Европа сахсаана

Соторутааҕыта Германия урукку канцлера Ангела Меркель венгерскэй Partizan таһаарыыга интервью биэрэн, биир туспа араллааны таһаарда. Манна кини уруккуттан этэр этиитин бигэргэттэ, чуолаан Минскэйдээҕи сөбүлэһиилэргэ Европа Украинаҕа тыын биэрээри эрэ илии баттаабыта диэн.
Ону кытта 2021 сыллаахха Арассыыйаны кытта кэпсэтиини кимнээх ыспыттарын, байыаннай дьайыыга тиэрдибиттэрин, о. д. а. туһунан кэпсээтэ.
2021 сыллаахха Минскэйдээҕи сөбүлэһиилэр үлэлиир кыахтарыттан тахсыбыттара биллибит, онон саҥа дуогабар наада буолбут. Берлин уонна Париж Минскэйдээҕи сөбүлэһиилэр оннуларыгар Москва уонна Брюссель ыккардыгар саҥа форматтаах сыһыаннаһыы наада диэбитин Польша уонна Прибалтийскай дойдулар утарбыттар. Кинилэр саарбахтаабыт төрүөттэрэ диэн Евросойуус биир тылга киириэ суоҕа диэн эбит. Этиэх эттэҕинэ эмиэ да сөп курдук, Евросойуус дойдулара билиҥҥэ диэри тыл тылга киирсибэттэр.
Меркель этэринэн, Украина иирсээнин биир сүрүн биричиинэтинэн коронавирус буолбут. Онлайн-эрэһиим нөҥүө маннык боппуруостары дьүүллэһии тутах диэбит. Билигин Меркель этинэн да, ким буруйдааҕын көрдөөн да диэн, эппиккэ дылы буойас барбыта ыраатта. Онон экс-канцлер бэйэтин ырааһырда сатыыр диэххэ сөп.
Иирсээни күөттээһиҥҥэ буруйдаах дэммит Моттойолор, биллэн турар, сарылаһа түстүлэр. Польша урукку премьер-миниистирэ Матеуш Моравецкай Меркели “өйө суох интервьютунан ааспыт үйэтээҕи Европаҕа биир саамай куһаҕан ньиэмэс бэлиитиктэриттэн биирдэстэрэ” диэбит. Польша тас дьыалаларга миниистирэ Радослав Сикорскай Меркели тыла-өһө, мемуардара да барыта албыннар диэн буруйдаабыт. Эстония парламенын тас дьыалаларга хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлэ Марко Михкельсон, маннык сыанабыллар Меркельгэ бэйэтигэр күлүгү түһэрэллэр, кини салайар кэмигэр ФРГ бэлитиичэскэй кууруһа өссө хайдаҕа биллибэт этэ диэн турбут. Эбиитин Минскэйдээҕи сөбүлэһиилэр “провалларыгар” Меркель бэйэтэ эппиэтинэстээх этэ диэбит. Онон арҕааҥы тигээйи уйатыгар өссө биир саҕаһа уот умайда.
Бабиш хайа диэки хайыһыай?
Алтынньы 3–4 күннэригэр Чехияҕа буолбут парламент быыбарыгар 71 саастаах экс-премьер Андрей Бабиш “Акция недовольных граждан” оппозиционнай баартыйата 34,21%-ны ылан, быыбардааччылар улахан өйөбүллэрин ситистэ. Оттон премьер Петр Фиала SPOLU («Вместе») холбоһуга 23,36% куолаһы эрэ ылла. Бабиш дьиҥнээх бэлитиичэскэй “ыарахан ыйааһыҥҥа” киирсэр киһи, олигарх уонна миллиардер. Дэлэҕэ “чешскэй Трампынан” ааттаныа дуо. Кинини уҥа популистар, евроскептиктэр, “күөҕү” утарааччылар, миграннар аалыҥнаһалларын уонна Украинаҕа көмө барарын сөбүлээбэт дьон таллылар. Бу, сүрүннээн, имперскэй санааларын тута сылдьар, европейскай социализмы утарар дьоннор.
Онон онто да суох Венгриятттан уонна Словакияттан ньиэрбэтэ быстан олорор Евросойууска өссө биир төбө ыарыыта көһүннэ. Бабиш Украинаҕа сэрии сэбин биэрэр көҕүлээһинтэн аккаастанарын биллэрэр, НАТО байыаннай ороскуотун элбэтэр былаанын мөккүһэр уонна Еврохамыыһыйа “күөх кууруһун” утарар. Онон Брюссель өссө биир бууннааччы көһүннэ диэн уйатыгар уу киирдэ. Ол да буоллар Чехия Арассыыйа диэки эргиллэрэ саарбах. Бабиш Евросойууска уонна НАТО-ҕа сылдьарын ордорор, онон устунан кинилэр да диэки буолуон сөп. Ол гынан баран Чехия тас дьыалаларга миниистирэ Ян Липавскай Бабиһы Венгрия уонна Словакия суолларынан барара буолуо диэн эрэллээх. Ол гынан баран оннук гынарыгар холбоһуктаах сөбүлэһиини түһэрсиэн наада, тоҕо диэтэххэ кини баартыйата 34,21% куоластаах. Биллэн турар, баһылаан олорор элита Бабиһы “обработкалаан” эрэр, Брюссель да онтон хаалсыбат буолуохтаах. Bloomberg суруйарынан, Украинаҕа сэрии сэбин биэрэр бырагырааманы тохтотуу билиҥҥитэ аһаҕас турар. Бабиш чааһынай хампаанньалар сэрии сэбин биэрэллэрин утарбат, арай бүддьүөт харчытын онно ыыппаппын диирэ иһиллэр.
