Өрөспүүбүлүкэҕэ сыл аайы мөлтөхтүк истэр 25-30 оҕо төрүүр

Кулун  тутар 3 күнүгэр Кулгааҕынан истибэттэр Бүтүн аан дойдутааҕы күннэрэ бэлиэтэнэр.

Бүгүн СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин  штаты таһынан сүрүн отоларинголог-исписэлииһэ Наталья Афанасьевна Лебедеваны кытары кэпсэттибит.

-Наталья Афанасьевна,  истибэт дьоҥҥо аналлаах Бүтүн аан дойдутааҕы күн сыала-соруга тугуй?

-Хаһан эмэ «3» сыыппара киһи кулгааҕар маарынныырын бэлиэтии көрбүккүт дуо? Ол да иһин, сыл аайы үһүс ый үһүс күнүгэр кулгааҕынан истибэттэр (слух) Бүтүн аан дойдутааҕы күннэрин бэлиэтиибит. Бу күн биһиэхэ кулгааҕы харыстааһыҥҥа, истибэт буолуу кыһалҕатыгар болҕомтону уурарга, нэһилиэнньэҕэ сырдатарга  кыах бэриллэр.

Быйыл Доруобуйа харыстабылын бүтүн аан дойдутааҕы тэрилтэтэ (ВОЗ) киһи хайа да сааһыттан тутулуга суох кулгааҕын туругар кыһаллара наадатын чопчулаан бэлиэтиир.

Кулгаах уопсай  туруга биһиги тус олохпутугар уонна  уопсастыба олоҕор толору кыттарбытыгар улахан оруоллаах. Доруобуйа харыстабылын Бүтүн аан дойдутааҕы тэрилтэтэ улахан тыастан-уустан кулгааҕы харыстыыр туһугар тустаах дьаһаллары ыларга, кулгаах туругун куруук бэрэбиэркэлэтэргэ, наада буоллаҕына, кулгаах аппарааттарын туһанарга ыҥырар.

Доруобуйа харыстабылын Бүтүн аан дойдутааҕы тэрилтэтэ 2025 сылга икки саҥа сонуну билиһиннэрэр. Бастакыта, видео-оонньууларга уонна электроннай успуорка акустическай куттал суох буоларыгар наукаҕа олоҕурбут улахан стандарт. Ону Доруобуйа харыстабылын бүтүн аан дойдутааҕы тэрилтэтэ уонна уот сибээһин сойууһа оҥордулар. Иккиһэ, кулгааҕы харыстыырга  үөрэх модулун  үөрэх бырагырааматыгар киллэрэргэ этэллэр.

Балар тоҕо наадаларый? Тоҕо диэтэххэ, кыра уонна обургу оҕолор улахан тыас-уус дьайыытыгар сылдьаллар, онон судургу миэрэлэри ылыы киһи  истэр кыаҕын эрдэттэн  харыстыыр кыахтаах.

Олус улахан тыас дьайыытыттан истибэт  буолбут киһи ардыгар уруккутун курдук үчүгэйдик истэр кыахтаммат. Ол иһин, эрдэттэн харыстаныллыахтаах. Бастатан туран, аудиотэриллэр тыастарын кыччатыллар. Тыас төһө улаханын быһаарар сыһыарыылары (приложение) туһаныахха  эбэтэр бэйэ илиитинэн да тыаһы кыччатыахха сөп.  Ону таһынан наушниктары киһи кулгааҕар үчүгэйдик кэтэн эрэ баран истэргэ  үөрэниэххэ наада.

Наһаа тыастаах-уустаах сирдэргэ  берушины эбэтэр кулгааҕы харыстыыр атын да  сириэстибэлэри туттуохха сөп. Тыаһы улаатыннарар тэриллэртэн, колонкалартан эбэтэр улахан тыастаах тиэхиньикэттэн төһө кыалларынан ыраах сылдьыллыахтаах. Ол кыаллыбат буоллаҕына, кулгааҕы харыстыыр сириэстибэлэри туһан.

Бардарга, кулууптарга, кэнсиэртэргэ, тыастаах-уустаах тэрээһиннэргэ сылдьар бириэмэҕин аҕыйата сатаа. Олус улахан тыастаах-уустаах сиргэ сырыттаххына даҕаны, кулгааххын сынньата түһүөхтээххин. Ол эбэтэр хас биирдии чаас аайы уоннуу мүнүүтэ чуумпу сиргэ сынньаныахтааххын.

Өскөтүн  хайдах тыаһы аһара улахан диири билбэт буоллаххына,  ону бэрэбиэркэлииргэ босхо сыһыарыыны туһаныахха сөп. 80-тан аллараа децибеллаах тыас куттала суох. Оннук сыһыарыыҥ суох буоллаҕына, аттыгар турар киһи истэрин наадатыгар куоласкын төһө улаатыннараргын кэтээн көр. Өскөтүн куоласкын үрдэтэр буоллаххына, ол аата тыас олус улахан эбит.

