Гирлянданы сэрэнэн туттуҥ!

Саҥа дьылы көрсө бырааһынньык тыынын эрдэттэн биллэрэр туһуттан дьон дьиэлэрин иһин номнуо киэргэтэн саҕалаабыттар. Үгүс түннүктэргэ гирлянда уота дьиримнээтэ. Аны аҕыйах сылтан бэттэх киинэҕэ көстөр омук дьиэлэрин үтүктэн дьиэ тас эргиннэрин, кырыыһаҕа тиийэ симиир буолбуттар. Ол эрээри сэрэхтээх буолуу туһунан умнар сатаммат.  Гирляндалар биһиги тыйыс тымныыбытыгар сөптөөхтөр дуо?

Үгүс дьон ханна оҥоһуллубутун, хас чаас холбонон туруох­тааҕын туһунан удумаҕалаппат. Гирлянда ырыынактан саҕалаан социальнай ситимнэринэн кытта хамаҕатык атыыланар. Дьон үксүн сыанатын уонна төһө миэтэрэ уһунун эрэр көрөр. Дьиҥэр, сүрүн болҕомтону боруобатын хаачыс­тыбатыгар, лаампалар төһө түргэнник сылыйалларыгар ууруллуохтаах. Лаампалардаах баһаар өттүнэн саамай сэрэхтээх тэрил буолар. Ол курдук, “Авито” чахчытынан, ааспыт сылга гирлянда атыыта балтараа төгүл үрдээбит.  Хас биирдии уот ситимигэр холбонор тэрил: гирлянда, харыйа, уоттаах банаардар о.д.а. Саҥа дьыл кэмигэр туттуллар уот-күөс барыта баһаар өттүнэн сэрэхтээх.

Ханнык гирляндалар сэрэхтээхтэрий?

Кыбартыыраҕа батарыайа, оһох таһыгар холбуур олус сэрэхтээх эбит. Билиҥҥи былаастык, сымнаҕас боруобаттар ууллан хаалар кутталлаахтарын эспиэртэр сэрэтэллэр. Гирлянда хайаан даҕаны сэртипикээттээх буолуохтаах. Ханна оҥоһуллубута биллибэти атыылаһар куттал­лаах. Саҥа дьыл бы­­рааһынньыктарыгар дьон эрэсиими тутус­пат. Түүннэри бырааһынньык, тэлэбиисэр көрүү, таһырдьанан-иһирдьэнэн сылдьыы буолар. Бу кэмҥэ розеткаҕа холбонор бары тэрили араарар ордук. Көрө сылдьыахпыт диэн үгүс дьон сыыһа саныырын бэлиэтииллэр эспиэртэр. Дьиэ иһигэр киэргэлгэ анаммыты таһыр­дьа тымныыга иилэр көҥүллэммэт, сииктэн харысхаллара суох, онон быстахтан уот барыан сөп. Оттон таһырдьа иилиллэр гирляндалар сэртипикээттэрин, тыалтан, сииктэн харыстыыр  кыахтаахтарын туһунан билсэр хайаан да наада. Киһи үөйбэтэх өттүттэн хаар да, кыһыннары самыыр да түһүөн сөп. Онон ханнык да түгэҥҥэ таска иилиллэр гирлянда хаачыстыбалаах буолара ирдэнэр.

Баһаар туохтан тахсарый?

Өрөспүүбүлүкэҕэ сыл саҕаланыаҕыттан ЫБММ иһитиннэрбитинэн, сыл саҕаланыаҕыттан алта ый иһигэр уопсайа 1 146  баһаар тахсыбыт. 510 баһаар дьон олорор сиригэр тахсыбыт. Былырыыҥҥыга тэҥнээтэххэ, сыыппара 8% үрдээбит. 35 киһи суорума суолламмыт, онтон сэттэтэ – оҕо. 26 киһи баһаарга эмсэҕэлээбит, онтон түөрдэ – оҕо. Баһаарынайдар 49 киһини быыһаабыттар, 880 киһини эвакуациялаабыттар. Дьон олорор сиригэр тахсыбыт баһаардар үксэ уоту уонна электрическэй тэриллэри  сэрэҕэ суох туттууттан тахсыбыт.

Баһаары утары сэрэтэр эриэй­дэлэр күннэтэ ыытыллаллар. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн баһаары сэрэтэр 15 тыһыынча эриэйдэ оҥоһуллубут. Баһаары сэрэтэр туһуттан кыбартыыраларга, чааһынай дьиэлэргэ АДПИ тэрили туруорар туһунан ЫБММ управление­та иһитиннэрэр.

