһи син биир куттанар, онтон үөрэнэн хаалаҕын. Уопсайа, үстэ эстэ сырыттым, бастаан гранатомет быһыылааҕа, иккиһин магнитнай дэлби тэптэриигэ. 5 миэтэрэҕэ диэри көппүтүм. Квадроциклым барахсаны сатаан өрөмүөннэммэт, туһаттан таҕыста диэбиттэрэ. Ол түгэҥҥэ комбатым уонна Женя диэн саха уола кэннибэр олорсо сылдьыбыттара. Кинилэр, хата, туох да буолбатахтара, эчэйбэтэхтэрэ. Ыраах эһиллибиппиттэн быһыылааҕа, кыратык эчэйбитим, илиилэрим, атахтарым саллаччы иһэн хаалбыттара. Онтон үһүспүн Ньурба уолун кытта инники кирбиигэ киирэн иһэн эстибиппит. Противотанковай миинэни уларытан оҥорбут «Яга-бабанан» бырахпыттар этэ. Квадроциклбыт эстибит сирбититтэн 15 миэтэрэ, оттон биһиги 30 миэтэрэ тэйиччи түспүт этибит. Кэннибэр олорсон иһэр киһим «ударнай волнаҕа» оҕустаран икки илиитэ тостубута уонна аҥаар атаҕар оскуолактар хатаммыттара. Мин атаҕым тостубута уонна биир атахпар 20 оскуолак киирбитэ.

Итинник дэлби тэптэриигэ хайдах тыыннаах хаалбыппыт диэтэххэ, кэнники көлүөһэбитинэн үктэтэн, эһиллэн хаалбыппыт. Инники көлүөһэбит табыллыбыта буоллар, мотуор сыаба тоҕута саайан өлөртүүрэ хаалбыта. Кэннэ чэпчэки буолан, «ударнай волна» охсон биһигини тамнаан кэбиспитэ. Биһиги «Соколбытын» кытары бары үрүө-тараа көтөн хаалбыппыт. Суолбут барыта бадараан, бүтүннүү хаһыллан оллур-боллур, түүн ыас хараҥа, уҥа-хаҥас халыйдыҥ да бүттэ, миинэ. Онон им балайга атаҕыҥ иминэн эрэ инниҥ диэки бараҕын. Хаан-сиин, тыын харбаһыыта, бириэмэ бытаана сүрдээх…

Олоххо төннөр ыарахан

Эйэлээх олоххо төннөр ыарахан соҕус эбит. Араас майгылаах киһи баар, ким хайдах аһарарынан быһыылаах. Мин санаабар, манна арыгы иһимиэххэ наада. Итиэннэ психологтарга сылдьыахха, балыыһаҕа, профилакторийга киирэн эмтэнэн, доруобуйаны чэбдигирдиэххэ сөп буолуо. Тус бэйэм туспунан эттэххэ, кэргэним аттыбар баар буолан, дьиэ кэргэним өйөөн аралдьыйабын.

Дьиҥэ, билиҥҥитэ оннук кыаллыбат. Ыарахан бааһырыыны ыламмын, билигин атахпар Илизаров аппараатын кэтэн, хамсаабакка сытабын. Өссө биир ый сытыарабыт диэтилэр. Атаҕым остоҕуна, хамыыһыйа ааһан, чааспар төннүөхтээхпин…