Этэрбэскин ханна уллартараҕын?

Улууска олорор атах таҥаһын маастардарын көрдөөн, билэр-билбэт дьоммун барыларын атахтарыгар туруоран, соҕуруунан-хотунан эрийэн, бу эйгэҕэ олохторун анаабыт чахчы уопуттаах дьону кытта кэпсэттим.

Куоракка атах таҥаһын маастардара кырыы-кырыытынан, ыйыталаһан көрдөххө, 5–7 тыһ. солк. уллараллар.

“Мин сыахпар 15 киһи үлэлиир” диэн түүлээх атах таҥаһын тигэр сыах начаалынньыга, 54 сыл үлэлээбит уопуттаах Августа Александровна Разумова тыс кэлиэҕиттэн бэлэм этэрбэс буолан тахсыар диэри үлэлиир биирдиилээн сыахтары кэритэ сылдьан көрдөрөр.

Куорат элбэх маастардарын кытта кэпсэтэн баран, саамай чэпчэки сыана эбит диэн түмүккэ кэллим. Уллуҥаҕын уларытыы – 3 600 солк., улларыы (биэс сылтан уһуннук кэтиллибэтэх) – 5 000 солк.

“Сөптөөх тыһы атыыластахпытына, сылга 2000–2400 атах таҥаһын бэлэмниэхпитин сөп. Маҕаһыыммытыгар оҕо, улахан киһи этэрбэстэрин, дьахтар, эр киһи бачыыҥкаларын тигэн атыылыыбыт. Ону таһынан, бытовой өҥөнү барытын оҥоробут, элбэх киһи кэлэн этэрбэһин уллартарар, абырахтатар”, — диэн кэпсиир.

Куорат элбэх маастардарын кытта кэпсэтэн баран, саамай чэпчэки сыана эбит диэн түмүккэ кэллим. Уллуҥаҕын уларытыы — 3 600 солк., улларыы (биэс сылтан уһуннук кэтиллибэтэх) — 5 000 солк.

Этэрбэс өрөмүөннүүр, улларар хоско киирбитим күүстээх аҥаардар үлэлээн тигинэтэ олороллор. Эдэр киһи Максим номнуо 11 сыл үлэлээбит. Аттыгар этэрбэс улларан быыс булбат Петр Аргунов: “1992 сыллаахха “Сахабулт” тэриллиэҕиттэн үлэлиибин, чопчу улларыынан дьарыктанабын. Сакаас элбэх. Саамай уустуга, сорох дьон кыра кээмэйдээх этэрбэһи атыылаһан баран, улахан размерга уллартараллара буолар. Собуот киэнэ үчүгэй, чопчу кээмэйинэн барар. Биир этэрбэһи түөрт чаас курдук улларабын, салгыы дьиэ сылааһыгар икки суукка устата куурдабыт”, — диэн быһаарар.

30‑тан тахса сыл уопуттаах

Чурапчы улууһуттан үс-түөрт маастар нүөмэрин булан, төлөпүөнүм үрдүгэр түһэбин. Тута, этэргэ дылы, хараҕын да симэн олорон улларар кыахтаах, бу дьыаланан 30‑тан тахса сыл устата дьарыктанар Василий Гаврильевич Устиновка тиийэбин.

— Урут, куоракка олорор эрдэхпитинэ, кэргэним араадьыйанан атах таҥаһын оҥорорго үөрэтэллэр үһү диэн биллэриини истэн, оччолорго “1000 мелочей” маҕаһыын утары баар “Якугоробувьбыт” тэрилтэҕэ икки ый курдук үөрэнэн, этэрбэс улларар үөрүйэҕи баһылаан, иллээх кэлэктиипкэ үс сыл үлэлээбитим. Улларааччылар отуттан тахса этибит. Онтон уурайан, сайынын дьиэ тутуутугар, кыһынын этэрбэс улларыытыгар барбытым.