Венгрия премьерэ Виктор Орбан Бабиш кыайыытын Европаҕа үчүгэй сонунунан буолла диэн уокка арыы кутан биэрдэ. Оттон Словакия бэрэсидьиэнэ Петер Пеллегрини саҥа чешскэй бырабыыталыстыба Словакияны кытта сыһыан сайдыытыгар кылааты киллэрэригэр эрэлин биллэрдэ. Сэбиэскэй Сойуус баарына кинилэр Чехословакия диэн биир судаарыстыба этилэр.
Макрону туллаҥнаталлар
Франция кэлиҥҥи кэмҥэ премьердэригэр табыллыбата. Ол курдук балаҕан ыйын 9 күнүгэр премьеринэн талыллыбыт Себастьян Лекорню бырабыыталыстыбатын саҥа састааба талыллаатын кытта ол сарсыныгар уурайда. Инньэ гынан баара-суоҕа 27 күн үлэлээбит. Тоҕо уурайбытын үс биричиинэнэн быһаарда: сокуон бырайыактарын куоластааһына суох ылларар Конституция 49.3 ыстатыйатын туһанартан аккаастаммытын парламент сөбүлээбэтэх, оппозиция болҕомтотун уурбатах. Иккис биричиинэнэн оппозиция “кини эрэ баарын курдук” бэйэтин бырагырааматын ылыннара сатыырын сөбүлээбэтэх. Парламеҥҥа кинилэр эрэ баалларын курдук үһү. Үһүс биричиинэ — оппозиция диэки халбаҥныыр бырабыыталыстыба састааба 2027 сыллааҕы бэрэсидьиэн быыбарыгар дьайыан сөп диэн дьиксиммит. Онон эрдэ-сылла куотарга санаммыт. “Патриоттар” баартыйа лиидэрэ Флориан Филиппо премьер уурайбытын кэннэ, аныгыскы “Макрон уочарата” диэн сабаҕалаабыт.
Франция бэрэсидьиэнэ Макрон бэлитиичэскэй кириисистэн тахсар туһуттан парламенын ыһан кэбиһиэн сөп. Figaro хаһыат этэринэн, Макрон парламент аллараа балаататын бэрэссэдээтэлэ Яэль Браун-Пивены уонна сенат баһылыга Жерар Ларшены кытта парламены ыһарга конституция тугу ирдиирин туһунан сүбэлэспит. Тоҕо диэтэххэ, парламент алтынньы 8 күнүгэр хаҥас баартыйалар Макроҥҥа импичмент биллэрэн баран былаастан туоратар этиилэрин көрүөхтээх эбит. Ол иһин Макрон урутаан дьаһанарга санаммыт.
“Российскай газета” суруйарынан, Франция Национальнай мунньаҕын бюрота дьокутааттар Макроҥҥа импичмент биллэрэн куоластыылларыгар кыах биэрбэтэх. «Непокорившейся Франции» баартыйа бэрэстэбиитэллэрэ этэллэринэн, французтар 70 бырыһыаннара Макрон уурайарыгар баҕараллар. Бу сырыыга импичмент туһунан этиигэ 104 дьокутаат илии баттаабыт. Ол эрээри бюро көрө да барбатах.
Олорбучча олорон
Алтынньы 7 күрүгэр Д. Трамп овальнай кэбиниэтигэр уочараттаах пресс-кэмпириэнсийэтин ыытта. Онно Украинаҕа Томагавк аракыаталарбын биэрэр эбиппин диэн “быһаарыыны” ылынан эрэрин иһитиннэрдэ эрээри, Трамп истиилинэн чуолкайа суох: көрүөхпүт тугу гыналларын, ханна ытаары гыналларын диэн. Онон Трамп итинник сайабылыанньа оҥорон, иирсээни өссө дириҥэтэр чинчилээх. Маннык гынан Арассыыйаны кэпсэтинньэҥ буоларга күһэйэбит, ол кыаллыбат буоллаҕына “баҕар” диэммит “ылынныбыт” диэҥҥэ кубулуйуо диэн сааналлар.
Оттон Москва маннык сайабылыанньаны оҥороҥҥун балаһыанньаны Байден кэминээҕигэ төттөрү эргитэн эрэҕин диэн санатар. Ол саҕана Байден Киеви өйүүрүн демократияны, көҥүл аан дойдуну көмүскүүбүн диэнинэн куоһурдуура. Көннөһүллүбэт балаһыанньаҕа тиэрдибэттии кыһыл лиинийэттэн тахсыбаттара. Оттон Трампка оннук сыаннастар суохтар, барытын бэйэтэ эһэн турар. Трамп Киеви өйөөһүнэ, Москваны эйэлэһиигэ күһэйии курдук көстөр. Маннык суолу тутуһан, 2025 сыл саҕаланыытыгар үөскээбит дьоҕус да буоллар сылыйбыт сыһыаны эмиэ тоҥорон кэбиһиэн сөп диэн ырытааччылар сылыктыыллар.
Алтынньы 10 күнүгэр Нобелевскай бириэмийэ кимиэхэ бэриллэрэ быһаарыллыахтаах. Ону ыларбын мэһэйдэһэ олороҕут диэн Трамп суоһурҕанар буолуон сөп.
Сообщить об опечатке
Текст, который будет отправлен нашим редакторам: