Фитнестэн, аэробикаттан – иитээччигэ

“Муҥутуур кыайыылааҕы биллэрэллэригэр кэмбиэри арыйан баран мин ааппын ааттаабыттарыгар, бэл, долгуйаммын хараҕым уута иэдэспинэн сүүрбүтэ” диэн  Бүтүн Арассыыйатааҕы “Сыл иитээччитэ-2024” күрэс Саха сиринээҕи түһүмэҕин кыайыылааҕа, Чурапчытааҕы “Улыбка” уһуйаан иитээччитэ Анастасия Нестерова үөрүүтүн, долгуйуутун биир этиинэн олоччу арыйар.

Тус олох, дьарык

– Анастасия Николаевна, бэйэҥ хантан төрүттээххин, туох идэлээххин?

– Уус Маайаттан төрүттээхпин, оҕо сааһым, оскуолатааҕы сылларым онно ааспыта. Оскуола кэнниттэн Чурапчытааҕы физическэй култуура уонна успуорт судаарыстыбаннай институтугар фитнес-аэробика салаатын бүтэрбитим. Устудьуоннуур сылларбар Чурапчыга олохсуйбут эмиэ бэйэм курдук кэлии (Санкт Петербург, Мииринэй) олоҕум аргыһын көрсөн, ыал буолбуппут, икки оҕолоохпут. Кэргэним маннааҕы кэллиэскэ гаас идэтигэр үөрэммитэ, билигин улуус биир бастыҥ иһэрдээччитинэн биллэр.

Үөрэҕим кэнниттэн үөрэммит институппар, улуустааҕы гимназияҕа үлэлээбитим. Иккис оҕобун төрөөн баран дьиэбититтэн чугас “Улыбка” уһуйааҥҥа маҥнай муусука салайааччытынан, хореограбынан үлэҕэ киирбитим. Салгыы бэйэм баҕабынан идэм хайысхатын уларытан, үөрэнэн, төрдүс сылбын иитээччинэн үлэлиибин.

– Билигин фитнеһинэн, аэробиканан дьарыктанаҕын дуу?

– Оскуолаҕа, институкка үөрэнэр сылларбар тэрээһиннэргэ көхтөөхтүк кыттарым. Устудьуоннуур кэммэр Арассыыйа, өрөспүүбүлүкэ араас куораттарынан хамаанданан күрэхтэһиилэргэ сылдьан бириистээх миэстэлэри ыларбыт. Биир кэмҥэ күрүчүөгүнэн баайарым. Билигин иллэҥ бириэмэм кырыымчык. Дьиэ кэргэнинэн айылҕаҕа сылдьарбытын, тэллэйдиирбитин, сир астыырбытын, балыктыырбытын сөбүлүүбүт. Сайынын оҕуруот аһын арааһын хото олордобут, кэнсиэрбэлээн кыһыҥҥыбытыгар хаһаанабыт, сибэкки олордобун. Тэрилтэлэр икки ардыларынааҕы күрэхтэһиилэргэ кыттабын, кэргэммин кытта национальнай үҥкүүлэри толорооччубут.

Үлэ тула

– Иитээччи буоларга киһиэхэ туох эрэ ураты хаачыстыба ирдэнэн эрдэҕэ.

– Иитээччи саҥа күнү уруйдуу үлэтигэр үөрүүнэн кэлиэхтээх, иитиллээччилэрэ аан боруогун атыллаан киириэхтэриттэн эмиэ үөрэн-көтөн көрсүөхтээх. Аныгы оҕо хас күн ахсын туох эрэ саҥаны билэр-көрөр, онон кинилэри кытта тэҥҥэ хардыылаан, сайдан иһэрбит, интэриэһинэй, креативнай, үтүө, амарах санаалаах буоларбыт, кырачааннар кыра да ситиһиилэриттэн үөрэрбит, өйүүрбүт ирдэнэр.

– Ирдэбилэ элбэх эбит. Эйиэхэ ити төһө кыаллар?

