Өрөмүөн ньиргийэр оскуолатыгар

Сарсыарда үлэ чааһа саҕаланыыта Дьокуускай куорат 7‑c №-дээх оскуолатыгар тиийдим. Оскуола куораппыт биир киин уулуссатыгар турар. Тула саҥа, элбэх этээстээх дьиэлэр дьэндэһэн, бу оскуолаҕа үөрэниэн баҕалаах үгүс. Тиэргэҥҥэ киирбитим, үс этээстээх, былыргылыы тутуулаах таас оскуола таһа барыта өрөмүөҥҥэ туттуллар матырыйаалынан туолбут. Таһыттан дрель тыаһа, кырааска сыта, киирии-тахсыы үгүс. Быһата, үөрэх дьылын көрсө күргүөмнээх үлэ ыытылла турарын бэлиэтии көрдүм.

35 сыл устата бастакы хапытаалынай өрөмүөн

Оскуола дириэктэрэ Светлана Нестеровна Федоровалыын эрдэ күммүтүн, чааспытын болдьоон көрүстүбүт. Бастакы этээскэ баар остолобуойтан кэрийэн саҕалаатыбыт. Киирээти хаҥас, кэҥэс сиргэ остолобуойдаахтар. Утары кирилиэс икки өттүгэр оҕолор соннорун, таҥастарын ыйыыр сирдэрэ баар. Билигин өрөмүөн үгэнэ буолан туох-ханна буолуохтааҕын дириэктэр эрэ кэпсээнинэн киһи сирдэтинэр. Оскуола туһунан дириэктэринэн 2013 сылтан үлэлиир Светлана Нестеровна маннык кэпсээтэ:

— Оскуолабыт 1988 cыллаахха тутуллан үлэҕэ киирбитэ. Сэбиэскэй Сойуус саҕанааҕы куорат оскуолатын бырайыагынан икки симиэнэҕэ анаан тутуллубут оскуола буолар. Быйылгы үөрэх дьылыгар биһиги оскуолабытыгар 1 750 оҕо үөрэннэ. Ардыгар 1 800 оҕо буолааччы. Ол эрээри кэлиҥҥи кэмҥэ оскуолаларга (пристройдар) сыһыарыы тутуулар тутуллан, элбэх саҥа оскуола дьэндэһэн, кыһалҕа кэлиҥҥи уон сылга быһаарыллан эрэрэ үөрдэр. Федеральнай олус туһалаах бырайыактар үлэлээннэр, оскуолалар, уһуйааннар хапытаалынай өрөмүөннэрэ федерацияттан үбүлэнэрэ улахан көмө буолар. Арассыыйа үрдүнэн маннык өрөмүөннэммэккэ турбут оскуола баһаам буоллаҕа. Холобур, биһиги оскуолабыт 35 сыл устата улахан өрөмүөнэ суох турбута. 2014 сыллаахха кырыыһата тэстэрин иһин сарайа өрөмүөннэммитэ уонна иллэрээ сайын уотугар-күөһүгэр кыра өрөмүөн ыытыллыбыта. Инньэ гынан, ититэр ситимэ, канализацията, уутун ситимин турбалара барыта мөлтөөн-алдьанан сотору-сотору саахал тахсар этэ. Хас да сыл устата эргэрэн бүппүт турбаларбыт, ититэр ситимнэрбит барыта уларыйарыттан үөрэбит. Оскуолабыт уопсайа 8 тыһыынчаттан тахса кв. м.

«Монтажниктарга» махтал

— Өрөмүөммүтүн «Монтажник» диэн тутуу тэрилтэтэ оҥоро сылдьар. Бастаан биһиги суоттааһыммытынан өрөмүөн үбэ 220 мөлүйүөн суума буолбута. Бастакы симиэтэ ити суумаҕа оҥоһуллубута. Онтон федерация 127 мөлүйүөнү биэрбитэ. Маныаха тендеринэн өрөмүөммүт 120 мөлүйүөҥҥэ оҥоһулла турар. Ити суума симиэтэтигэр оскуолабыт тас фасада, икки успуорт саала, кылаастар кырааскалара, муостата киирбэтэ. Түннүктэр, ааннар, туалеттар, көрүдүөрдэр, уопсай туттуллар миэстэлэр, ону сэргэ уу-хаар, канализация ситимэ о. д.а. барыта өрөмүөннэнэр. «Монтажник» тутуу биригээдэтин үлэһиттэрэ олус хаачыстыбалаахтык оҥоро сылдьаллар, онон махтанабыт,  — диир Светлана Нестеровна.

“Бу муостаҕытын барытын уларыттыгыт дуо”, — ыйытабын. Онуоха Светлана Нестеровна: «Урукку оскуолабытыттан муостабыт эрэ хаалар. Олус үчүгэйдик, хаачыстыбалаахтык оҥоһуллубут буолан, харыһыйдыбыт. Ол оннугар дьиэбит үрдүн аныгылыы оҥортордубут. Төрөппүттэр көҕүлээһиннэринэн, художественнай училище дизайнер-учуутала кэлэн оскуолабыт ис бараанын, өҥүн таҥан, сүбэлиир, тэҥҥэ үлэлэһэр».