Улларар матырыйаалбын барытын кыралаан куорат маҕаһыыныттан бэйэм көрөн-истэн, тутан-хабан ылабын. Сүрүннээн этэрбэс уонна элиэктириктэр, булчуттар хаатыҥка уллартараллар.

Дьахтар этэрбэһин бэйэлэрин матырыйаалларыттан 4 тыһ. улларабын. Билиҥҥи боолдьох даҕаны хаачыстыбата мөлтөх, ыйааһына ыарахан, халтархай, хаатыҥка чап-чараас, ол иһин бэйэлэрэ аҕалбыт матырыйаалларынан оҥоро сатыыбын. Урут атах таҥаһын уллуҥаҕар аналлаах туспа, кытаанах боолдьохтор баар буолаллара, билигин оннук суох.

Быйыл халлаан тымныйа илик буолан дуу уонна кытай атаҕын таҥаһа элбээн, сакаас аҕыйах, Чурапчыга улларар да киһи аҕыйаҕа суох.

Таба тыһыттан этэрбэһи улларар судургу, сылааһынан убаһа тыһыгар тэҥнээх суох. Оттон бөҕөтүнэн тайах тыһа ордук. Үчүгэйдик имитиллибит тайах тыһыттан этэрбэс сүрдээх үйэлээх буолар, букатын сүүрбэччэлии сыл кэтэр дьон эмиэ бааллар, — диэн санаатын үллэстэр. Букатын дэҥ кэриэтэ нуорка, киис тириититтэн этэрбэстэри эмиэ аҕалан уллартараллар диэн этэр. Василий Гаврильевич улларбыт этэрбэстэрэ Таатта, Томпо, оннооҕор Сунтаар, Ньурба улуустарыгар тиийэ барбыттар эбит. Үлэтин киниискэтигэр “обувщик” диэн сурулла сылдьар маастар үлэтин хаачыстыбата хайдах курдук үчүгэйин, дьон ыраахтан-чугастан ыытар сакаастарынан сэрэйиэххэ сөп.

Кытай атаҕын таҥаһын да киһилээбэт

Үгүс маастардар кытай атах таҥаһа барыта килиэй буолан улларбаппыт диэн аккаастаналлар. Дьааҥы улууһун Бала нэһилиэгин олохтооҕо, сүүрбэччэ сыл бу дьыаланан дьарыктаммыт Илья Неустроев кытай атаҕын таҥаһын кытта киһилээбэт эбит.

— Сылга кырата 35 этэрбэһи улларабын. Этэрбэһи, хаатыҥканы, кытай атах таҥаһын барытын аҕалаллар.

Биһиги диэки матырыйаал суох буолан, Дьокуускайтан сакаастаан ылларабын. 36 размердаах дьахтар этэрбэһин 5 тыһ. улларабын, кээмэйэ улааттаҕын аайы сыаната эбиллэн иһэр, матырыйаала барыта бэйэм киэнэ. Суордаах сэлиэнньэтиттэн, Верхоянскай куораттан тиийэ ыыталлар.

Дьон сыыйа кытай атаҕын таҥаһыгар көһөн эрэр, онон сакаас киириитэ аҕыйаабыта биллэр. Кытай бачыыҥкаларын, бүрээт этэрбэстэрин уллуҥаҕын бырахтаран баран боолдьох олортороллор. Кытай оҥоһуга хаачыстыбатыттан тутулуктаах, сороҕо, кырдьык, барыта килиэй буолар, — диэн этэр.

Хоту дойду кыргыттара күндү түүлээхтэн эмиэ этэрбэс тиктэрэн кэтэллэрэ үгүс. Биир кэмҥэ нерпаттан этэрбэһи аҕалан уллартара сылдьыбыттара диэн кэпсиир.

ХААРТЫСКАЛАР: ЛЮДМИЛА ПОПОВА УОННА В.Г.УСТИНОВ, И.Н.НЕУСТРОЕВ ТУС АРХЫЫПТАРЫТТАН.