Эрэллээхтик этэбин

Дмитрий Пономарев-Дьолуолаах “Ньырбакаанын” эйгэтиттэн саҥа тахса сатыы сырыттахпына, аны Василий Гоголев-Уйулҕан “Хамначчыт кыыс дьылҕата” диэн ааттаах кинигэтэ кэллэ.

“Улуу Эбэ, ханнык бэйэлээх хара харахтаах хаһан хайгыы көрөн эйигин сүрэхтээбитэй? …Тойон Мүрүттэн төрүттээх Майаҕатта оҕо, алта көһү анааран көрбөккө, чиҥ уллуҥаҕа эрчимнээхтик либиргээн кэлэн, үс былас туутунан көмүс урсуҥҥун дьиримнэттэҕэ…” – диэн быралыйар былыргы кэми кытта ааптар ситимнээбит Улуу Эбэтэ билигин ырыаҕа ылланар Мэҥэ Хаҥалас Балыктааҕа эбит. Хайдах эрэ ааҕааччы бу Балыктаах “бастар бараммат баһаам элбэх көмүс хатырыктааҕын хоргунугар маҥкырдаабатах”, күөл “тоҕус туруу тумулугар тохтоон сүһүөхтээх бэйэтэ сүгүрүйбэтэх” буоллаҕына, бэйэтин кэрэттэн маппыт, итэҕэс да курдук сананыыһы… Дьиҥнээхтии ойуулуур-бичийэр тыл хор, ол курдук күүстээх!

Балыктаах бөһүөлэгэр Лэгэнтэй уонна Кэтэриинэ Гоголевтар ыал буолан, сүүрбэһис үйэ сахатын сиэринэн оҕо бөҕөтүн төрөтөн, үлэ бөҕөтүн үлүмнэтэн, үчүгэйтэн үөрэн, куһаҕантан хомойон олорбуттара. Биир күн арай кинилэр ийэлэрэ чугастааҕы да дьонугар соһуччу, дьикти, киһи аайы тиксибэт ыар дьылҕаттан быыһаммыт дьахтар эбитин номоҕо арыллан кэлэр… Дьэ, бу төрөппүт ийэтин дьылҕатын, дьиҥ олоҕун саха суруйааччыта, куорат оскуолатыгар технология уруогун биэрэр учуутал Василий Гоголев-Уйулҕан сэһэн гынан суруйбут.

Сэһэн бастаан “Хоһуун таас” диэн аатынан 2013 c. аҕыйах ахсаанынан тахса сылдьыбыт эбит. Ол тахсыытыгар бастакы сэҥээрии тылы норуодунай бэйиэт Наталья Харлампьева суруйбут. “Айар”  кинигэ кыһата быйыл кинигэни хаттаан, атын ааттаан бэчээттээбитэ – сэһэн кырдьык ааҕааччыны тардар күүстээҕин туоһулуур.

1981 с. Хабаровскайдааҕы култуура инстутутугар биһиги: оскуола кэнниттэн туттарса тиийбит Наташа Михалева уонна Намнааҕы педучилище кэнниттэн учууталлаан баран хореограф идэтигэр холонор баҕалаах Вася Гоголев аны түөрт уонча сылынан саха биллэр суруйааччылара буолан кинигэлэрбит дьоро тэрээһиннэригэр ыалдьыттаһыахпыт диэн санаан көрбөтөхпүт биллэр. Василий СӨ Суруйааччыларын сойууһугар икки улахан сэһэннээх, уран тыл ууһа буола сиппит-хоппут киһи киирбитэ. Дьиҥэ, кини айылҕаттан хадаҕаламмыт эргиччи дьоҕурдаах: суруйааччытын таһынан мас ууһа, үрдүк үөрэхтээх үҥкүү туруорааччы (Кирюшкиннар пантомимоларыттан билигин да толоруон сөп), оһохчут, аны бу кэнники дроннары сууһарар буулдьаны айан патент ылла. Аны туран, кинини саха киинэтин бастакы хардыылаппыттар кэккэлэригэр хорсуннук киллэриэххэ сөп.

Ол курдук,  Үөһээ Бүлүүгэ үлэлии сылдьан, олохтоох милиция салаатын кытта “Суор тиһэх кыланыыта” киинэни устан турар. 90-с сылларга бу киинэ кулууптарга “сахалыы киинэ” диэҥҥэ көрөөччүнү аан бастаан ыы-быччары муспутун өйдүүр буолуохтааххыт.

х х х

“Айардар” саҥа кинигэлэрин Курашов уулуссатын 24 Уопсастыбаннай киин дьиэтигэр баар БИЧИК+маҕаһыыннарыгар сүрэхтиир үтүө үгэстээхтэр. Ааҕыыны таптааччылар бу күн кэлэн суруйааччыттан илии баттааһыннаах кинигэни атыылаһаллар. Уйулҕан күнүгэр ааҕааччылары таһынан айар-уһанар дьоҕурдаах доҕотторо муһуннулар, оннооҕор хаас хотоҕойуттан (куорсунуттан) бэйэ оҥоһуу уруучуканы ким эрэ бэлэхтээтэ! Сэргэх киһи тэрээһинэ эмиэ сэргэх: ким да күлбэккэ-үөрбэккэ, ыйытыылары биэрбэккэ уонна ыйытыыларга хоруйдаабакка, минньигэс утахха, бурдук аска тиксибэккэ барбата быһыылаах. Көрсүһүүнү Уйулҕан ийэтигэр анаабыт хоһоонугар Константин Степанов ырыата доҕуһуоллаата.

Өссө биир үөрүүлээх кэллим: БИЧИК+ маҕаһыыҥҥа мин “Тэбэр сүрэх” хоһоонум хомуурунньуга тахсыбыт эбит. Бүппүт курдук этэ, онтон атыыһыт этэринэн, хаһаастарыттан хостообуттар. Икки кинигэни атыыластым ээ, “хайдах эрэ булан биэрээр эрэ” диэн көрдөһүүлээх дьон баар этэ.

Дьэ, онон, быйылгы күһүҥҥүм Дьолуолаах уонна Уйулҕан сулустарын аннынан ааста. Баай ис хоһоонноох, киэн туттуу уонна астыныы иэйиилээх күһүн буолла. Оттон ааҕааччылар кыһыҥҥы уһун киэһэлэри сахалыы айымньылары ааҕыынан байытыҥ, уран умсулҕанынан толоруҥ. Суруйааччылар эһиэхэ утары уунардаахтар диэн эрэллээхтик этэбин.

Наталья МИХАЛЕВА-САЙА