Оҕо аһылыгар сүрүн болҕомто

—250 миэстэлээх остолобуойга 1750 оҕо аһаан тахсарыгар түргэн-тарҕан туттуулаах үлэһиттэрбит абырыыллар. Ол курдук, “Школьное питание” диэн тэрилтэни кытта мэлдьи үлэлиибит. Ити тэрилтэ биригээдэтэ биһиги оскуолабытыгар 20‑тэн тахса сыл үлэлээтэ. Оҕо аһылыгын тэрийии сүрдээх элбэх билиини, сатабылы ирдиир.

Биһиги үлэһиттэрбит ону сөптөөхтүк хааччыйаллар. Ону сэргэ бу федеральнай бырагырааманан 14 мөлүйүөнү оскуолаҕа тэрил, мал-сал ыларга биэрбиттэрэ. Онон остолобуойбутугар иһит сууйар массыына, ас уурар саҥа витриналары, холодильниктары туруоруохтаахпыт. Остолобуой ас астыыр сыаҕын өттүнээҕи муостаны барытын уларыттыбыт, истиэнэлэри саҥартыбыт. Ол оннугар бэтэрээ, оҕолор аһыыр сирдэрин муостатын уларыттарбатыбыт. Маны сэргэ ити көрүллүбүт үбүнэн кылаастарга көмпүүтэрдэри, араас оборудование, паарта, олоппос атыылаһар былааннаахпыт.

Үлэ 90% оҥоһуллубут

— Билиҥҥи туругунан өрөмүөммүт 90% оҥоһуллан турар. Ититэр ситим, уу ситимэ уонна канализация барыта оҥоһулунна. Оскуола түннүктэрин олордуу, ааннары туруоруу, кырааска үлэтэ бара турар. Атырдьах ыйын 10 күнүгэр өрөмүөммүт барыта этэҥҥэ бүтүөхтээх, оччотугар үөрэх дьылын аһыллыытыгар кылаастары бэлэмнээн барыахтаахпыт,  — диэн кэпсии-кэпсии Светлана Нестеровна миэхэ салгыы иккис, үһүс этээстэри көрдөрдө.

Урут хас да сыллааҕыта туох эрэ наадаҕа бу оскуолаҕа кэлэ сылдьыбытым. Оччолорго, чахчы, өрөмүөнэ суох буолан, хараҥа уонна аныгы истиилтэн олох ыраах диэн көрбүттээҕим. Ол бэйэтэ сырдаан, биридимиэккэ сыһыарыылаах кылаастар көрүдүөрдэрэ тустаах өҥнөрүнэн кырааскаламмыттара тута харахха быраҕыллар. Иккис этээскэ икки успуорт саалата сэргэстэһэ турар. Оскуолаҕа физкултуура уруога нэдиэлэҕэ үстэ буолар эбит.

— Оҕолорго хамсаныы хайаан да наада, онон икки успуорт саалалаахпытыттан наһаа астынабыт. Уруоктары таһынан манна араас дьарыктар ыытыллаллар. Саалабыт өрөмүөнүгэр харчыбыт тиийбэт, ол эрээри былыргылыы тутуу буолан билиҥҥээҥҥэ диэри туруга куһаҕана суох. Көрүдүөрдэргэ дьоҕус дьыбааннары, ыскамыайкалары ылыахпытын баҕарабыт.

Оҕолорбутугар анаан дьоҕус кабинкалары сакаастаатыбыт

— Быйыл оскуолабытыгар биэс бастакы кылааһы аһабыт. Олортон биирэ — сахалыы кылаас. Биһиги төрөппүттэр баҕаларынан, төһө сайаапка киирбитинэн көрөн, нууччалыы, сахалыы диэн кылаастары аһабыт. Хомойуох иһин, биир эрэ сахалыы кылаас аһыллар.

Быйыл кыра кылаастарбыт оҕолоругар анаан дьоҕус кабинкалары сакаастаатыбыт. Манна кинилэр соннорун, таҥастарын ыйыахтара. Ол кабинкалар күлүүстээх буолуох-

тара, көрүдүөргэ ханан миэстэ баарынан туруортуохпут, — диэн кэпсээтэ.

Ырыа куттаах оскуола

—«Муусука — барыбытыгар» диэн бастакы бэрэсидьиэн Михаил Николаев бырайыагын наһаа сөбүлээммит, 2014 сылтан үлэлэһэбит. Светлана Ивановна Мегина уонна Галина Алексеевна Семячкина диэн муусукаҕа икки энтузиаст учууталлаахпыт. Кинилэр вокалга, хорга оҕолору дьарыктыыллар. Оҕолорбут норуоттар икки ардыларынааҕы улахан куонкурустарга тиийэ ситиһиилэммиттэрэ. Ону таһынан, «Ситимчээн» диэн үҥкүү ансаамбыллаахпыт. Үҥкүүгэ оҕолору Валентина Баягантаева диэн учуутал дьарыктыыр. Үҥкүүлүөн, ыллыан баҕалаах оҕолорбут элбэхтэр. Онон биһиги ырыа, үҥкүү куттаах оскуола буоламмыт, төһө баҕарар үрдүк таһымнаах кэнсиэри туруорар кыахтаахпыт диэн бэлиэтиэм этэ.