Геннадий Максимов: «Уол оҕо үлэнэн иитиллэр»

Чурапчы улууһун Болтоҥотугар биэс уол оҕолоох  Александра Семеновна уонна Геннадий Лукич Максимовтар дьиэ кэргэн олорор. Кинилэр иккиэн төрүт олохтоох дьон.

Аҕа баһылык Чурапчы улууһун «СахаСпецТранс» тэрилтэ салайааччытынан үлэлиир. Геннадий Лукич 1997-1999 сылларга Тихоокеанскай байыаннай-морской флотка байыаннай хараабылга сулуус­палаабыт. Болтоҥо нэһилиэгин «Тускун» эр дьон түмсүүтүн чилиэнэ, Чурапчы улууһунааҕы хайыһар федерациятын бэрэссэдээтэлэ, эр дьон сийиэстэрин кыттыылааҕа. 2013 сыллаахха өрөспүүбүлүкэтээҕи «Аҕа күрэҕин» кыайыылааҕа. Аҕа дойдуну көмүскээччилэр күннэрин көрсө, Геннадий Лукичтыын уол оҕону иитии, дьиэ кэргэн үтүө үгэстэрин, олох-дьаһах тула ирэ-хоро кэпсэттибит.

Дьиэ кэргэним

– Геннадий Лукич, дьиэ кэргэниҥ туһунан били­һиннэр. Уолаттарыҥ туһунан кэпсээ эрэ.

– Биһиги дьиэ кэргэн биэс уол оҕолоохпут. Улахан уолбут Аян идэтинэн инженер-мэхээнньик. Дьокуускай куоракка «СахаСпецТранс» тэрилтэҕэ мэхээнньиктиир, кэргэннээх. 2016-2017 сылларга Хабаровскай куоракка тааҥка сэриилэригэр сулууспалаабыта. Иккис уолбут Георгий быйыл Чурапчытааҕы Д.П.Коркин аатынан олимпийскай эрэл­лэри бэлэмниир оскуоланы ситиһиилээхтик бүтэрэн, Санкт-Петербурдааҕы олимпийскай эрэллэри бэлэм­ниир училище бастакы кууруһун устудьуона. Көҥүл тустууга РФ успуордун маастарыгар хандьыдаат, үгүс улуус­тааҕы, өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэ­һиилэр чөмпүйүөннэрэ, норуоттар икки ардыларынааҕы, Уһук Илин күрэхтэһиилэр чөмпүйүөннэрэ, призера буолар. Үһүс уолбут Гена убайын Георгий курдук эмиэ Чурапчытааҕы Д.П.Коркин аатынан олимпийскай эрэл­лэри бэлэм­ниир оскуолаҕа көҥүл тустуу салаатыгар тохсус кылааска үөрэнэр. СӨ сүүмэрдэммит хамаандатын чилиэнэ. Үгүс улуустааҕы, өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэһиилэр, Бүтүн Арассыыйатааҕы турнирдар чөмпүйүөннэрэ. Төрдүс уолбут Ариан нэһилиэкпитигэр, Болтоҥоҕо, Н.Д.Субуруускай аатынан орто оскуолаҕа сэттис кылааска үөрэнэр. Ариаммыт ордук тыл өттүгэр дьоҕур­даах. Улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ, Бүтүн Арассыыйатааҕы, норуоттар икки ардыларынааҕы күрэхтэһиилэр кыа­йыылаахтара, лауреаттара буолар. Саха суруйааччыларын кэпсээннэрин, хоһооннорун сөбүлээн ааҕар. Кыра уолбут Саян иккис кылааска үөрэнэр. Кини эмиэ тыл өттүгэр дьоҕурдаах. Убайдарын курдук уһуйаан сааһыттан хоһоон, олоҥхо ааҕан, оһуохай таһааран, араас таһымнаах күрэхтэ­һиилэргэ, куонкурустарга кыттар. «Ньургун Боотур» олоҥхоттон быһа тардыыны сөбүлээн ааҕар.

Уол оҕону үлэҕэ уһуйуу

– Оҕолор бары да талаан­наах, ситиһии­лээх, үөрэҕи таһынан туспа интэриэстээх эбиттэр. Дьиэ ис-тас үлэтигэр төһө сыстаҕастарый? Аҕа быһыытынан үлэҕэ хайдах уһуйаҕын.