– Биллэн турар, үлэлээбитим олох аҕыйах сыл буолла, сыыйа уопутуран иһиэм диэн эрэнэбин. Былырыын бэлэмнэнии бөлөҕү бүтэртэрбитим, быйыл маҥнайгы кылааска үөрэнэллэр, учууталлар иитиллээччилэрбин хайгыылларыттан, оҕолорум уһуйааннарын ахталларыттан сэмээр үөрэбин. Миэхэ номнуо төлөпүөммэр бэйэлэрэ суруйаллар, үтүө күнүнэн эҕэрдэлииллэр, хаартыскаларын ыыталлар. Оҕобун оскуолаттан ыла тиийдэхпинэ, “Анастасия Николаевна” диэбитинэн утары сүүрэн кэлэллэрэ сөпкө хардыылаан иһэрбин туоһулуур дии саныыбын.

— Бөлөххөр хас оҕолооххун? Бэлэмнэнии бөлөҕү былырыын бүтэртэрбит буоллаххына, быйыл, бука, кырачааннары кытта бодьуустаһан эрдэҕиҥ. Төһө уустугуй?

— Бөлөхпөр 25 оҕолоохпун, “Лингвапарк” диэн икки тыллаах, орто бөлөҕү биэрбиттэрэ. Кэллиэгэм сахалыы эрэ, мин нууччалыы эрэ кэпсэтэбит. Биллэн турар, судургута суох, эппиэтинэстээх, иитээччилэрэ, бөлөхтөрө уларыйар буолан балаҕан ыйыттан саҕалаан 2-3 нэдиэлэ үөрүйэҕи ааһаллар (адаптация), бэлэмнэнии бөлөх оҕолорун кытта тэҥнээтэххэ син биир кырачааннар (4 саастаахтар).

– Оҕо оскуолаҕа киириэн иннинэ ааҕыахтаах дуу, суох дуу?

– Мөккүөрдээх ыйытыы. Биир оҕо бырагырааманы түргэнник ылынар буоллаҕына, атын оҕо бытааннык үөрэтэр. Холобур, былырыын уһуйааны бүтэрбит оҕолорбуттан сүүскэ диэри билэр, суоттуур, бөлөҕүм аҥаара ааҕар этэ. Оннооҕор бытааннык эрээри остуоруйалары ааҕар оҕолор эмиэ бааллара. Атыттар дорҕоону билэллэрэ эрээри, умсугуйан туран аахпаттара. Учуутал даҕаны араас санаалаах – ким эрэ оҕо ааҕарын биһириир, ким эрэ атыттары аахтара үөрэтэр кэмҥэ кэтэһэн олорор буолан оҕо интэриэһэ сүтэр диир. Биһигиттэн көхтөөх оҕону иитэн таһаарары ирдииллэр. Модьуйбакка, баҕалаах оҕону аахтарыахпытын сөп.

Күрэскэ кыттыы

– Иитээччилэр күрэстэригэр бэйэҥ баҕаран туран кыттыбытыҥ дуу, ким эрэ этии көтөхпүтэ дуу?

– Уһуйааммыт сэбиэдиссэйэ Екатерина Семеновна Иванова, мэтэдииспит Алена Леонидовна Архипова этии киллэрбиттэригэр холонон көрөргө быһаарыммытым. Маҥнай Чурапчы сэлиэнньэтигэр ыытыллыбыта, салгыы улууска бастаабытым уонна тута өрөспүүбүлүкэтээҕи түһүмэххэ бэлэмнэнэн саҕалаабыппыт. Хамаандам
(Е.С. Иванова, М.П. Саввина, А.Л. Архипова, М.А. Филиппова, В.А. Протодьяконова) олус күүстээх. Уопсайынан, мин күрэскэ кыттарбар кэллиэгэлэрим хас биирдиилэрэ бэйэлэрин кылааттарын киллэристилэр, хамаанданан үлэ суоҕа буоллар, кыайыыны ситиһэрим саарбах. Саха сиринээҕи түһүмэххэ төрдүө буолан кэлбиппит, сарсыарда түөрт чааска диэри бэлэмнэнэрбит, икки чаас утуйа түһээт номнуо күрэскэ ыстанарбыт. Таксыынан айаннаан иһэн кытта эспиэртэр ханнык ыйытыылары бириэхтэрин сөбүн ырытарбыт. Түгэнинэн туһанан, сэбиэдиссэйбит Екатерина Семеновна Иванова миэхэ эрэнэн кытыннарбытыгар, бэйэбин, “Улыбка” уһуйааммытын көрдөрөргө, ааттатарга, кыах биэрбитигэр махтанабын. Уонна миигин өйөөбүт дьоммор – кэргэммэр, ийэбэр, хотуммар махтанабын.

