Эмтээх үүнээйилэр

Уулаах отон туһата.

Отон туһатын туһунан бэрт элбэхтик суруллар. Бүгүн Клара, Петр Токумовтар «Төрөөбүт дойдубут эмтээх үүнээйилэрэ» кинигэлэриттэн отон туһатын туһунан таһаарабыт.

Уулаах отон. Саха сиригэр үүнэр отонноох үүнээйилэртэн биир бастыҥнара. Бэс ыйыгар сибэккилэнэр, атырдьах, балаҕан ыйыгар аһа буһар. Сибэккитэ кыра да хаһыҥтан эмсэҕэлиир уонна кыайан өрүттүбэт. Онон сибэккилэнэр кэмигэр сылаас буоллаҕына, отон хойуутук үүнэр.

Эмтэнэргэ анаан сэбирдэҕин уонна отонун туһаналлар. Хомуйуллубут сиргэ иккистээн үс -түөрт сылынан эрэ эргиллиэххэ сөп. Саас эрдэ, хаар ууллуута эбэтэр ыкса күһүн  хомуйар ордук. Оччоҕуна түргэнник уонна үчүгэйдик куурар. Сорохтор хараҥа сиргэ куурдар ордук диэн этэллэр. Хаппыт сэбирдэхтэртэн бөҕүн-сыыһын  сирийэн көрөн ыраастаныллар. Отонун сибиэһэйдии эбэтэр тоҥорон хаһааныллар.

Сэбирдэҕин көөнньөрөн эбэтэр оргутан хабах ыарыытыгар туһаныллар. Ону таһынан куртах аһыытын көбүтэргэ, хаан баттааһынын намтатарга, тымныйыыга, ревматизмҥа, хабах, бүөр ыарыытыгар туттарга сүбэлиибит.

Отонун көөнньөрөн С уонна А битэмиин тиийбэтигэр, ыалдьан тоҥо-тоҥо тиритэр кэмҥэ туһаныахха сөп. Отонун сиэхтээҕэр, чэйгэ барыанньатын кутан иһэр ордук туһалаах. Түүн иигин туппат буолбут оҕону эмтииргэ хатарыллыбыт сэбирдэҕин уонна отонун тэҥ кээмэйин булкуйан, икки улахан ньуосканы икки ыстакаан оргуйбут ууга кутан, 15 мүнүүтэ мөлтөх уокка сылытыллар. Онтон сойутан, сиидэлээн, биир аҥаарын күн устата, иккиһин киэһэ утуйуох иннинэ бэриллэр.

Саха эмчиттэрэ уулаах отон сүмэтин модьууну уонна ымынаҕы эмтииргэ туһаналлар.

Уҥуохтаах отон оннугар уулаах отон сэбирдэҕэ  туттуллуон сөп. Сэбирдэҕинэн гипертонияҕа, цистиккэ, бүөр, быар, куртах ыарыытыгар, тымныйыыга эмтэниллэр. Онуоха 30  г бытарытыллыбыт отон сэбирдэҕин 600 мл ууга 10  мүнүүтэ оргутан баран, 1 чаас туруоран, сиидэлээн, ыстакаанынан күҥҥэ үстэ иһиллэр.

Сүһүөх-дьарҕа ыарыыта эмиэ бэриммэтинэн биллэр. Маныаха отон сэбирдэҕин оргутан иһэр көмөлөһүөн сөп. Икки кыра ньуоска бытарытыллыбыт сэбирдэҕи биир ыстакаан ууга 15  мүнүүтэ мөлтөх уокка  оргутан, сойутан, сиидэлээн, күнү быһа сыпсырыйан нэдиэлэ устата иһиллэр. Аҕыйах күн сынньанан баран, эмиэ хатыланар. Маннык иһэ сырыттахха сүһүөхтэргэ мунньуллар  туһата суох эттиктэр суураллан, сүһүөх уларыйыыта тохтуур, испэт, хам ылар ыарыыта аччыыр, ыарыы биллэ үмүрүйэр.

Хаан үрдүк баттааһыныгар отон сүмэтэ ордук туһалаах. Хаан баттааһына түргэнник түһэр уонна наһаа хамсаабат.

Итинник үгүс дьайыылаах буолан, отон бары чааһа арыгыттан сүһүрүүгэ туттуллуон сөп.

Клара, Петр Токумовтар,

«Төрөөбүт дойдубут эмтээх үүнээйилэрэ» кинигэлэриттэн.