– Уолаттарбын кыра саастарыттан тэлгэһэ ыраастыыртан саҕалаан дьиэ ис-тас үлэтигэр сыһыаран үлэлэтэбин. Ол курдук уһаныы буоллун, тутуу буоллун, сайынын окко, сылгы көрүүтүгэр барытыгар бэйэбин кытта батыһыннара сылдьааччыбын. Биһиги дьиэ кэргэн сылгы иитэбит. Онон уолаттарбын сылгы киллэриитигэр, таһаарыытыгар, аһатарга үөрэтэн илии-атах гынан куруук көмөлөһүннэрэбин. Сылгыбыт аһыыр отун уолаттарбын кытта оттуубут. Ону таһынан тэлгэһэ иһинээҕи тутуу үлэтигэр эмиэ оскуола саастарыттан көмөлөһүннэрэбин. Уолаттар миэхэ, аҕаларыгар көмөлөһө, илии-­атах буола сылдьан бэ­­йэлэрэ сатыы үөрэнэллэр. Сайынын илим­ниибит, күһүнүн хайаан да муҥхаҕа сылдьабыт. Онно барытыгар уолаттар барсаллар. Аны тиэхиньикэбин оҥосторбор эмиэ куруук уолаттара суох сатаммаппын. Кыра саастарыттан күлүүс ылан биэрэртэн саҕалаан көмөлөһөр буолбуттара. Ол да иһин улахан уол тиэхиньикэҕэ сыстаҕас буолан мэхээнньик идэтин таллаҕа. Уол оҕо үлэнэн эрэ иитиллэр буоллаҕа.

Кыыс-уол үлэтэ диэн араарбаппыт

– Биэс уол аҕаларыгар көмөлөрө сүр эбит, оттон дьиэ ис үлэтигэр ийэҕитигэр төһө көмөлөһөллөр?

– Ийэбит кулууп үлэһитэ буолан иллэҥэ суох буолар. Инньэ гынан, ийэбитигэр ас астааһыныгар, таҥас сууйуутугар барытыгар аҥаар кырыы ылсан көмөлөһөн иһэбит.  Уолаттар үһүс кылаастан саҕалаан аһы астыыллар. Кыыс-уол үлэтэ диэн хаһан да ­араарбаппыт. Сайынын сибэккигэ, оҕуруокка уу кутуута уолаттар үлэлэрэ. «Барытын сатыы үөрэннэххитинэ, инники олоххутугар туһалаах буолуоҕа», – диэн куруук бэйэм да этэбин. Уолаттарбар тугу эмит сорудахтаабыт буоллахпына, ону хонтуруоллуубун уонна ирдиибин. Дьэ, оннукка оҕо эппиэтинэстээх буола улаатар. Ол эрээри оҕоҕо сөптөөх сынньалаҥы тэрийии эмиэ наада. Оҕолорбор бириэ­мэ, быыс булан болҕомто уурабын. Биһиги дьиэ кэргэн бары айылҕаҕа сылдьарбытын олус сөбүлүүбүт. Ордук айылҕа уһуктуута сахалыы сиэри-­туому тутуһан, алаадьы­лаах, астаах тахсан сирбитин аһатан, чээйдээн, оонньоон, сэргэхсийэн кэлэбит. Сайынын өрүстээх сиргэ анаан-минээн сөтүөлүү барааччыбыт. Ону сэргэ Дьокуускайга киирэн сынньалаҥ пааркатыгар оҕолорбутун сэргэхситэн, киинэҕэ сырытыннаран сынньатабыт. Кыһыҥҥы уһун киэһэлэргэ остуол оонньуутун сөбүлээн оонньуубут. Манныкка оҕо толкуйдуур дьоҕура сайдар уонна дьиэ кэргэн түмсүүлээх буолар.

– Дьиэ кэргэҥҥит үтүө үгэстэрэ?