– Ханнык түһүмэҕи ордук биһирээтиҥ?

– Бастакы кэтэхтэн түһүмэххэ видео бэлэмнээн ыыппыппыт: “Мин – педагогпун” визитнэй карточка, “Мин ситиһиилээх бырайыагым”, “Интернет-портфолио”. Салгыы олоҕурбут көрүҥүнэн түһүмэхтэр ыытыллыбыттара. Сэрэбиэйгэ миэхэ “Остров сокровищ” уһуйаан улахан бөлөҕүн оҕолоро түбэспитэ, тиэмэм “Праздник чудес” диэн этэ. Матырыйаалбыт олус элбэх буолан, уһуйааҥҥа тиийэн туох ирдэнэрин билсибиппит. Сарсыарда 9 чаастан дьарыктар саҕаланан барбыттара.

Иккис түһүмэххэ араас түгэннэргэ хоруйдааһын (ситуационные вопросы). Биирдии илииһи талан ылан, онно суруллубут түгэннэргэ биэс мүнүүтэ толкуйдуу түһээт хоруйдуохтаахпыт. Миэхэ маннык түгэни быһаарыы кэлбитэ: Биир ийэ үлэтин кэнниттэн уһуйааҥҥа оҕотун ыла кэлэр. Кыыс өссө кыратык оонньуу түһүөн баҕарар, ийэтэ кыыһырбыт куолаһынан түргэнник таҥнарыгар, дьиэтигэр тиийэн өссө киэһээҥҥи аһын астыахтааҕын этэр. Оҕо хомойон баран таҥна баран иһэн, ийэтин суумкатыгар кэмпиэт баарын көрөн, доҕотторун күндүлүөн баҕарар. Ийэтэ уур диэн мөҕөр, кыыс хомойор, салгыы таҥнар. Бу түгэҥҥэ иитээччи дьайыыта хайдаҕын быһаарыахтаахпын. Ол кэннэ эспиэртэр тиэмэҕэ сыһыаннаах кэккэ ыйытыылары биэрбиттэрэ.

Күрэскэ ордук “Төрөппүттэргэ аналлаах сэминээр” түһүмэҕи биһирээтим, тоҕус кыттааччыны үс бөлөххө арааран, сорудах биэрэн кэмпириэнсийэ көрүҥүнэн ыыттым. Ордук дьарыгы ыытыы түһүмэхтэн долгуйбутум. Тоҕо диэтэххэ, бастакытынан, хаһан да харахтаан көрбөтөх, алтыһан ылбатах оҕолорум, иккиһинэн, дьарыкка сэҥээрдэр, көхтөөхтүк кытталларын ситиһэр судургута суох. Ол эрээри, барыта этэҥҥэ ааспытыттан үөрэбин.

– Кыайбыккын истэн баран төһө үөрдүҥ, соһуйдуҥ, долгуйдуҥ?

– Саха сирин араас муннугуттан барыта 27 иитээччи сүүмэрдэнэн кытынна. Сыанаҕа турдахпытына, кэмбиэри арыйан мин ааппын ааттаатылар. Хамаандам дьонун көрөбүн – үөрбүттэр аҕай, ытыс тыаһа, фанфара, муусука… Сыанаҕа туран хараҕым уута сүүрдэ, тохтото сатыыбын, тохтообот. Олус сылаас иэйии кууспута.

Бүтүн Арассыыйатааҕы түһүмэх быйыл балаҕан ыйыгар Подмосковьеҕа ыытыллара былааннанар. Бэлэмнэнии номнуо саҕаланыахтаах. Долгуйабын, оннооҕор Чурапчыга кыттарбар долгуйбутум. Арассыыйаҕа кыттабын диэн өссө соччо улаханнык ылына, өйдүү иликпин быһыылаах.