Өҥөнү оҥоруу тупсарын туһугар

Өрөспүүбүлүкэҕэ «Туризм уонна ыалдьыттааһын индустрията» национальнай бырайыак соруктарын олоххо киллэриигэ туһуламмыт үгүс үлэ ыытыллар. Ол курдук, туристическай баазалар тутуллаллар, саҥа турмаршруттар аһыллаллар, туристическай ырыынакка үлэлэһэр дьон субсидияларынан туһаналлар.

Бүгүн туризм эйгэтигэр туох уларыйыы киирбитин, урбаанньыттарга көмө быһыытынан эспиэрдэр уонна туристары кытта үлэлэһэр туроператордар санааларын билиһиннэрэбит.

Суолталаах докумуон

Былырыын Урбаан уонна туризм министиэристибэтэ эрэгийиэҥҥэ туризмы сайыннарыыга туһуламмыт Стратегияны оҥорбута. Ол докумуон сотору кэминэн бигэргэниэхтээх. Сүрүн сорук – 2030 сылга диэри 750 тыһыынчаттан итэҕэһэ суох турист (сыллааҕы көрдөрүү) кэлэн барара ситиһиллиэхтээх. Бу, биллэн турар, үлэ миэстэтин таһаарыыга, өрөспүүбүлүкэ экэниэмикэтин бөҕөргөтүүгэ төһүү өйөбүлүнэн буолуоҕа.

Маны таһынан, өрөспүү­бүлүкэ олохтоохторун туризмҥа сыһыарыы, хас биирдии улууска туризмы сайын­наран, төрөөбүт дойду устун айаннааһыны олохтоохтук тэрийии ирдэнэр. Ол инниттэн Стратегияҕа “дьиэ туризма” (домашний) диэн өйдөбүлү киллэрбиттэрэ. Ол эбэтэр нэһилиэктэргэ тиийэ саҥа турис­тическай маршруттары тэри­йии, туризмҥа сыһыаннаах исписэлиистэри бэлэмнээһин, айан-сырыы боппуруостарын быһаарыы, сувенирдары дэлэччи оҥоруу уо.д.а. суолталаах боппуруостары кэлимник быһаарыы соруга турар.

Эспиэрдэр үөрэхтэрэ

Урбаан уонна туризм минис­тиэристибэтэ көҕүлээһининэн туризмынан дьарык­танар урбаанньыттарга анаан араас үөрэтэр, сүбэ­лиир тэрээһиннэр тэриллэллэр. Ааспыт нэдиэлэҕэ “Үлэ кыбартаала” кластерга Саха сиригэр туризм сайдыытыгар туһуламмыт сэминээрдэр, маастар-кылаастар буолан аастылар. Манна Арассыыйаҕа туризм эйгэтин араас хайысхаларыгар тахсыылаахтык үлэлии сылдьар ыалдьыттааһын боппуруос­тарыгар бастыҥ эспиэрдэр мустан, бу эйгэҕэ сыыппара технологияларын хайдах сайын­нарыахха сөбүн ырыттылар, сүбэлээтилэр.

Сувенирдары оҥорууга туһуламмыт сиэссийэҕэ тус бэйэм анаан интэриэһиргээн сырыттым. Удмуртия Өрөспүүбүлүкэтигэр туризмы сайыннарыыга үлэлээбит, Ыалдьыттааһын индустриятын национальнай сойууһун уопуттаах эспиэрэ Юлия Железняк “сувенир, бренд, туризм сайдар сиригэр араас номоҕу толкуйдааһын – бу туристары тардыыга бастакы сүрүн олук” диэн бэлиэтээтэ.  Федеральнай эс­­пиэр туохха болҕомтону ууруох­ха сөбүгэр ымпыгар-чымпыгар тиийэ быһаарда. “Холобур, ас менютугар «кровяная колбаса» диир оннугар атыннык ааттыахха сөп. Хотугу норуоттар сөбүлээн сиир астара буоллаҕына, өрөспүүбүлүкэ таһыттан кэлбит турист “кровь” (хаан) диэн тылы соччо ылыммат. Оттон «сбитые сливки» диэн аһы кини үөрүүнэн амсайыаҕа. Онон минньигэс­тик иһиллэрин туһугар, аскытын табатык ааттааҥ”, – диэн сүбэлээтэ Юлия Железняк. Саха сиригэр туристар олохтоох омуктар тымныы усулуобуйаҕа олорор олохторо ордук кэрэхсэтэр. Онон федеральнай эспиэр төрүт олохтоох дьон күннээҕи түбүктэрин, үлэлэрин хото көрдөрөргө дьулуһарга сүбэлээтэ. Аны туристарга саамай тэнийбит сувенирынан кинилэр кэлбит сирдэриттэн аккырыыкка ыытыы буолбут эбит. Онон федеральнай эспиэр “турист хайаан да эһиги дойдугутун сирэйдиир аккырыык­каҕа болҕомтотун ууруоҕа, онон эрдэттэн хаһааныҥ, оҥос­туҥ” диэн сүбэлээтэ. “Сувенир – эрэгийэн сирэйэ” диэн бэлиэтээтэ Юлия Железняк.

