“Өтөхтөн” сиэттэрэн…

Тыйаатыр диэн грек тыла. Бу манна искусство араас көрдөрөр- иһитиннэрэр эйгэтин биир сиргэ түмэн көрдөрөр баараҕай тутуу буолар.

Тыйаатыр араастаах. Мин кэпсээри гынар бары өттүнэн баараҕай Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатыра буолар. Испэктээги көрдөрүү уустуктардаах. Дьэ, ону артыыс, артыыстар уонна режиссер үлэлэринэн норуокка төһө кыалларынан тиийимтиэ гына көрдөрөллөр. Ол онно үтүмэн элбэх араас идэлээх дьон кытталлар. Элбэх киһи түмсүүлээх үлэтэ. Дьэ, ол ону ким хайдах ылынара көҥүл.

Өтөх

Мин эмискэ ойон киирбит киһиэхэ соһуччу буолла. Өтөх. Өтөх саха киһитигэр чугас тыл. Биһиги үгүспүт, аҕа саастаах өттүбүт  ол онтон силистээхпит. Өтөх. Баран хаалбыт сириҥ курдук. Оннук да. Онон өтөх буоллаҕа. Өтөх, бииринэн, эстибит быраҕыллыбыт курдук сир. Ким да суох. Арай  төҥүргэһин кымырдаҕас уйаланан ыһан истэҕэ. Үгүс элбэҕи, ол иһигэр киһини эмиэ араас үөн-көйүүр суох гынан барар. Мөлтөөн, охтон сытан биэрдиҥ да оннук.

Суох үгүс өтөх силиһэ быстыбакка, дьэ, сараадыйан тэнийэн бардаҕына, олохпут салҕанан барыаҕа. Ол оннук даҕаны. Ол оннук куруук буоллун…

Испэктээк аата “ Өтөх” диэн. Сахаҕа чугас тыл бу сырыыга онтубут Колумбия омук суруйааччытын, Габриель  Гарсиа Маркес суруйуутунан туруоруллубут испэктээк сахалыы тылбаастаммыт аатынан туруоруу эбит.

Сүрдээх уһун испэктээк. Буолумуна, алта көлүөнэ олоҕун ырытыы.

Манна олох арааһа барыта баар.

Үөрүү-көтүү… Бөтүүктэр охсуһуулара…Кыайыы… Хотторуу хомолтото…Утарсыы. Сэнээн өлөрүү… Харчыны-көмүһү үллэстии… Кырааһын… Ол, биллибэт да буоллар, хаһан да буоларыныы кэнникилээх буолар. Бардамсыйыы тута үчүгэй түмүктэрдээх курдук да буоллар, эргийэн кэлиитэ ыар-нүһэр буолуута. Таптал… Таптал олох туллар тутааҕа буоллаҕа. Испэктээк биир сүрүнэ таптаһыы элбэх, олус элбэх диэххэ сөп. Ол бэрт буоллаҕа. Оннук буолуохтаах буоллаҕа — олоххо. Дьэ, онтубут бу манна куруук сатаммат өрүттээх буолан иһэр. Таптаһар дьоммут аймахтыы буолан иһэллэр. Кинилэр истиҥ иэйиилэрин көстүбэт сордоох- сидьиҥ- сириллибит туой буортулаах өттүгэр охторон иһэр…

Ап. Маҕаньыыт. Улаатыннарар таас. Байа охсуохха. Тапталы умнуохха. Онтубут барыта санаа хоту буолбат. Эрэйэ муҥа элбэх.

Сэрии. Элбэхтик саа тыаһаата. Өлүү баар. Ким эрэ бу сиртэн баҕатынан буолбакка биир сибиниэс тимир тооромоһуттан тыына быстаахтыыр… Ытааһын соҥооһун, суланыы… Чаҕылҕан чаҕылыйан этиҥ этэн соһутар… Ыар муусука нүһэр санааны саҥныыр…

Оҕо…Оҕо үөскүүр түгэнэ элбэх. Искэ сылдьан сырдыгынан сыдьаайар. Кини билбэт. Кинини ыар Дьылҕа күүтэрин. Баҕар, кини төрөөн, ийэтин киэлититтэн тахсарыгар сибиинньэ курдук кутуруктаах буолуоҕун. Оо. Кэбис да кэбис.

Сир уларытан хайа эрэ муора биэрэгэр олохсуйуу. Олох тэтиминэн байыы. Арай сатаммат сибиинньэ кутуруктаах оҕо батыһар курдук. Таптал баар. Баар курдук, ол да буоллар сөптөөх түгэҥҥэ онтубут маҕаньыыт күүһүгэр бэринэн, чугас аймахтыын “чугасыһан” хаалыы. Кутуруктаах сибиинньэбит түөрэҕэ түстэҕэ ол. Олох алдьаннаҕа…

Урсулла куруук баар. Кини үйэтэ уһаабыт. Таптаста, оҕолонно, ытаата, суланна, арааһы көрдө… Испэктээк түмүгэр кыра оҕону сиэтэн киирдэ… Кини сүүс сүүрбэ сыл олорбут. Уһун дьоллоох буолбатах сордоох олох.

… Амарыаттаны иһиттим

Амсайбыппын, санаатым

Таптал, таптал арааһыттан

Хаандыгабын умуннум

Хосе. Хата

Хотубун санатта

Хаандыгабын төннөрдө

Урсууланы көрөммүн

Уйулҕабын хамсатта

Уһун үйэлээх эбит итиннэ

Уһун хатыҥыр дьахтар

Урсуула билиҥҥитэ

Уһуктаах көрүүлээх биһиэхэ

Уунар куруук куһаҕаны

Уостубат өһө биһиэхэ…

Испэктээк бүттэ. Колумбияҕа олорор быраат аныгы абынан  арамаан кылгас ис хоһоонун ыыта оҕуста. Онон син испэктээк ис торумун биллим, сэргээтим, сөхтүм. Ыарахан үлэ. Саха тыйаатыра ханнык да бэйэлээх айымньыны кыайа-хото тутарын дьиҥнээх туоһута буолла бэҕэһээҥҥи көрүүм. Эдэр артыыстар үлэлэрэ эбит. Ол олус үөрдэр. Быыһыгар кырдьаҕастарбыт да бааллар. Сүбэ-ама буолаллар буолуохтаах. Кылаабынайа, куттаммакка эдэрдэр ылсан иһэллэрэ үчүгэй.

Дьиэлээн иһэн аара икки киһини сиппитим. Уоллаах ийэ. Кыратык кэпсэттибит. Ийэтэ көнөтүнэн итинник омук айымньыларын саха көрдөрөрө барсыбат курдук диэтэ. Кини сылдьыбыт, көрбүт. Уола ити айымньыны аахпыт эбит. Онон ийэтинээн көрө кэлбиттэр. Уол маладьыас диибин.

Оптуобус кэлбэтэҕэ. Үрдүбэр уулусса лаампалара суолбун сырдаталлара. Төбөбөр испэктээк туһунан араас санаа киирэр. Эмиэ да билиҥҥи олох курдук. Дьахтара, эр киһитэ биллибэт дьоммут элбээн иһэллэр. Сэрии буола турар. Өлүү-сүтүү. Ытааһын. Кутурҕан. Таптал. Араас таптал. Байыы. Байа сатааһын…

Арамаан бүтэһигэр ити аймах эстэр эбит. Төрүт олорбут сирдэрэ сир ньууруттан сүтэр эбит. Син биир биһиэхэ баар куттал курдук.

Алаас Уола