Баһаартан сылтаан чаа­һынай дьиэлэр, кыбартыыралар уокка былдьаналлар. Бэлиэтээн суруйдахха, ааспыт сайын Хатыҥ Үрэххэ чааһынай тутуулар умайбыттара, бу күннэргэ, Бүлүүгэ чааһынай ол­­буордаах дьиэҕэ баһаар тахсан  баанньыктаах гараас эмсэҕэлээбит. Дьокуускай куорат Лермонтов аатынан уулуссаҕа баар элбэх кыбартыыралаах тоҕус этээстээх дьиэ­ҕэ баһаар тахсыбыт. Ол курдук, 27 кв. м иэннээх дьиэ болкуо­на уонна куукуната эмсэҕэлээбит. Баһаар туохтан тахсыбытын быһаара сылдьаллар. Ахсынньы 4  күнүгэр Уус Алдан улууһун Бороҕон нэһилиэгэр 18 кыбартыыра­лаах уопсай дьиэҕэ баһаар тахсыбыт. 28 кв. м иэннээх дьиэ уоттан эмсэҕэлээбит.

Ааспыт 2023 сылга ЫБММ иһитиннэрбитинэн, уопсайа 685 баһаар тахсыбыт. Онтон 416 баһаар дьон олорор сиригэр тахсыбыт. Баһаар тахсыбыт сүрүн төрүөтүнэн электрическэй тэриллэри, оһохтору сыыһа туттуу түмүгэ буолар.

Арассыыйаҕа тахсыбыт иэдээннэр

Былырыын Москваҕа кы­-тай гирляндатыттан сылтаан баһаар тахсан икки оҕо суорума суолламмыта. Эмискэ умайан тахсан  түннүк сабыытын хабан уот кыбартыыраны бүтүннүү ылбыт. Онус этээскэ тахсыбыт баһаартан быы­һааччылар оҕолору  таһаарбыттара эрээри, мэдиссиинэ суһал  массыынатыгар айан­наан иһэн балыыһаҕа тиийбэккэ, оҕолор тыыннара быстыбыта. Былырыын Новосибирскайга гирлянда умайбытыгар эдэр кыыс суорума суолламмыта. Кытай гирляндата түүннэри холбонон туран лаампалара ууллан иэдээни таһаарбыт. Оттон бэйэтэ уоттаах харыйа эмиэ сэрэхтээх. Харыйа иннэлэрин ахсын иилиллибит кырачаан лаампалар алталыы-сэттэлии чаас холбонон турарга анамматахтар. Үгүс дьон, сэртипикээтэ да суох буоллаҕына, атыылаһар. Оттон сэртипикээтэ суох “кустарнай” тэрилтэлэр оҥорбут харыйалара, гирляндалара сэрэхтээхтэр. Кинилэр харчы эрэ туһуттан элбэҕи чэпчэкитик атыылаан барыһырар соруктаахтар. Онон Саҥа дьыллааҕы харыйаны, гирлянданы талыы улахан эппиэтинэһи ирдиирин умнумаҥ.

Тугу билиэхтээхпитий?

Интэриниэт ситимигэр гирлянда, бэйэтэ уоттаах хары­йалар атыыланар биллэриилэрэ дэлэй. Манна биһиги тугу би­­лиэхтээхпитий, туохтан сэрэниэхтээхпитий?

• – Гирлянданы сиргэ тэлгиир сатаммат. Кыра оҕолор, дьиэ кыыла алҕас  үктээн, быһа тардыан, тааһын алдьатыан сөп. Быстыбыт боруобаттан уот кыыма саҕыллыан сөп. Муостаҕа мүччү тутуу, ууга түһэрии кутталлаах.
• – Синньигэс утахтардаах гирляндалар саамай сэрэхтээхтэр. Балар олус түргэнник умайаллар.  Алдьаммыт лаампалардаах буолла даҕаны өрөмүөннүү сатаамаҥ, тута быраҕыҥ. Итинниккэ аатырбыт «гирлянды-нити» киирсэллэр.
• – Хаһы да тэҥҥэ тутан харыйаны симээмэҥ. Утахтара иилистэн араас буолуон сөп.
• – Биир харыйаҕа иккиттэн элбэҕи иилимэҥ.
• – Уот ситимигэр холбоон баран хаалларымаҥ.
• – Маны таһынан, бэйэ оҥоһуга гирлянда саамай сэрэхтээх. Эргэни абырахтаан, изолентанан эрийэн барыһыра сатыыр сатаммат. Алдьанна да тута быраҕыллыахтаах.

ЫБММ иһитиннэрбитинэн, өрөспүүбүлүкэҕэ сыл саҕаланыаҕыттан алта ый иһигэр 1 146 баһаар тахсыбыт. 510 баһаар дьон олорор сиригэр тахсыбыт. Былырыыҥҥыга тэҥнээтэххэ, бу сыыппара 8% үрдээбит. 35 киһи суорума суолламмыт, онтон сэттэтэ – оҕо. 26 киһи баһаарга эмсэҕэлээбит, онтон түөрдэ – оҕо. Баһаарынайдар 49 киһини быыһаабыттар, 880 киһини эвакуациялаабыттар.