– Этэн аһарбытым курдук, саха дьоно буоларбыт быһыытынан, айылҕаҕа сылдьарбытын туохтааҕар да ордоробут. Ону сэргэ сыл ахсын Саҥа дьылга дьиэ кэргэнинэн түспүт хаартыскабытынан улахан халандаар оҥорторо­бут. Оҕолор сыл устата төһө ­улааппыттарын көрөр үчүгэйэ сүрдээх. Кыайыы күнүгэр сыл ахсын уолаттарбар тэлгэһэ иһигэр хапсаҕайга, салгын саатынан сыал ытыытыгар күрэхтэһии тэрийэбин. Уолаттарбын кытта бэйэм тэҥҥэ күрэхтэһэбин. Бириис, кыраамата туттарабын. Төһөнөн оҕоҕун кытта элбэхтик алтыһаҕын даҕаны, соччонон оҕо төрөппүккэ чугас буолар дии саныыбын. Уол оҕо эт-хаан өттүнэн сайдыылаах, кыахтаах, бэйэтин кыанар буолуохтаах диэн дьарыктаналларыгар кыра саастарыттан бары усулуобуйаны тэрийэ сатыыбын. Уолаттарбар дьарыктанар тренажер, сүүрэр дорожка атыыласпытым.

Бэйэм холобурбунан иитэбин

– Бэйэҥ холобургунан оҕолоргун барыга-бары көҕүлүүр эбиккин. Оттон киһи быһыытынан ­иитиигэ болҕомтону туох­ха уураҕыный? Аҕа кы­­таанахтык иитэрэ наада дииллэр. Онно эн санааҥ.

– Бэйэм аҕата суох улааппыт буоламмын, уол оҕоҕо аҕа наһаа наадалааҕын уонна суол­талааҕын өйдүүбүн. Онон оҕолорбор холобур буоларым олус наадалаах. Хаһан даҕаны мээнэ мөҕө-этэ, бардьыгыныы сылдьыбаппын. Буруйдаммыт буол­лахтарына, көннөрү сэмэлээн, сүбэлээн этэбин, буойабын. Уол оҕону хайаан даҕаны кытаанахтык иитэр диэн өйдөбүл сыыһа. Аҕа бэйэтин холобурунан, бэйэтигэр чугас­тык илдьэ сылдьан иитиэхтээх. Мин уолаттарбар өрүү дьоҥҥо-сэргэҕэ үтүө санаа­лаах буолуҥ, оччоҕо уон оччонон бэйэҕитигэр эргиллэн кэлиэ­ҕэ диэн этэбин. Дьону хаһан да сэнээмэҥ, атаҕастаабат буолуҥ диибин. Доҕотторго, табаа­рыстарга биир тэҥ сыһыан­наах буолуҥ диэн куруук сүбэлиибин. Ол курдук улахан уолбар куруук бырааттарыҥ эйигин батыһыахтара, бэйэ-бэ­­йэҕитигэр көмөлөсүһэн, харыстаһан, эйэлээхтик сылдьыҥ диибин. Аҕа сүбэтэ уол оҕоҕо суолталаах.  Уолаттарым улаатан бэ­­йэлэрэ аҕа буоллахтарына, мин холобурбунан оҕолорун иитиэх­тэрэ дии саныыбын.

– Эдэр аҕаларга тугу сүбэлиэҥ этэй?

– Оҕолоргутугар болҕом­тоҕутун ууруҥ, бириэмэҕитин анааҥ. Оҕо түргэнник улаа­тар. Кыра сааһыттан бэйэҕит сатыыргытыгар үөрэтиҥ-такайыҥ, бииргэ алтыһан сылдьыҥ. Уол оҕо аҕатын холобур оҥостор, онон үтүө холобур буоларга дьулуһуҥ.

Ыал ийэтэ Александра Семеновна Максимова тус санаата:

— Кэргэним Геннадий аҕа, кэргэн быһыытынан олус элэккэй, холку майгы­лаах.  Киэҥ көҕүстээх, күүстээх санаалаах. Хаһан даҕаны кыраттан санаатын түһэрбэт. Ырааҕы, киэҥи толкуйдуур мындыр сахалыы өйдөөх. Аҥаардас ийэҕэ улааппыт буолан дьахтар, эр киһи үлэтэ диэн хаһан да араарбат. Ийэтэ Зоя Николаевна биэс оҕотун наһаа үчүгэйдик ииппит. Биһиги аҕабыт иккис оҕо буолар. Маннык аҕалаахпытынан, бастатан туран, эбээбитигэр, Зоя Николаевнаҕа махтанабыт. Түгэнинэн туһанан, тапталлаах кэргэммин, биэс хотой уолаттарбын Аҕа дойдуну көмүскээччилэр күннэринэн истиҥник эҕэрдэлиибин! Эн баар буолаҥҥын биһиги бу олоххо эрэллээхпит! Суон дурдабыт, халыҥ хаххабыт буолаҕын!