Кулгаахха атын тыас баарын эбэтэр кэпсэтэр киһиҥ саҥатын мөлтөхтүк истэргин сэрэтэр сибики баар буоллаҕына,  отоларинголог-исписэлиискэ көрдөрүн, кини эйигин функциональнай чинчийиигэ сурдолог-бырааска ыытыа.

-Саха сиригэр олох истибэт эбэтэр мөлтөхтүк истэр (тугоухость) дьон төһө элбэҕий?

-Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр кулгааҕынан истибэт уонна мөлтөхтүк истэр ыарыыны быһаарыынан М.Е.Николаев аатынан Өрөспүүбүлүкэтээҕи 1 №-дээх балыыһа-мэдиссиинэ национальнай киинин  сурдологопедическай киинэ дьарыктанар.

Кииҥҥэ сурдолог, отоларинголог исписэлиистэр үлэлииллэр. Кинилэр Дьокуускай куорат уонна киин улуустар оройуоннааҕы балыыһалара ыыппыт оҕолорун уонна улахан дьонун көрөллөр.

Олох истибэт уонна мөлтөхтүк истэр дьон ахсаана Арассыыйаҕа да, Саха сиригэр да биир. Биһиэхэ сыл аайы мөлтөхтүк истэр (ыарахан истиэпэннээх) 25-30 оҕо төрүүр. Арассыыйаҕа, ол иһигэр Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр,   аудиоскрининг ыытыллар, атыннык эттэххэ, саҥа төрөөбүт оҕолору барыларын чинчийэллэр. Аудиоскрининг хас да түһүмэҕинэн оҥоһуллар. Бастакы түһүмэххэ оҕо  истэр кыаҕар туох эрэ сибики баар буоллаҕына, ыарыыны чопчу быһаарар туһугар иккис-үһүс түһүмэххэ салгыы көрөллөр. Саҥа төрөөбүт оҕолорго аудиоскрининг, кини кыайан истибэтин эрдэ быһаарарга аналлаах. Тоҕо диэтэххэ, ыарыы эрдэттэн быһаарылыннаҕына, кохлеарнай имплантацияны оҕо биир сааһа туолуор диэри оҥоруохха сөп.

-Кулгаах истэрин тупсарарга үрдүк технологиялаах эпэрээссийэлэри оҥорор буолбуккут. Көрдөрүү хайдаҕый?

-Биһиги үрдүк технологиялаах эпэрээссийэлэри 2017 сылтан оҥоробут. Бу сылтан ыла өрөспүүбүлүкэҕэ кохлеарнай имплантация эпэрээссийэтин аан бастаан оҥорбуппут.  Өрөспүүбүлүкэҕэ 300-тэн тахса киһи кохлеарнай имплантацияны оҥорторон,  тулалыыр эйгэни истэр уонна саҥарар буолла. Маннык эпэрээссийэни квотанан оҕолорго уонна улахан дьоҥҥо сыл аайы оҥоробут.

Кохлеарнай имплантацияны сэргэ,  истэр дьоҕуру тупсарарга өссө атын үрдүк технологиялаах эпэрээссийэни – тимпанопластика эпэрээссийэтин оҕолорго уонна улахан дьоҥҥо туһанабыт.

Эбэн эттэххэ,  киһи төһөнөн сааһырар да, истэр кыаҕа мөлтүөн эбэтэр олох истибэт буолуон сөп. Бу тымырдары, тымыр ыарыыларын, тымыр атеросклероһун, артериальнай гипертензияны, моой остеохондроһун кытары сибээстээх.

Антибиотиктары хонтуруола суох мээнэ иһииттэн, менингит кэнниттэн эбэтэр төрүөхтээх дьахтар ымынахтаах куорунан  ыалдьыбыт буоллаҕына (оҕото истибэт буолан төрүүр), истэр дьоҕуру  букатыннаахтык сүтэриэххэ сөп.

Быһаарыы:

Наталья Афанасьевна Лебедева — СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин  штаты таһынан сүрүн отоларинголог-исписэлииһэ, СӨ үтүөлээх бырааһа, Арассыыйа үрдүк үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ,  мэдиссиинэ наукатын хандьытаата, М.К.Аммосов аатынан ХИФУ мэдиссиинэҕэ институтун доцена, Өрөспүүбүлүкэтээҕи 2 №-дээх балыыһа-Мэдиссиинэ суһал киинин лор-отделениетын наукаҕа консультана.

Наталья Афанасьевна Саха судаарыстыбаннай университетын  мэдиссиинискэй-эмтиир  факультетын бүтэрбитэ быйыл 40 сыла буолар. Үөрэҕин бүтэрэн баран, лор-отделениеҕа үлэлээбитэ. Москва куоракка ординатураҕа, онтон күнүскү аспирантураҕа үөрэммитэ. Өр сылларга Өрөспүүбүлүкэтээҕи 2 №-дээх балыыһа лор-отделениетыгар сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. 2000 сылтан мэдиссиинэ инстутугар преподавателлыыр.