Туох уларыйыы киирдэ?

Туризмынан дьарыктанар дьоҥҥо кэлиҥҥи кэмҥэ ирдэбил кытаатта. Олортон кылгас­тык билиһиннэрдэххэ маннык.

РФ Бырабыыталыстыбатын 2024 сыл сэтинньи 29 күнүнээҕи 1677 №-дээх ыйаа­ҕар олоҕуран, 2025 сыл кулун тутар 1 күнүттэн экскурсоводтары уонна экскурсовод-тылбаас­чыттары аттестация­лааһын саҥардыллыбыт бэрээдэгэ олоххо киирэр.

Экскурсоводтар туристарга оҥоһуллар өҥө хаачыстыбатыгар сыһыаннаах  иһитиннэриилэри үлэлэрин саҕалыахтарын иннинэ хайаан да эрдэттэн билиһиннэриэхтээхтэр.

Дьон түһэр дьиэлэрэ (гостиницалар, хостеллар, санаторийдар, сынньалаҥ кииннэрэ, оҕо доруобуйатын тупсарар лааҕыр­дара, ыалдьыттар хосторо уо.д.а.) анал ирдэбил быһыытынан кылаастарга араарыллыбатах буоллахтарына, кинилэр үлэлэрэ 2025 сыл балаҕан ыйын 1 күнүттэн тохтотуллар. Тэрилтэлэр төһө хааччыллыылаахтарынан бары кылаастарынан наардааһыны ааһаллар (классификация). Онон маннык биисинэһинэн дьарыктанар дьон бу иһитиннэриини болҕомтоҕо ылан, тустаах докумуоннары кэмигэр толороллоро наада.

Михаил Местников, «inYakutia» туроператор салайааччыта:

– Туроператор быһыытынан хаачыстыбаҕа үлэлиибит. Сүрүннээн өрөспүүбүлүкэ таһыттан кэлэр турис­тары көрсөбүт. Туристарбытын ыарахан сыаналаах тэриллэринэн хааччы­йар буолан, путевкабыт сыаната үрдүк. Онон Саха сириттэн турист аҕыйах. Арассыыйа туристара ону орто сыананан ааҕаллар. Биэнсийэлээх, элбэх оҕолоох дьоҥҥо социальнай чэпчэтиини оҥоробут. Туристар ордук Өлүөнэ очуостарыгар, Сиинэҕэ, Өймөкөөҥҥө, Саха сиринэн Магадаан уобалаһыгар айаннааһыҥҥа хото кэлэллэр. Урбаан министиэристибэтин кытта Усуйаана Депутатскайыгар “Дьүкээбилгэ айан” маршрутун толкуйдаатыбыт. Онно кытайдары кытта кэпсэтии бара турар. Ити курдук сонун турмаршруттар эбиллэн иһиэхтэрэ.

Лия Винокурова, «Yakutia tripp» туроператор салайааччыта:

– Туристары кытта сылы эргиччи үлэлиибит. Кыһыҥҥы кэмҥэ сакаас аҕы­йах. Үлэбит үгэнэ – сайын. Хастыы да күннээх уунан, массыынанан, сатыы айаннары тэрийэбит. Дьон Өймөкөөн, Томпо, Горнай, Кэбээйи улуустарын кэрэхсииллэр. Ол иһин бу улуустарга араас ха­­йысхалаах турмаршруттары тэри­йэбит. Сүрүннээн Саха сирин олохтоохторо турист быһыытынан сылдьаллар. 2030 сылга диэри туризмы сайыннарыыга туһуламмыт Стратегияны оҥорууга биһигини, туристары кытта үлэлиир дьону кытта анаан кэпсэппиттэрэ, санаабытын истибиттэрэ. Бу докумуоҥҥа туох тэрээһин ыытыллыахтааҕа, харчы тыырыллыыта, туох саҥа тутуу барара, сонун хайысхалары торумнааһын киириэхтээх. Онон туризмы сайыннарыыга үлэлэһэр дьон бу докумуон сотору бигэргэнэрин анаан күүтэ сылдьабыт.